Ruajtja e ekuilibrit dhe mospërfshirja në padrejtësi
Pyetje: Menjëherë pas ajetit që na urdhëron që të ruajmë ekuilibrin, na theksohet se nuk duhet të përfshihemi qoftë edhe sa një grimë brenda rrethit të padrejtësisë. Çfarë mesazhesh na jepen nëpërmjet këtyre ajeteve?
Përgjigje: Siç pohohet edhe në pyetje, Allahu në Fjalën e Tij fisnike, “Ji i drejtë siç të është urdhëruar!” (Hud, 112), i ka thirrur myslimanët, në emër të Të Dërguarit të Tij paqja qoftë mbi Të!, drejt rrugës së drejtë. Andaj, ne si besimtarë, na takon që ta lexojmë në trajtën: “O ju besimtarë, jini të drejtë ashtu siç ju është urdhëruar.”
Urtësia në përdorimin e trajtave të njëjësit dhe të shumësit
Në këtë ajet kemi të bëjmë njëkohësisht me një përgëzim dhe kompliment për Profetin Fisnik paqja qoftë mbi Të. Ngjan njësoj sikur Allahu, me tërë fuqinë e Tij, ia përkëdhel Profetit të Vet moralin e lartë, dhe i thotë, “Ja, kështu ji, vetëm i drejtë!”. Njësoj sikur një baba që e përkëdhel me fjalë të birin kur ai bën një punë të mirë: “Dua të të shoh vetëm kështu, më të drejtin.” Sepse as që mund të bëhet fjalë, dhe nuk është e drejtë që të mendohet sikur të ketë pasur diçka të shtrembër tek Profeti ynë, - hasha ue kel’la - kështu që iu kërkua që të kthehej në rrugë të drejtë. Për mendimin tim, ajeti në fjalë nuk duhet komentuar kurrsesi dhe assesi me një përmbajtje të tillë. Pasi si ndjenjat, si mendimet, ashtu edhe sjelljet e Profetit Muhamed paqja qoftë mbi Të kanë qenë përherë të ekuilibruara. Kështu që, edhe kuptimi i ajetit mbetet të jetë: “Ja, kështu qëndro përherë, i drejtë.” Zaten, menjëherë pas ajetit të përmendur, vjen: “Mos u çekuilibroni, e sakaq të sillni ngatërresa. Sepse Allahu medoemos i sheh të gjitha ato që bëni ju.” Pikërisht përdorimi menjëherë i foljes në vetën e dytë shumës, është shenjë e qartë e domethënies së ajetit tonë në fjalë. Sepse, si në këtë ajet, ashtu edhe në të tjera të ngjashme me të, njëlloj si numri njëjës në “qëndro përherë në ekuilibër!”, i cili është në njëjës meqë po i drejtohet drejtpërsëdrejti veprave të mira të Të Dërguarit të Allahut paqja qoftë mbi Të!, dhe mandej në pjesën tjetër mohore të fjalisë shohim një përdorim të shumësit. Duke marrë shkas prej këtyre shembujve dhe duke u mbështetur edhe në stilin e të shprehurit që zotëron ajeti, e kuptojmë se marrësi i vërtetë i mesazhit është tërësia e gjithë umetit, ndërsa Profeti i nderuar paqja qoftë mbi Të i marrë si një bashkëbisedues shembull i përsosur për mbarë njerëzimin.
Veç kësaj, në ajetin fisnik, që menjëherë pas urdhërimit për të qenë të ekuilibruar vjen ndalimi i çdofarë çorientimi nga ana e njeriut, shohim edhe një tjetër argument: Njeriu që humb ekuilibrin, nis të çorientohet me ngadalë dhe pa e kuptuar fare, me kalimin e kohës, derisa zvarritet gropave të të ngriturit krye dhe devijimit. Andaj, qenia njerëzore që e ka për fat të jetë vazhdimisht e sprovuar, çdo herë, teksa thirret për të qenë në rrugë të drejtë (i/e ekuilibruar), këshillohet me njëfarë paralajmërimi “Kujdes se mos çorientohesh!”
Duhet qëndruar larg çdo lloj padrejtësie
Ashtu siç përcaktohet edhe në pyetje, në ajetin praparendës, “Qoftë edhe me një afrim të vockël, mos anoni në padrejtësi. Në të kundërt zjarri do t’ju prekë. Ju nuk do të keni mbrojtës tjetër përveç Allahut. Mandej, as prej Tij nuk ndihmoheni.” (Hud, 113) Aty u theksohet tërë myslimanëve, se u është ndaluar që të përfshihen bashkë me të padrejtët, qoftë edhe për një grimë-çast, qoftë edhe “me një anim”. Sepse çdokush që përfshihet sadopak në atë rrjedhë të mihur prej të tjerëve, pa e kuptuar as vetë, fillon të zhytet në llumin e prapësive të tyre, që përbën edhe çastin përfundimtar të çorientimit.
Padrejtësia në thelb trajtohet shumë gjerësisht në Kuranin Fisnik. Për shembull, kjo fjalë përdoret si për padrejtësitë dhe paudhësitë e bëra prej mohuesit, dhe për dyfytyrëshit, ashtu edhe për ato gabime që disa prej besimtarëve myslimanë mund të kenë bërë. Derisa në fund, Kurani shprehet: “Janë disa që kanë besuar, e nuk e ndotin atë kurrsesi me ndopak padrejtësi; vetëm ata e kanë hak të mos i tremben dënimit, se zaten ata janë ata që janë në rrugë të drejtë.” (En’am, 82) Sahabët u trembën aq shumë kur zbriti ky ajet, saqë iu duk sikur do të vdisnin në vend menjëherë. Ndërkohë që Profeti i Njerëzimit i qetësoi ata duke u kujtuar atyre ajetin “Me të vërtetë që idhujtaria është një padrejtësi e madhe.” (Lukman, 13), i cili u bënte njëkohësisht atyre të ditur se padrejtësia e përmendur aty ishte idhujtaria (politeizmi).
Nga ky këndvështrim, ashtu siç të përçmosh ndalesat e vendosura prej Allahut, duke jetuar mospërfillës karshi urdhrave të Tij, t’u heqësh të tjerëve mundësitë për të kryer adhurimet e detyrueshme, të shkaktosh shpifje dhe ngatërresa, është nga një padrejtësi e madhe më vete, edhe të bësh sikur nuk e sheh të vërtetën, të sillesh ndaj myslimanëve me ndjenjat e armiqësisë, të sulmosh me përdhunë të drejtat e popullit, ta shikosh si të drejtë mirëqenien e arritur pasi ke ardhur në një post me mbështetjen e popullit apo t’i rrëmbesh gjithë çka populli, hyjnë në rrethin e padrejtësive më të mëdha që mund të bëhen. Pikërisht, edhe në ajetin tonë urdhërohet që të qëndrojmë larg padrejtësive të tilla; madje u ndalohet edhe që t’u afrohemi qoftë edhe sa me një anim.
Prandaj, një çështje që nuk duhet të na shpëtojë është se nuk duhet ta kuptojmë çorientimin vetëm si një padrejtësi të thjeshtë e bërë ndaj dikujt, apo si ngatërresa të thjeshta. Duhet ditur mirë se nëse dikush që ka arritur në një post të caktuar, fillon të mbajë me të mirë dhe me hatër të afërmit apo brohoritësit e tij, apo qoftë edhe njerëzit që mendojnë si ai, edhe kjo është një padrejtësi. T’i hash të drejtën një populli, qoftë kjo edhe sa një kokërr gruri, është padrejtësi e madhe. Edhe në ajet paralajmërohet se qoftë edhe sa të anosh pas personit që bën padrejtësi të tilla, është një shkak i mjaftueshëm për t’u prekur prej flakëve përvëluese. Me një tjetër shprehje, të bësh sikur nuk e sheh padrejtësinë, të biesh e të ngrihesh me ata që kryejnë padrejtësi të tilla, të të pëlqejnë sjelljet dhe gjendja e tyre, duke u sjellë sikur do të dëshiroje shumë të ishe si ata, janë të përfshira në ndalesën “mos anoni pas saj!”. Në fund, në suren En’am thuhet: “Kur t’i shohësh disa që kanë filluar të sillen paturpësisht tallshëm me ajetet kuranore, largoju dhe mos fol me ta derisa të ndërrojnë bisedë!” (En’am, 68) Edhe këtu, ju ndalohet që të anoni sadopak pas një tjetër padrejtësie të madhe, siç është thënia e fjalëve të papëlqyeshme për vlerat e pamatshme të Kuranit, madje ju urdhërohet që të largoheni menjëherë prej andej.
Po, nga njëra anë Allahu (xh.sh.) na urdhëron të ruajmë ekuilibrin, “rrugën e mesme”, duke i ndaluar të bien në lëkundje, në anën tjetër ua mohon kategorikisht mundësinë e prekjes sadopak pas padrejtësisë dhe prapësive të ndryshme. Në fakt, një njeri që është përherë përfaqësues i denjë i ekuilibrit në qëllim, fjalë, sjellje dhe veprime, është e pashmangshme që të ngrejë krye karshi çdo lloj padrejtësie. Në fund të fundit, në një ajet që shprehet për shpërblimin që do të marrin ata që ruajnë ekuilibrin thuhet: “A nuk janë ata që thonë: “Zoti ynë është Allahu.”, dhe jetojnë vetëm të ekuilibruar; ja, pikërisht mbi ta do të zbresin engjëjt grupe-grupe, e do t’u thonë: “Mos u shqetësoni aspak, as mos u mërzisni, gëzojuni Xhenetit që ju është premtuar.” (Fusilet, 30)
Pyetje: Pse anon njeriu nga të padrejtët?
Përgjigje: Mund të ketë arsye të ndryshe përse njeriu mund t’i afrohet zullumit apo atij që e kryen atë. Ndoshta ndonjëherë i duhet ta duartrokasë atë nga frika. Përgjatë historisë së njerëzimit ka aq shumë shembuj njerëzisht të pafatë që janë detyruar ta duartrokasin dhe brohorasin padrejtësinë nga frika se mos “humbas detyrën dhe pozicionin që kam”. Edhe pas kësaj, do të ketë aq shumë njerëz që do t’i thurin epope padrejtësisë po nga i njëjti shqetësim. Është e vërtetë, që dëshira për post, është njëri prej viruseve më të ndyra që mund ta shtyjë njeriun drejt këtyre zezonave. Përveç kësaj, qëndron dëshira për t’u duartrokitur prej të tjerëve, dëshira për t’u dukur pak, dëshira e paepur për të jetuar pafundësisht, apo dëshira për shtëpi e vise të pafundme, janë nga një arsye më vete që njeriu të futet brenda rrethit të padrejtësive. Ka nga ata që mendojnë për fëmijët, nipërit e mbesat, madje edhe për nipërit dhe mbesat e nipërve dhe të mbesave; që mendojnë për ndonjë vilë verore në mal, apo në ndonjë breg deti, për të “shijuar jetën” në çdo stinë të saj, e si çdo njeri me të tilla mendime, edhe ata do ta kenë të pashmangshme që të ngelen të detyruar njëfarësoj për t’i shtrirë dorën zullumqarit. Në fakt, një person i tillë ta mendojë sa të dojë veten se po ecën në rrugë të drejtë, jeton në një mjedis aq të rrëshqitshëm, saqë nga çasti në çast, mund të humbë teksa i është futur rrugës për të dalë i fituar.
Është e mundur që të përmendim edhe shumë e shumë viruse të tjera. Çdonjëri prej tyre është nga një portë e hapur drejt çorientimit. Çdokush që hap sadopak ndonjërën prej këtyre portave ka për ta gjetur në fund veten në prehrin e padrejtësisë më të madhe. Andaj dhe duhet të qëndrojë me kilometra larg çdo padrejtësie. Nëse do ta shprehnim me terminologjinë dhe shprehinë e fikhut, duhet të ngrejë një “sedd-i zeraji”, (masa parandaluese), t’ua mbyllë me kyç portën çdo mundësie për dashuri posti apo dëshire për t’u duartrokitur, apo edhe frikës, madje edhe rezè përmbi rezè. Njëlloj siç qëndrojmë larg çdo virusi material, që mund të na dëmtojë shëndetin tonë trupor, ashtu duhet të qëndrojmë sa më larg prej viruseve që mund të na çojnë në “animin” e padrejtësisë dhe humbjes së orientimit në rrugën e drejtë. Në të kundërt, nëse njeriu nuk e kupton asfare se është përfshirë aty, atëherë mund të humbë përfundimisht, dhe kjo është shumë e rëndë për një qenie njerëzore. Pasi në fund Allahu (xh.sh.) shprehet se ata që i afrohen sadopak padrejtësisë nuk do të kenë asnjë ndihmës tjetër përveç Allahut, kështu që nuk do të kenë as mundësinë për të përfituar prej ndihmesës së Tij. Në fund, ata do të jenë njerëz që i kanë humbur të gjitha lidhjet me Allahun (xh.xh.).
Le të përmendim edhe një tjetër çështje të vogël. Menjëherë pas ajetit që e bën të ndaluar animin pas çdolloj padrejtësie dhe çorientimi, thuhet: “Në të dyja anët e ditës, dhe në çastet e para të agimit (orët pak para se të agojë dita e re.) fal namaz. Padyshim që të mirat fshijnë të këqijat. Ja, ky është vetëm një rikujtim për ata që e përmendin Allahun.” (Hud, 114) Fakti që përmendet menjëherë falja e namazit është shumë domethënës. Nëse e shohim çështjen menjëherë të lidhur me marrëdhënien kuptimore në rendin e ajeteve, do të shohim se njeriu do të shpëtojë nga animi pas padrejtësive dhe veprimeve të shëmtuara të të padrejtëve, duke mos i parë më ato si të pëlqyeshme, vetëm për aq kohë që e fal namazin ashtu siç duhet, i cili qëndron si një masë kapërcyese prej besimit formal dhe sa për t’u dukur, drejt atij të vërtetit.
- Publikuar më .