Botëkuptimi islam i Gylenit dhe linja e tij islame
Fethullah Gylen, ashtu sikur u përmend edhe më lart, është lindur e rritur në një mjedis të tillë ku besimi fetar përjetohej më së miri, si shpirtërisht e moralisht, ashtu edhe ritualisht. Duke pasur parasysh se ky mjedis kishte një përbërje thuajse tërësisht shpirtërore, edhe bërthama e formimit islam të Gylenit do të ishte kryesisht në sensin moral e shpirtëror. Qoftë kjo atmosferë, qoftë arsimimi i tij me baza të forta islame në Erzurum, do të formonin te ai harmoninë e spirituales me shkencoren, ose siç e quan ai vetë, “aleancën e mendjes me zemrën”. Kjo aleancë do të ishte bashkudhëtare e tij edhe më vonë. Njëkohësisht kjo gjë ka përmasën e saj sa historike, aq edhe psikologjike. Sido qofshin tezat e materialistëve dhe të dijetarëve që nuk i kanë shpëtuar këndvështrimit materialist, është edhe një e vërtetë e cila ndihet e përjetohet: që njeriu nuk është veç një makinë organike, apo vetëm një trup material. Njeriu, duke përfshirë në brendësinë e tij pasuri të tilla si shpirti, zemra, ndërgjegjja e intelekti, është njëkohësisht edhe një univers ndjenjash. Gjithashtu, sikurse çdo krijesë tjetër, ai ka lidhjet e veta individuale me tërësinë kohore, të shkuarën, të tashmen e të ardhmen. Po ashtu, njeriu ndien lloj-lloj nevojash në të njëjtën kohë. Sikurse kërkon plotësimin e nevojës së tij për të ngrënë e për të pirë, për të fjetur, riprodhuar e për t’u mbrojtur, sikurse secila shqisë e tij e jashtme, si shikimi, dëgjimi, prekja e nuhatja, ka funksionin e vet dhe ushqehet në mënyrën e vet, po ashtu edhe ndjenjat e tij të brendshme dhe bota e tij shpirtërore kanë funksionet dhe nevojat e veta dhe mënyrën e vet specifike të plotësimit të tyre. Mendimi, logjika, memoria dhe aftësia e të mësuarit, të cilat mund t’i përfshijmë në konceptin “intelekt”, kanë një funksion e një domethënie të veçantë te njeriu; rrjedhimisht kanë edhe bazat e veta specifike të zhvillimit e të gjenerimit. Kështu edhe nocionet më specifike të qenies njerëzore, si zemra, shpirti dhe ndjenjat kanë veçoritë, nevojat e aktivitetet e veta, sadisfaksioni i të cilave është në përpjesëtim të drejtë me lumturinë, qetësinë e paqen e brendshme të njeriut. Ndaj edhe me përftimin e një ekuilibri të brendshëm të zemrës me mendjen dhe intelektit me shpirtin, njeriu arrin të drejtojë veprimet e tij brenda kornizës së “hikmetit”- dijes absolute, dhe përpiqet të përdorë rrallë e me kujdes vetitë e tij eksterne, siç janë forca fizike apo pasionet. Shkurtimisht, njeriu arrin të jetë i drejtë e i ekuilibruar në relacionet me të tjerët, pikërisht kur ka arritur ta krijojë ekuilibrin e drejtësinë në brendësinë e tij. Në të kundërt, nëse shpirti del para mendjes, apo mendja para shpirtit, ose nëse shpirti e mendja funksionojnë për llogari të trupit dhe pasionit, atëherë do të ndeshemi me njerëz “të përgjysmuar” në një farë sensi, gjendje kjo që doemos ndikon edhe shoqërinë. Në këtë aspekt, përftimi i drejtësisë, i ekuilibrit dhe paqes te njeriu e te shoqëria është i mundur vetëm nëpërmjet rritjes, ose më saktë edukimit të njeriut në tërësi, trajtimit të tij me të gjitha vlerat e specifikat e tij, duke nisur nga edukimi i shpirtit, zemrës e mendjes, e më pas të të gjithë aspekteve të tij. Pikërisht në këtë pikë, mentaliteti fetar i Fethullah Gylenit manifeston një rëndësi të veçantë.
- Publikuar më .