Paqja dhe vetëkontrolli që kërkojmë

Pyetje: Si duhet të jetë vetëkontrolli i një besimtari, qoftë në jetën vetjake, qoftë në pozitën shoqërore e në institucionet e përfaqësuara prej tij?

Në ditët tona jemi dëshmitarë të cenimit në shumë e shumë raste të paqes familjare e asaj vetjake. Për shembull, në marrëdhëniet brenda institucionit të familjes përjetohen shqetësime serioze mes bashkëshortëve ose mes fëmijëve dhe prindërve. Këto shqetësime, që burojnë prej individit dhe prej familjes, me kalimin e kohës u përçohen institucioneve shoqërore dhe kjo gjendje shkakton krisje e keqfunksionime edhe më të mëdha në shoqëri. Ndërkohë që një shoqëri e ngritur mbi mirësi e shpërblime hyjnore dhe e formuar prej individësh që jetën e tyre e thurin me punë të mira e të arrira, as që mund të shkojë nëpërmend që të jetë keqfunksionuese. Për këtë arsye, nëse në një shoqëri është shfaqur një defekt, mund të thuhet me lehtësi se ky defekt përbën një gjendje që buron prej molekulave të saj, pra, prej individëve dhe familjeve. Nderi i gjithësisë, Zotëria ynë (sal‘lallahu alejhi ve sel‘lem), me fjalët e Tij, e përmbledh shumë bukur këtë gjendje. Ai urdhëron e thotë: “Siç jeni, ashtu qeveriseni.” [10] Pra, në qofshi qumësht, ajka juaj do të jetë prej qumështi e në qofshi kos, ajka juaj do të jetë e tillë gjithashtu. Por në paçi një gjendje si prej shapi, edhe ajka juaj njëlloj do të jetë. Në këtë këndvështrim, nëse dëshirojmë të arrijmë paqen, para së gjithash në institucionin e familjes dhe më pas në krejt shoqërinë, nëse mendojmë të futemi me atmosferën dhe shijen e paqes, të gjithë ne, si individë që përbëjmë shoqërinë, para së gjithash duhet të përballemi njëherë me vetveten; e me këtë përballje, duhet të njohim e të pranojmë gabimet dhe mangësitë tona.

Koncepti i qeverisjes shërbyese

Për shembull, një rrugë e rëndësishme e zgjidhjes së problemeve të caktuara në shoqëri është që përfaqësuesit e një organizmi a institucioni, pra, administruesit që gjenden në krye të punëve, ta pranojnë si filozofi të shërbimit rregullin e parashtruar prej hadithit: “Zotëria i një bashkësie është ai që u shërben atyre.” [11] Po, po! T’u gjendesh pranë e të japësh ndihmesë në shërbime në shoqëri të njerëzve që shërbejnë, është pjesë e moralit më të lartë të Zotërisë së Zotërinjve (alejhis’salatu ues’selam). Kështu, kur Ai Mbret i Profetëve dilte për udhëtim, teksa të gjithë i viheshin punës, pikërisht Ai njeri i madh që yjet i shtroheshin si gurë kalldrëmi nën këmbë, Ai synim e fryt i ekzistencës, Ai shkak i krenisë së gjithësisë, merrte përsipër të mblidhte dru dhe u bashkohej në punë sahabëve. [12] E në qoftë kjo rruga e Zotërisë sonë, që ishte “ usuetun hasene” (shembull i shkëlqyer), [13] atëherë duhet ta dimë se duke ushtruar autoritet, duke shfaqur sjellje imponuese, duke u ngarkuar të tjerëve punë me pahir, nuk është e mundur të arrijmë ndonjë rezultat. Për këtë arsye, një administrues duhet që së pari t’i bëjë vetë ato punë që është e nevojshme të bëhen dhe në këtë mënyrë duhet t’i nxisë edhe njerëzit e tjerë që punojnë pranë tij që edhe ata t’i kryejnë ato punë.

Po ja që diçka të këtillë, kaq të rëndësishme, sot, nga pikëpamja e moralit të ngulitur në shoqërinë tonë, nuk do të jetë edhe aq e lehtë për ta zbatuar, sepse në ditët tona, në shumicën dërrmuese të individëve, në mendësinë e në botën e tyre të ndjenjave, mbizotërojnë uni dhe egoizmi. Ndaj edhe njerëzit që, në shkallët e ndryshme të jetës, fitojnë një pozitë të caktuar, e shohin veten më të ndryshëm e më të lartë se të tjerët dhe sjelljen e qëndrimin e tyre ndaj njerëzve të tjerë në mjedisin e tyre e formësojnë po mbi këtë konceptim. Për këtë arsye, që të punosh për t’i ndryshuar këto praktika të përgjithshme, të rrënjosura tashmë në shoqëri, dhe për t’i zëvendësuar ato me mendësi të tjera, është njësoj sikur t’i bësh njerëzit që të përjetojnë papritmas disa mutacione njëherësh, ndërsa në përfundim një qenie që u nënshtrohet kaq shumë mutacioneve nuk është e mundur të jetojë. Po, po! Nëse i ngarkoni në kurriz shoqërisë një barrë që ajo s’mund ta mbajë, do ta shtypni atë shoqëri nën rëndesën e asaj barre. Atëherë ajo që duhet bërë është që ata që besojnë se kjo çështje është e drejtë, edhe në qofshin veç një grusht njerëzish, duhet t’i japin asaj jetë në jetën e tyre, ta vënë në zbatim në jetën e tyre. Domethënë, në vend të sjelljeve prej diktatori e prej sundimtari, duhet ta bëjmë vetë atë që duhet bërë dhe në këtë mënyrë të kthehemi në udhërrëfyes për njerëzit. Nëse do të veprohet kështu, atëherë do të vërehet se ky moral, me kalimin e kohës do të përhapet edhe në shoqëri dhe do të pëlqehet prej saj.

Administruesi si pjesëmarrës në shqetësime

Në të vërtetë, sikurse nëpunësve u takon të tregojnë me respekt ndaj drejtuesve të tyre, edhe të mëdhenjve u takon të sillen ndaj tyre me dashamirësi dhe në atë çka duan që ata të bëjnë t’i udhëzojnë duke i bërë edhe vetë gjërat. Në lidhje me këtë situatë, i Dërguari i Allahut (sal‘lall’llahu alejhi ve sel‘lem) urdhëron e thotë: "Ai që nuk tregon dhembshuri për të vegjlit dhe respekt për më të mëdhenjtë, nuk është prej nesh.” [14] Siç shihet, për ata që nuk tregojnë dhembshuri ndaj të vegjëlve pranë tij, që nuk i afrojnë e nuk i përqafojnë ata, që nuk i mbrojnë, që nuk merren me ta në masën e duhur, si dhe për ata që nuk janë të mbushur me respekt e nderim ndaj të mëdhenjve që ka pranë, Zotëria ynë, i Dërguari Fisnik (sal‘lall’llahu alejhi ue sel‘lem) ka përdorur një shprehje fort të rëndë duke urdhëruar e thënë: “nuk është prej nesh” dhe në këtë mënyrë, ka tërhequr vëmendjen te rëndësia e kësaj pune.

Këtu ka një çështje për të cilën duhet theksuar: të treguarit i respektueshëm ndaj të madhit, të vënit në vend e asaj që thotë ai, të kryerit e asaj që tregon ai, në thelb, është një detyrë e të voglit, pra e atij që është nën administrim. Krahas kësaj, ajo që i takon të madhit është që të mos presë nderim e respekt prej tij. Atij i takon që t’i trajtojë ata që ka nën urdhra duke u mbështetur me dhembshuri, mirësi e butësi tek ta, t’u qajë atyre hallet dhe madje kur ata të rënkojnë, të rënkojë edhe ai bashkë me ta. Që prej atij që gjendet në pozitën e drejtorit të një shkolle e deri te një drejtues i lartë, te një kryetar qarku, te një prefekt, madje deri tek ai që drejton e administron një shtet, nëse sheh ndër njerëzit që ka nën përgjegjësi një njeri të kapluar prej ndonjë problemi, duhet t’i gjendet pranë në masën që i mundëson t’i vijë në ndihmë atij apo të gjithë njerëzve për të cilët është përgjegjës.

Siç e dini, një grua e moshuar me shqetësime mendore shkoi një ditë në prani të Atij që iu dhurua Fjala Hyjnore, dhe duke i thënë se kishte një problem, i kërkoi Tablosë së Krenarisë Njerëzore (alejhis’salatu ues’selam) që t’ia zgjidhte këtë problem. Paskëtaj, duke e marrë Kreun e Dy Botëve për dore, pa dëgjuar prej tij asgjë gjysmë fjale kundërshti, e mori Zotërinë tonë, Profetin (sal‘lall’llahu alejhi ve sel‘lem) dhe duke ecur e ecur me të, e vuri t’ia zgjidhte të gjitha hallet që kishte. [15] Ja pra, çdo administrues e qeverisës duhet të jetë kaq pranë njerëzve, sepse nëse ju nuk hyni në gjirin e tyre, edhe ata nuk do të jenë në gjirin tuaj. Ndërsa mendoni që t’i qeverisni ata, do t’ju qeverisin ata juve. Kjo çështje nuk mund të sjellë përfitim as nëse nuk jemi vërtet të tillë, por bëjmë gjithçka vetëm sa për t’u dukur të mirë e simpatikë. Nëse mendojmë kësodore, vjen dita e gjithçka përmbyset dhe vihet re që llogaritë janë ngatërruar keqas. Atëherë vëreni, pra, se njerëzit që ju janë dukur të mirë nuk janë më të tillë dhe njerëzit që ngjanin simpatikë janë bërë tashmë krejt antipatikë. Për të mos rënë në një pozitë të tillë, duhen gjetur rrugët për të hyrë në zemrat e njerëzve. Edhe në i qortofshi e u tërheqshi vëmendjen atyre për shkak të mangësive e të pasaktësive, duhet të jeni në gjendje që më pas t’i tërhiqni mënjanë e t’u thoni: “O vëllai im! Pak më parë ndoshta të fola ashpër, të hyra në hak. Ma bëj hallall! Jam i gatshëm të bëj ç’të kem në dorë që të më falësh, e të ma bësh hallall të drejtën tënde.” Kjo sjellje e treguar, me një dashamirësi që e kapërcen atë të një babai apo të një nëne, i pushton zemrat e tyre në një mënyrë të tillë që ju mundëson të fitoni pranimin dhe bindjen e tyre. Kësisoj, punët nisin t’ju ecin porsi sahat. E pra në kopsht, në rrugë, në shkollë, në kursin e Kuranit, në xhami e kudo, në të gjitha institucionet tona, për të arritur që të ngrihet një moral i tillë, njerëzit duhet të rehabilitohen e të ngrihen drejt këtij niveli.

E pra, kushdo që nuk e kontrollon veten, që nuk e vë në pyetje veten; një njeri që gabimet e dala në fillim apo gjatë procesit të realizimit të punës nuk i lidh me gabimet e bëra prej vetë atij, por kërkon gjithmonë të gjejë mangësitë nga jashtë, as fajtorin nuk e gjen dot, as prej mangësive nuk shpëton dot. Por ai që reflekton dhe pyet veten, “çfarë gabimi bëra unë që, teksa gjithçka po shkonte mirë, hasëm në një problem të tillë?”, me ndihmën dhe me lejen e Allahut, i kapërcen pengesat që i dalin përpara dhe në punët që bën, ia del përherë në krye me sukses.

“Gjithçka ndodhi për fajin tim”

Bashkësia më e zgjedhur, që ka zënë vend pas Tablosë së Krenarisë Njerëzore, çliroi Mekën dhe me atë çlirim u lartësuan gjithë zemrat. Më pas i drejtohen Hunejnit, por aty në fillim pësojnë një humbje të përkohshme. [16] Kurani Fisnik e shpreh kështu gjendjen që iu nënshtrua kjo ushtri e suksesshme që kishte çliruar Mekën: Nuk ka dyshim se Allahu ju ndihmoi në shumë vende, sikurse edhe në ditën e Hunejnit. Atë ditë, numri juaj i madh bëri që t’ju pëlqejë vetja. Por kjo nuk ju solli juve asnjë dobi. Me gjithë numrin tuaj të madh, toka aq e gjerë u ngushtua për ju. Më pas u kthyet pas dhe rendët në arrati.” [17] Për ne, është mungesë respekti dhe edukate që të vëmë në pyetje e hetim sahabët fisnikë. Mirëpo këtu, me qëllimin për të tërhequr vëmendjen te një e vërtetë, u ndiem të detyruar të shprehemi për këtë çështje. Po, po! Pikërisht ata njerëz të zgjedhur, që në çdo ulje e ngritje, në të ushqyer e në të pirë, shkurt, në gjithçka që bënin, vepronin në përputhje me pëlqimin e Allahut, kur patën në zemrat e tyre një grimë vetëpëlqimi për ato çka kishin bërë, përjetuan një humbje të përkohshme. Pas kësaj, duke zënë vend pas të Dërguarit të Allahut (alejhis’salatu ues’selam), atë humbje e kthyen sërish në fitore. [18] Sepse Zotëria ynë, ai Udhërrëfyes i Përsosur, ai Udhëheqës i Përkryer (sal‘lallahu alejhi ues’sel‘lem), nuk ia kishte lejuar kurrë vetes që në zemrën e Tij të shfaqej një ndjenjë e tillë.

Tani, nëse Kurani Fisnik urdhëron e shpreh një paralajmërim të kësaj natyre për zotërinjtë tanë, sahabët e nderuar, atëherë a nuk është e nevojshme që ne, sa herë të gjendemi përballë një falsoje a një fiaskoje, të reflektojmë duke i thënë vetes: “Gjithçka po ndodh për fajin tim.” Për shembull, ka njerëz që nuk na durojnë dot dhe prej vitesh shkruajnë kundër nesh. Përballë kësaj gjendjeje, nuk është e drejtë që ne të mendojmë: “E ç’të bëjmë! Allahu kësisoj i paska krijuar të tillët. Të bëjmë ç’të duam, nuk i kënaqim dot këta njerëz!” Në vend që të themi këtë, besoj se është më mbarë që të mendojmë me mendësin e logjikën që të përfton Kurani: “A kemi mundur ne vallë t’i vlerësojmë të gjitha rrugët alternative për të vënë në lëvizje ndjenjat njerëzore dhe mendimet e këtyre njerëzve, për t’i pajtuar kësisoj ata në një linjë të caktuar? Mos vallë kundrejt këtyre njerëzve kemi pasur ndonjë gabim në mënyrën tonë të të shprehurit? A shkuam të pyesim ndonjë të urtë për t’i marrë mendime e këshilla në lidhje me këtë gjendje?”

Reagimi ndaj paralajmërimit dhe udhëzimit

Veç kësaj, duhet ditur se një njeri që nuk lejon diskutimin e defekteve dhe të mangësive, që nuk e pranon kurrsesi reflektimin, që sipas shprehjes popullore, s’të lë t’i prekësh as edhe një qime floku, në njëfarë mënyre do të thotë se është i sëmurë. Veçanërisht në vendet ku mbizotëron sistemi i kastave, disa njerëz nuk janë aspak të mësuar e të hapur kundrejt kësisoj llogaridhëniesh. Ata nuk durojnë as kritikën më të vogël që mund t’u drejtohet dhe për këtë shkak janë të gatshëm të çelin grindje. Madje edhe kur gabimet dhe mangësitë shprehen në përgjithësi, ata kundërpërgjigjen me reagim të ashpër. Për këtë arsye, njeriu i ngarkuar me paralajmërimin e udhërrëfimin duhet ta marrë parasysh edhe këtë gjendje shpirtërore dhe t’i hedhë hapat sipas saj. E pra, sot janë të paktë ata njerëz që kur t’ua thuash të metën në sy, të ndihen të kënaqur e të flasin sipas qasjes së mësuesit të nderuar, Bediuzamanit: “Bekuar qoftë ai që më lajmëron për akrepin në qafën time!” [19] Sepse, para së gjithash, nuk kemi ndonjë çerdhe që t’i rrisë e t’i ngrejë njerëzit tanë në këtë shkallë e t’i përsosë ata kaq shumë, e as rruga nuk është në gjendje ta përçojë këtë përsosje. Shkolla është e mbushur plot me kurrikula e programe shumë të ndryshme e krejt jashtë këtyre ndjenjave e mendimeve. Faltorja, edhe në qoftë një vend i hijshëm ku falim namaz, ku dëgjojmë ligjërata e këshilla të vazdhueshme e në këtë mënyrë i afrohemi/do t’i afrohemi më shumë Allahut, në gjendjen e mposhtjes përballë rutinës e përditshmërisë, edhe mesazhet e saj pasqyrohen te ne si të vjetruara e të shkuara kohe. Po, po! As edhe në faltore nuk po thuhet më diçka e re që të mund të zgjojë emocion ndër zemra. As atje nuk feks vezullimi i ndonjë dashurie të fuqishme profetike apo hyjnore. Tani, nëse në të gjitha këto institucione përjetohet një zbrazëti, kjo pasqyrohet në shoqëri përmes të tjera zbrazëtish shumë të thella e të ndryshme, si padurimi e bezdia prej të tjerëve, mosrënia në sy e mangësive të veta dhe reagimi i menjëhershëm kur dikush na vë në dukje të meta. Prandaj duhet ta pranojmë se shoqëria ka nevojë për një rehabilitim shumë serioz prej kokës tek këmbët, sepse po shihet që, në të vërtetë, të gjithëve, kur na përmenden të metat tona, në një mënyrë apo në një tjetër, shfaqim një reagim të caktuar. Në këtë këndvështrim, në çështjen e paralajmërimit e të udhërrëfimit, duhet vepruar me ndjeshmëri e kujdes shumë të madh, duke llogaritur edhe gjendjen e përgjithshme të shoqërisë.

Po përpiqem ta sqaroj këtë çështje me një ngjarje të cilat i kam përjetuar vetë. Në vitet e para që shkova në Izmir, kisha një shok të vyer nga Erzurumi, që mundohej ta kalonte jetën fill për fill sipas vlerave të Sunnetit. Po ta shihnit në sy, do të vërenit tek ai atë brendi që të përkujton menjëherë Allahun. Një ditë këtij shoku i bëra një kërkesë të tillë: “Kur të shohësh gabimet e mia, ti më qorto. Po ashtu, kur të kesh ti ndonjë gabim, do të të qortoj unë.” Në këtë mënyrë, do t’i gjendeshim pranë njëri-tjetrit për të ruajtur të dy vlerat tona, për të ndjekur orbitën tonë në vendin ku na ka vendosur Allahu dhe për të mos shkuar në rrugë të gabuar. E pra, pas kësaj marrëveshjeje, kur pa se në sexhdet dhe në rukutë e namazit unë nuk i shprehja tesbihët në nivelin e duhur, një ditë më erdhi pranë e më qortoi kështu: “Ç’rend e ç’ngutesh në namaz ashtu, si akëcil njerëz! Atë gjendje aq pranë Allahut pse s’e pasuron plot e përplot me lutje?” Tani shikoni, megjithëse me të kishim bërë një marrëveshje vëllazërore për këtë çështje, më duhet ta pranoj me keqardhje të plotë se u trondita si një makinë që ka frenuar papritmas. Mirëpo lavdi i qoftë tim Zoti që u mendova e i thashë vetes: “Tash është koha t’i japësh hakun vullnetit. Duke qenë se kjo është detyra e tij, unë nuk duhet t’i kundërvihem. Fundja edhe unë e meritoja këtë. Duhet të tregoj kujdes për këtë hollësi gjatë namazit.” Një ditë tjetër, mbaj mend se edhe unë e qortova atë për një çështje. Besoj se edhe ai u trondit po në të njëjtën mënyrë.

E solla këtë shembull për këtë arsye: nëse ju ua thoni të tjerëve mangësitë e të metat në sy, jo gjithkush mund ta kapërdijë diçka të tillë me qetësi. Nga ky këndvështrim, ato çka do të thuhen në të tilla situata duhen shprehur në mënyrën e duhur. Sa e hijshme dhe sa e këndshme është për këtë rast mënyra e Zotërisë së Zotërinjve (sal‘lallahu alejhi uesel‘lem)! Sikurse edhe e dini, kur dikush shfaqte ndonjë të metë, Ai nuk ia vinte në dukje këtë në sy të bashkësisë dhe nuk luante me nderin e tij. Menjëherë ngjitej në minder dhe duke iu drejtuar njerëzve në përgjithësi, mundësonte që edhe personi që kishte të metën të vetëkorrigjohej, edhe të tjerët të merrnin mësim. [20] Kështu, edhe personi në fjalë nuk fyhej, edhe një gabim nuk lihej të mbetej gabim, por vihej në orvatjen për ta përmirësuar. Prandaj duhet ta lexojmë mirë karakterin e njeriut që kemi përballë, duhet të vlerësojmë se deri në ç’masë mund të reagojë ai dhe sipas kësaj të vijojmë në rrugën e gjetjes së mënyrave alternative të komunikimit. Në të kundërt, duke dashur të përmirësojmë të metat, nëse i fyejmë e i lëndojmë njerëzit përmes ndonjë gabimi që mund të bëjmë në mënyrën e komunikimit, mund të përballemi me rrëzimin dhe rrafshimin e gjithçkaje dhe të vijmë në përfundime që as që i kemi pritur.

Tweet

Whatsapp