Globalizimi dhe dialogu ndërkulturor
Globalizimi dhe dialogu ndërkulturor
“Dikush që beson në superioritetin e tij, nuk ka për të ardhur kurrë në rrugën e dialogut” (Fethullah Gylen)
Proceset globalizuese, me anë të ngushtimit virtual të hapësirave gjeografike, kanë sjellë mundësinë e një komunikimi më të lehtë ndërnjerëzor. Si i tillë, edhe dialogu ndërkulturor, ndërfetar, ndërqytetërimor do të ndihmonte për të shmangur përplasjet e mëdha të paralajmëruara nga një sërë teoricienesh, që sipas Tomas Michel, reflektojnë mendimin e shumë politik-bërësve perëndimorë.
Paradigma e kësaj eseje është sesi instrumentet që ofrojnë proceset globalizuese mund të përdoren në funksion të kultivimit të dialogut ndërkulturor dhe jo gjakimit të konflikteve dhe përplasjeve. Për të përvijuar argumentet, duhet të parashtrojmë si fillim se pengesa kryesore në këtë rrugë dialogu është struktura përjashtuese e të menduarit me “Ne” dhe “Ata”. Respektivisht “Ne” dhe Ata”, është Perëndimi dhe Islami. Në të dyja këto pole ekzistojnë mendime paragjykuese që shndërrohen në barriera të dialogut ndërqytetërimor. Paragjykimi a priori si tjetri, i ndryshmi, inferiori, janë kristalizuar në mendime shumë të debatuara në diskursin kulturor modern. Pjellë e një strukture të tillë mendimi është edhe teoria e Samuel Huntington, mbi “Përplasjen e Qytetërimeve”.
Në essenë me të njejtin titull, Huntingon pretendon se “ndarjet kryesore mes njerëzimit dhe burimi mbizotërues i konfliktit do të jetë kulturorë... Përplasja e qytetërimeve do të mbizotërojë në politikën globale. Vija e shkarjes mes qytetërimeve do të jetë vija e betejës në të ardhmen". Huntington në essenë e tij, duket qartë se neglizhon të përbashkëtat e qytetërimeve dhe kulturave të ndryshme. Përkundër kësaj ideje, tashmë kemi të kristalizuar qartë edhe një tjetër strukturë të menduari që rreket drejt dialogut e shkëmbimit kulturor, si mënyra më e mirë për bashkëekzistencë dhe harmoni globale.
Ky sistem mendimi, i përfaqësuar kryesisht nga Fethullah Gülen, i mshon idesë se njerëzimi ka më shumë vlera të përbashkëta se të kundërta. Sipas tij, dialogimi mes kulturave dhe feve të ndryshme krijon terrenin për të kultivuar paqen globale. Gylen argumenton se vlerat universale të njeriut promovohen nga të gjitha religjionet apo kulturat e ndryshme, duke tejkaluar ndasitë lokale.“... vlera të tilla si: dashuria, respekti, toleranca, mëshira, të drejtat e njeriut, paqja, vëllazëria, dhe liria, janë vlera që promovohen nga të gjitha religjionet.
Shumë prej këtyre vlerave gjejnë një artikulim të lartë në mesazhet e sjella nga Moisiu, Jezusi dhe Muhamedi (a.s), madje edhe në mesazhet e dhëna nga Buda, Zarathustra, Lao Tzu, Konfuci dhe mesazherët Hindu.” Natyrisht që një ndër elementët kryesorë për të realizuar atë që thotë dhe Gylen është, është pranimi për të njohur “tjetrin”. Dialogimi në pozita jopariteti, ndërton një marrëdhënie përjashtuese. “Dikush që beson në superioritetin e tij, nuk ka për të ardhur kurrë në rrugën e dialogut,” vijon Gylen, duke qenë i bindur se njohja reciproke, përkundër kategorizimeve “Ne” dhe “Ata” do të sillte një atmosferë bashkëjetese në paqe. Natyrisht që kjo nuk është një përpjekje thjeshtësisht e realizueshme. Është shumë e rëndësishme që në dialogimin e religjioneve dhe kulturave të ndryshme të njihet gjuha e atij që e perceptojmë si “tjetri”. Ky është edhe një ndër problemet e sotme më të mëdha. Qytetërimet nuk njohin gjuhën e njëri-tjetrit dhe instrumentet që mund të çonin e në njohjen e gjuhës së përbashkët, keqpërdoren duke krijuar konfuzion. Në kushtet ne një shoqërie globale, dimensioni i keqpërdorimit të instrumentave që ka sjellë teknologjia e lartë, sjellë situata shumë më të hiperbolizuara se në kushtet e shoqërive të izoluara.
Kryesisht këtu bëhet fjalë për një pafundësi të mjeteve të komunikimit masiv, përdorimi i të cilave ndërton shpeshherë realitete virtuale që marrin kuptim vetëm në mendjet e sëmura. Të gjithë ne jemi të bindur se në këto momente për industrinë që e ka zvogëluar botën në një fshat global, pra median, më i rëndësishëm është fakti se Paris Hilton apo Christina Aguilera kanë veshur një fustan rozë me nuanca lejla sesa përpjekjet madhore të shumë intelektualëve për të krijuar kushtet e një shoqërie që jeton në harmoni.
Cektësia dhe shpeshherë tendencioziteti i servirjes së informacionit krijon situata agresiviteti mes kulturave dhe qytetërimeve të ndryshëm, siç mund të përmendim edhe rastin e publikimit disa kohë më parë të karikaturave për profetin Muhamed (a.s) nga një gazetë daneze. Por këto realitete që ndërtohen nga përdorimi i medias nuk kanë vetëm një dimension qesharak, por marrin edhe trajtën e një reagimi kriminal, siç mund të përmendim rastin e terrorizmit, i cili e mvesh vetveten me rrobën e një kulture apo religjioni që refuzon modernizmin apo qytetërimin perëndimor. Pra, është shumë e rëndësishme të kuptojmë se i njejti instrument mund të prodhojë situata të ndryshme, në varësi të përdorimit.
Fethullah Gylen thotë: “...ata që mbyllin rrugën e tolerancës janë bisha që kanë humbur humanizmin e tyre... Mëshira dhe toleranca do të shërojnë shumë prej plagëve tona, por vetëm nëse ky instrument hyjnor ndodhet në dorën e atyre që e kuptojnë këtë gjuhë. Përndryshe, trajtimi jokorrekt që kemi përdorur deri tani, do të krijojë shumë komplikacione dhe do të vazhdojë të na konfuzojë.” Konfuzioni i përmendur nga Gylen mund të shmanget vetëm duke dialoguar dhe duke u përpjekur për të njohur gjuhët e ndryshme që flasin. Ato mund të jenë shumë më të ngjashme nga ajo që ne mendojmë. Askush nuk mund të thotë se qytetërimet e sotme përjashtojnë njëri-tjetrin.
Ky është një spekullim i cekët që merr trajtë serioze vetëm në kushtet e njohurive sipërfaqësore. Bryan Turner, studiues i njohur, na servir argumenta se “...asnjë imazh i perëndimit nuk është i kuptueshëm dhe i plotë nëse nuk përfshin një tablo plotësuese të tjetrit (Islamit). Islami është pjesë përbërëse e pashuar e çdo diskursi të kaluar për identitetin perëndimor, qoftë ai fetar dhe paramodern, apo imperialist dhe modern. Diskursi orientalist ishte në fund të fundit për origjinën e perëndimit, jo për origjinën e Lindjes...” Kjo është një thirrje për ta parë dialogun ndërkulturor si një formë e zhvillimit të vetë qytetërimeve dhe jo si një mundësi e ushtrimit të hegjemonisë, imponimit të vlerave lokale, nëpërmjet mundësive që ofron një shoqëri globale. Ideja se një pjesë e botës ka të drejtën misionare për të nxjerrë pjesën tjetër nga obskurantizmi, prapambetja dhe supersticioni, është e gabuar dhe natyrisht që nxit konflikte që nuk janë në të mirë të askujt.
Tomas Michel, në një esse për këtë çështje thotë se: “për disa, në një mënyrë ose në një tjetër, modernizimi implikon perëndimizimin, për të cilët kjo është bërë një fjalë kyç... Ata shpesh e shohin veten si mbartës të misionit për të përcjellë një kuptim ndriçues të jetës mbi ata që janë të kooptuar nga prapambetja, supersticioni dhe obskurantizmi.” Ky është një referim i cekët, sipërfaqësor dhe nxitës konfliktesh, që vjen si pasojë e mosnjohjes së tjetrit dhe për më keq mospranimit për ta njohur tjetrin. Njohja e mirë e njëri-tjetrit do të na bëjë të zbulojmë se kemi më shumë të përbashkëta se të veçanta.
Modelet e ndryshme të jetesës nuk tejkalojnë vlerat e përbashkëta universale që na bashkojnë. Sipas Eduard Said “...ne të gjithë notojmë në të njejtat ujëra; perëndimorët, myslimanët apo të tjerët. Përderisa ujërat janë pjesë e oqeanit të historisë, përpjekja për t'i çarë apo për t'i ndarë ato me pengesa është e kotë. Ka kohëra të tensionuara, por është më mirë të mendojmë për komunitetet e fuqishme apo të dobta, politikat laike të arsyes apo injorancës dhe parimet e drejtësisë apo padrejtësisë, sesa të endemi në kërkim të abstraksioneve të gjera që mund të na japin kënaqësi të çastit, por na ndihmojnë shumë pak që ta njohim veten tonë ose na japin shumë pak analiza informuese. Teza e "Përplasjes së qytetërimeve" është një mashtrim ashtu si "Lufta e Botëve", më shumë për forcimin e vetëbesimit mbrojtës se sa për kuptimin kritik të ndërvarësisë çorientuese të kohës sonë.”
- Publikuar më .