Prehja e besimit dhe shqetësimi për fatin

Pyetje: Ne besojmë se besimi mbart farën e një peme shpirtërore prej Parajse. Nga ana tjetër, shqetësimi për fatin është një hollësi shumë e rëndësishme në fenë tonë. Si duhet kuptuar në rastin e një shpirti besimtar të ndjerët e njëkohshëm edhe të prehjes së premtuar prej besimit, edhe të shqetësimit të fatit? A mund të na e shpjegoni?

Përgjigje: “Besimi mbart farën e një peme shpirtërore prej Parajse.” [295] Fjala “besim” (iman), e përdorur në këtë fjali, për shkak të të përdorurit në trajtë të plotë, shpreh besimin e plotë. Por nuk duhet harruar se cilado qoftë shkalla e besimit që njeriu ka brenda vetes, ai besim ka vlerën e një xhevahiri. Sepse besimi e bën njeriun që ta lexojë ekzistencën ashtu siç duhet. Po, po. Njeriu, nëpërmjet besimit, e sheh ekzistencën në plan të dytë dhe e vlerëson atë bashkë me anën e përparme dhe të pasme të perdes. Në përfundim të këtij këndvështrimi e vlerësimi, ai e di se ekzistenca ndodhet nën administrimin e një Qenieje që zotëron fuqi absolute dhe mëshirë të pafundme; e di se pa lejen e Tij, askush dhe asgjë nuk mund t’i shkaktojë asfarë dëmi. Njëkohësisht, në sajë të besimit në jetën e amshuar, sado e vështirë dhe me telashe qoftë jeta e kësaj bote, duke qenë se e sheh këtë botë vetëm si një sallon pritjeje për në Parajsë, ai e përballon gjithçka me kënaqësi, duron gjithçka, ndihet mirënjohës. Për ta shprehur ndryshe, besimtari arrin nga besimi te monoteizmi, nga monoteizmi te nënshtrimi, nga nënshtrimi te lënia e gjithçkaje në dorë të Zotit dhe nga ky dorëzim i plotë te lumturia e dy botëve, siç i kemi thënë arritjes së lumturisë në këtë jetë dhe në jetën pas vdekjes. [296] Ndërsa një vështrim i zhveshur prej besimit e sheh ekzistencën në formën e qenieve të errëta e të pakuptimta që kanë shpërthyer prej toke e më pas janë derdhur në një gropë a asgjë. Nga ky këndvështrim, besimi jo vetëm që i tregon njeriut fillimin dhe fundin, por i premton edhe sigurinë e itinerarit. Po, po. Besimi është një xhevahir i tillë që, qoftë edhe një njeri analfabet, që nuk thellohet dot në hulumtimin e në analizimin e çështjeve që duhen besuar, por që gjithsesi u beson atyre, mbështetur në njohuritë e mësuara që në fillim prej ilimihalëve, mund ta ndiejë e ta kuptojë se imani është vërtet një farë e një peme shpirtërore të Xhenetit, [297] ndërsa kufri fsheh farën e një bime shpirtërore zakumi nga të Xhehenemit. [298] Por nëse ky iman është edhe në kuptimin e tij të përsosur, atëherë ai njeri mbërrin në një gjendje thuajse sikur po ecën vërtet në një korridor të Parajsës.

Shqetësimi për fatin në përpjesëtim të drejtë me besimin

Besimtarët e vërtetë, që këtë prehje të falur prej imanit e ndiejnë sikur të jenë duke pirë gllënjka keutheri, njëkohësisht, tremben e drithërohen prej shqetësimit: “Si do ta jap llogarinë kur të vdes? Në ç’mënyrë do të shkoj në jetën tjetër?” Sepse, në fakt, duhet t’i trembemi fatit të dikujt që nuk shqetësohet për fatin e vet. Zotërinjtë tanë, sahabët e nderuar, që e kuptonin shumë mirë fenë dhe që i jepnin asaj jetë prej jetës së tyre, vërejmë se mbusheshin me frymë paqeje e sigurie në atmosferën e imanit, por njëkohësisht ndiheshin të shqetësuar për fatin e vet. Për shembull, fjalët e përdorura nga Zotëria ynë, Ebu Bekër es-Sidiku (r.a.), teksa i lutej e i përgjërohej Zotit të Madhëruar, përbëjnë një shembull të bukur e mbresëlënës për këtë:

“Mirësinë mos ia kurse, o Zot, këtij robi të mjerë,

Rrënuar, por besnik, o i Madh, të erdh’ në derë!

Vjen me mëkate plot; e fale Ti, o Zot!

I çuditshëm është, mëkatar e rob i përbuzur.

Prej tij rebelim e harresë, prej tij gabim mbi gabim,

Prej Teje veç mirë e më mirë, prej Teje falje plot hir!”

Nëse Zotëria ynë, Ebu Bekri (r.a.), është një njeri që ka konsumuar e mbaruar gjithçka, atëherë ne kemi qenë të mbaruar që nga fillimi. Omeri (r.a.), me gjasë nisur nga një sihariq që mund të ketë dëgjuar prej Zotërisë sonë, të Dërguarit Fisnik (alejhi elfu elfi salatin ue selam) [299] , në lidhje me të urdhëron e thotë: “Nëse imani i Ebu Bekrit do të peshohej me imanin e të gjithë njerëzve, me siguri që imani i tij do të ishte më i rëndë.” [300] E pra, Zotëria ynë, Ebu Bekri (r.a.), pavarësisht se kishte një besim të tillë në zemër, gjithmonë shqetësohej për fatin e vet para Allahut. Sepse ka pasur njerëz që patën prekur arritjen e të ulurit gju më gju me Tablonë e Krenarisë Njerëzore dhe më pas, në radhët e Museljime Kedhabit, janë rrokullisur në Xhehenem. [301] Nga ky këndvështrim, askush nuk zotëron garanci absolute dhe nuk i dihet se si do të dalë në prani të Allahut.

Mes zotërinjve tanë, sahabëve e tabiinëve të nderuar, kishte njerëz shumë të mëdhenj që, pavarësisht se jetonin një jetë të përsosur, shqetësoheshin tejmase për fatin e tyre.

Po përpiqem ta shtroj çështjen me një shembull që përdoret shpesh: Ibrahim ibni Et'hemi, që jetoi në një epokë që lidh tabiinët me tebeitabiinët, teksa ishte sundimtar, braktisi kurorën e fronin dhe u vendos në Mekën e Përnderuar, ku iu përkushtua krejtësisht rrugës së Allahut. Kur njihemi me duatë e këtij njeriu të madh, që me mënyrën se si jetoi paraqet një panoramë marramendëse, përballemi me një thellësi të veçantë, të mbushur me drojë e frikë. Për shembull, në një dua, ai i përgjërohet Zotit të Madhëruar kështu:

“O Allahu im! Robi yt rebel, mizor e mëkatar, duke pranuar mëkatet e veta, u kthye tek Ti. Po i çel duart para Teje, po kërkon falje prej Teje. O Allahu im, që sheh e vëzhgon gjithçka! Ky rob, edhe në qoftë rebeluar shumë herë, nuk iu përul kujt në sexhde veç Teje.”

Në lidhje me këtë temë, le të japim një shembull edhe prej prijësit e kreut të familjes Nehai, Esved ibni Jezid en-Nehai: Kur po ndërronte jetë, hiqte e vuante dhe në fytyrë i krijoheshin tkurrje të tilla, saqë Hazreti Akame i erdhi pranë dhe e pyeti: “Ke frikë nga mëkatet?” Përgjigjja e Esved ibn Jezidit tërheq vërtet vëmendjen. Ai u përgjigj: “Si të mos kem frikë? Kujt i takon më tepër se unë që të ketë frikë prej Allahut? Veç kësaj, edhe nëse Zoti i Madhëruar m’i fal ato që kam bërë, ndjenja e turpit prapë më bën të shqetësohem.” [302] Esued ibni Jezidi, që dridhej e vuante prej shqetësimit në përmasa të tilla, sikur të kishte jetuar në kohët para Zotërisë sonë, të Dërguarit Fisnik (s.a.s.), ka të ngjarë që të ishte nderuar edhe me mirësinë e profetësisë. Megjithëse ishte në një lartësi të tillë, ai gjendej në një ndjenjë shumë serioze të drojës e të frikës. Nga kjo pikëpamje, mund të themi se nëse një njeri shqetësohet gjer në drithërima për fatin e vet, kjo tregon përkryerjen e besimit të tij. Imani është një xhevahir i tillë, saqë besimtari i vërtetë, që ia di atij vlerën e vërtetë e thelbësore, qoftë duke u zvarritur, qoftë duke u rrokullisur, ka frikë ta humbasë këtë xhevahir që mban në kurriz. Mësuesi i Nderuar tërheq vëmendjen tek kjo hollësi duke thënë: “Ruaju, shih ku e vë këmbën, ruaju prej mbytjes. Me një kafshatë, me një fjalë, një farëz, me një shkëndijë, me një shenjë me një puthje mos u mbyt.” [303] Pra, teksa edhe vetëm njëra prej këtyre vogëlsive mund ta marrë njeriun tutje porsi vërshim uji, njeriu që beson duhet të jetë gjithmonë në frikën e shqetësimin se mos e humbet besimin.

“Mos ki frikë, drithërohu!”

Siç e dini, Shteti Osman, në një kohë, u shtri në një gjeografi të stërmadhe e u bë mbrojtësi e rojtësi i fundit i Islamit. Po, në atë periudhë shumë të gjatë, ai kreu detyrën e ruajtjes së nderit, të emrit e të respektit për botën islame. Por më pas ngjarjet rrodhën ashtu siç dihet dhe erdhi një kohë e tillë, që në gjeografinë ku ndodhej ai, megjithëse u shprehën tallje me Kuranin, me Profetin, me Qaben, veshët bënë sikur s’i dëgjuan këto të shara që kishin si pasojë femohimin. Po, po. U përjetua një periudhë e tillë, që ndaj këtyre ideve që mund t’i kushtonin njeriut besimin aq që u reagua; nuk u reagua dhe në këtë kohë, sa e sa njerëz dolën nga kufijtë e besimit dhe e humbën fenë. Domethënë, për asnjë njeri e për asnjë shoqëri nuk ka një siguri absolute.

Në çështjen e frikës e të shpresës, ka një fjalë të bukur që i është atribuar Zotërisë sonë, Omerit të nderuar (r.a.): “Në më thënshin se të gjithë njerëzit do të shkojnë në Parajsë dhe vetëm një në Ferr, do të shqetësohem se mos ai jam unë. E në më thënshin se veç profetëve, të gjithë do të shkojnë në Ferr e vetëm një në Parajsë, unë prapë, prej mëshirës së Allahut, shpresoj e pyes veten se mos jam unë ai.” E pra, një baraspeshë e tillë mes fikës dhe shpresës është shumë e rëndësishme.

Këtu po hap një parantezë dhe po risjell mendimin e Gazaliut: Imam Gazali thotë se para pleqërisë, para se krahët e vdekjes të jenë qasur për të pushtuar trupin, duhet të mbizotërojë më së shumti frika; ndërsa në periudhën e pleqërisë, duhet të jetë më e fuqishme shpresa. Pra, në kohën kur njeriu gëzon shëndet të plotë, njeriu duhet të dridhet e të jetojë me frikën prej Allahut. Ndërsa në ditët që ndien frymëmarrjen e vdekjes, për të mos rënë në dëshpërim, duhet të mbizotërojë tek ai ndjenja e shpresës. [304]

Një ditë, vëlla Zybejiri i tha Bediuzamanit të nderuar: “Mjeshtër, kam shumë frikë për fatin tim!” Dhe mori këtë përgjigje: “Mos ki frikë! Drithërohu!” Pra, të jetosh me një shqetësim aq të madh, saqë të të ngecë edhe ushqimi në grykë. Kundrejt kësaj, në prag të vdekjes, njeriu duhet të mbushet e të gufojë me mendimet: “O Allahu im, po vij tek Ti. Ti gjer më tash kurrë s’e ke kthyer mbrapsht prej asaj dere asnjërin prej njerëzve që kanë ardhur me shpresë tek Ti. Ti kurrë s’i ke thënë “jo” askujt që të ka trokitur në derë. Askujt s’ia ke përplasur turpin në fytyrë. Edhe ata njerëz që, me fare pak gjë, t’u drejtuan Ty, Ti i pranove si vizitorë me plot mal e pasuri dhe i nderove.” Edhe përmendja e emrit “rexha” (shpresë) në marrëdhënie me pleqërinë në veprën Shkëndijat, të Bediuzamanit, mund të ketë lidhje me një mendim të tillë.

Kapitali i madh dhe shqetësimi i rrëmbimit

Po, është e vërtetë se besimi mbart farën e një peme parajsore. Krahas kësaj, është shumë e rëndësishme që njeriu të mbartë shqetësimin se mos e humbet këtë kapital të madh. Këtë mund ta ilustrojmë me një shembull: Ta zëmë se pesë a dhjetë punonjës po mbartin me automjet nga Banka Qendrore një trilion lira nga një vend në një tjetër. Këta njerëz e kryejnë detyrën plot shqetësim, duke menduar: “Aman, se mos e merr vesh kush që po transportojmë parà në këtë masë!”, “Po sikur të na presin rrugën diku!”, “Po sikur në ndonjë vend, për shkak të problemit të trafikut, të na ndalojnë e të na i grabisin këto parà!” E ç’vlerë kanë trilionat e katrilionat përpara kapitalit të imanit, që është i lidhur drejtpërdrejt me lumturinë e përjetshme! Po, po. Imani është një kapital i pashoq, që na mundëson të rezervojmë lumturinë e përjetshme. Nga ky këndvështrim, ai mbart një farë të një peme Parajse. Domethënë, Parajsa do të rritet e do të hedhë shtat prej asaj farëze, që do të kthehet në një pemë, do të lartohet drejt përjetësisë dhe do të mundësojë që ju të gëzoni e të galdoni në përjetësi nën hijen e saj. Tani, nëse njeriu ka në zotërim një kapital kaq të madh dhe nëse ka edhe armiq si shejtani, pasuesit e shejtanit, egoja e lëndorja dhe nëse gjendet, njëkohësisht, përballë rrezikut që këta armiq në çdo çast të mund ta shmangin nga rruga, a duhet apo s’duhet që ky njeri të trembet? E pra, kjo është ajo frikë që e quajmë shqetësimi për fatin. Kjo është frika që karakterizonte zotërinjtë tanë, sahabë si Ebu Bekri i nderuar (radijallahu anh), apo e miqve të Allahut si të përnderuarit Ibrahim ibn Et'hemi, Esued ibni Jezidi, që i kemi përmendur si shembuj.

Tweet

Whatsapp