Parathënie
Shekulli i njëzetenjë është shndërruar në një periudhë krizash të padëgjuara më parë. Nga njëra anë janë ata të cilët janë orientuar drejt dhunës, vdekjes dhe shkatërrimit dhe fatmirësisht nga ana tjetër, janë ata të cilët i luftojnë këto ide duke evokuar dobitë e dialogut dhe të mirëkuptimit. Ngjarjet e 11 Shtatorit 2001 e ilustrojnë më së miri rëndësinë e kësaj të fundit. Ngjarjet e asaj dite dhe lufta e mëpasme ndaj terrorizmit kanë ndryshuar qëndrimet e komuniteteve lokale dhe ndërkombëtare. Prandaj, nëntëmbëdhjetë kamikazët e atyre avionëve krijuan një nga paradokset më të mëdha të shekullit të njëzetë e një. Islami, i cili e konsideron veten si një fe të paqes, tani krahasohet me dhunën dhe terrorin.
Ekziston fatkeqësisht një mungesë njohjeje në lidhje me Islamin, si nga myslimanët, ashtu dhe nga ana e jomyslimanëve. Nevoja për të kuptuar Islamin tani shkon përtej departamenteve të universiteteve tona dhe të shtëpive të çdo individi. Popullsia gjithmonë në rritje e myslimanëve, tani mendohet të jetë rreth 1.4 miliardë persona që jetojnë në pesëdhjetë e shtatë shtete myslimane, të paktën njëri prej të cilëve është fuqi bërthamore. Shumë nga këto shtete myslimane luajnë një rol të rëndësishëm në krah të Shteteve të Bashkuara, ose kundër tyre në luftën kundër terrorizmit. Komuniteti mysliman nuk është i izoluar në një pjesë të veçantë të botës. Rreth shtatë milionë myslimanë jetojnë në Shtetet e Bashkuara dhe shumë miliona të tjerë në Evropë. Terroristët kryesorë të listës së më të kërkuarve të Amerikës janë myslimanë, si Osama Bin Laden, Al Kaeda dhe udhëheqësit talebanë, si Mullah Omari. Por myslimanë janë edhe aleatët kryesorë të Amerikës në luftën kundër terrorizmit, si Presidenti Pervez Musharraf i Pakistanit, Presidenti Karzai i Afganistanit dhe Mbreti Abdullah i Jordanisë. Prandaj, meqenëse si kundërshtarët, ashtu dhe aleatët kryesorë janë myslimanë, është e domosdoshme të fillojmë të kuptojmë Islamin.
Mënyra e realizimit të këtij objektivi nëpërmjet ballafaqimit real ndërmjet besimeve tona fetare, është ajo e dialogut dhe e mirëkuptimit. Libri i Dr. Jill Carroll “Dialogu i qytetërimeve” mbron idenë e dialogut dhe unë e mbështes fort atë. Dr. Carroll na ka bërë një shërbim të madh duke hedhur dritë mbi filozofinë unike myslimane të M. Fethullah Gylenit. Gyleni është një udhëheqës i madh Sufi Turk, një pionier i dialogut ndërfetar për më tepër se tridhjetë vjet. Ai mendon se “dialogu nuk është një aspekt sipërfaqësor, por një nevojë e domosdoshme... se dialogu është pjesë e detyrave të myslimanëve në mënyrë që bota jonë të bëhet një vend më paqësor dhe i sigurt.” Në një periudhë kohe kur njerëzimit i nevojiten udhëheqës të mëdhenj shpirtërorë, ne e kemi gjetur një të tillë: Fethullah Gylenin. Gyleni e ka kaluar jetën e tij duke u bërë zëdhënës i ankesave ashtu edhe i aspiratave të myslimanëve në veçanti dhe gjithë njerëzimit në përgjithësi. Ai është frymëzuesi i një lëvizjeje gjigante shoqërore qytetare, e cila që nga fundi i viteve gjashtëdhjetë është zhvilluar dhe rritur duke u bërë pjesë përbërëse e jetës shoqërore. Gyleni si një dijetar dhe intelektual Sufi mysliman, ka frymëzuar miliona myslimanë dhe jomyslimanë për t’i shërbyer njerëzimit.
Brenda këtij teksti, Dr. Jill Carroll vijon traditën e dialogut duke na ballafaquar me një dialog tekstual ndërmjet mendimeve dhe mësimeve të Gylenit dhe pesë filozofëve të njohur ndërkombëtarë brenda gamës së pikëpamjeve të përgjithshme njerëzore si: Emanuel Kanti, Konfuci, Xhon Stjuart Milli, Zhan Pol Sartri dhe Platoni. Dr. Carroll, jo vetëm që është e aftë të ndezë një diskutim duke reflektuar mbi mësimet e Gylenit, por gjithashtu na jep një shembull të llojit të dialogut që nevojitet në shekullin e njëzetenjëtë, shembull në të cilin mendimet dhe idetë, krejtësisht të ndryshme nga tonat, na paraqiten në një mënyrë racionale dhe që të bëjnë të mendosh thellë.
Nuk mendoj se ka një njeri më të kualifikuar për të shkruar këtë dialog tekstual se Dr. Carroll. Ajo është Drejtore e Asociuar e Qendrës Boniuk të Studimeve dhe Përparimit të Tolerancës Ndërfetare në Rice University, si dhe shkrimtare e lektore e vazhdueshme e ideve të Gylenit dhe përfituese e mprehtë e kuptimit të mësimeve të tij. E pajisur edhe me bekgraundin e saj, si një profesoreshë e shkencave njerëzore dhe e krahasimit ndërfetar, ajo është eksperte në filozofinë kontinentale të fesë e cila e ka bërë të aftë që të jetë në gjendje të marrë këtë detyrë. Dr. Carroll ka bërë shumë për të paraqitur idealet islame dhe parimet e lëvizjes së Gylenit në komunitetin e madh të dijetarëve. Unë jam bërë dëshmitar i përkushtimit të saj ndaj idealeve të tolerancës dhe dialogut, siç ka theksuar edhe ajo në Konferencën Ndërkombëtare mbi Islamin e Botës Moderne në 2006: Lëvizja e Fethullah Gylenit në Mendim dhe Zbatim, në Universitetin e Oklahomës, ku unë pata fatin të bëja fjalimin hapës.
Kur isha duke udhëhequr një projekt kërkimesh për Institutin Brookings, të titulluar “Islami në Epokën e Globalizimit”, në pranverë të vitit 2006, unë udhëtova në nëntë vende myslimane dhe së bashku me grupin tim të kërkimit, u binda se sa ndikues ishte Fethullah Gyleni. Në një përpjekje për të kuptuar “mendjen” e myslimanëve përgjatë botës myslimane, ne përgatitëm një pyetësor i cili u bënte pyetje personale secilit pjesëmarrës. Pyetjet e shtruara synonin të nxirrnin në pah reagimet në lidhje me perëndimin dhe globalizmin. Ne zbuluam se shumë njerëz ndjekin ata të cilët përpiqen të vendosin barriera rreth e rrotull Islamit dhe të përjashtojnë çdo gjë tjetër, veçanërisht ndikimin perëndimor. Kjo ide po fiton popullaritet me shpejtësi në botën myslimane. Megjithatë, në Turqi, ne pamë se modeli më popullor bashkëkohor që ndiqej ishte Fethullah Gyleni, gjë e cila na çoi në përfundimin se lëvizja e tij është shumë e rëndësishme dhe e fuqishme, si një kundërpeshë ndaj idesë së përjashtimit që po merr formë brenda botës myslimane.
Përmasa dhe efektiviteti i lëvizjes së Gylenit është rritur në mënyrë të dukshme gjatë tridhjetë viteve të fundit. Ajo tani ka bërë të mundur hapjen e qindra shkollave moderne dhe të shumë universiteteve brenda dhe jashtë Turqisë, një rrjet mediatik (dy stacione kombëtare televizive, një revistë javore lajmesh dhe një të përditshme kryesore në vend), si dhe shumë sipërmarrje biznesi. Ajo është rritur jo si lëvizje politike, por si një lëvizje shoqërore dhe shpirtërore. Si një reformator unik shoqëror, Gyleni ka futur një stil të ri edukimi që ndërthur njohuritë shkencore me vlerat shpirtërore. Me anë të kësaj, ai është në gjendje të gjejë një të mesme e cila bën të mundur lidhjen e Islamit me modernizmin. Ai beson se qëllimi i vërtetë i popujve është rinovimi, ose “qytetërimi” i individëve dhe shoqërisë nëpërmjet veprave të moralshme.
Gyleni është frymëzuar mjaft nga mësimet dhe shkrimet e Mevlana Xhelaleddin Rumiut dhe mesazheve të tij të shërbimit ndaj Zotit dhe të dashurisë dhe shërbimit ndaj njëri-tjetrit. Rumiu, një autor shumë i lexuar, jo vetëm në botën myslimane, por edhe në Shtetet e Bashkuara, nga pikëpamja intelektuale dhe shpirtërore shtroi rrugën për lëvizjen e Gylenit. Të dy këta njerëz ia përkushtuan jetën e tyre sufizmit. Gyleni e përshkruan Rumiun me respekt të madh “Jo një nxënës, as dervish e, as përfaqësues, apo mjeshtër, siç njihet ai në mjediset tradicionale sufiste. Ai përhapi një metodë të re, të ngjyrosur me rigjallërim dhe arsyetim individual që buron nga Kurani dhe suneti, si dhe një njeri që ka mëshirën islame, si pikën e tij të referimit. Me një zë dhe frymë të re, ai i solli me sukses si njerëzit e brezit të tij edhe ata të kohëve të mëvonshme drejt një objektivi të ri hyjnor.”
Gyleni na ndihmon t’i përgjigjemi pyetjeve të jetës, vlerave dhe përbërësve të një shoqërie njerëzore si kjo e jona nëpërmjet ballafaqimit të ndryshimeve të dukshme ndërmjet shkencave pozitive dhe hyjnores. Në shkrimet dhe në ligjëratat e tij, Gyleni ka sjellë një dritë udhëheqëse për ata që kërkojnë zgjidhjet e dilemave të sotme. Ai na shpjegon se ditët e nxjerrjes së përfitimeve nëpërmjet forcës kanë mbaruar. Vetëm nëpërmjet arsyetimit dhe përdorimit të argumenteve bindëse bëhet e mundur që të tjerët ta pranojnë rrugën tuaj. Vetëm nëpërmjet mirëkuptimit dhe respektit reciprok, bashkësitë mund të bashkekzistojnë në paqe. Brenda botës sonë gjithmonë të trazuar, ky leksion duhet të mësohet mirë. Respekti për traditat kulturore dhe fetare është shndërruar në domosdoshmëri. Prandaj, është thelbësore që ne të krijojmë me çdo mënyrë një proces mirëkuptimi dhe dialogu ndërfetar. Në këtë botë përplasjesh reale dhe të imagjinuara të pas 11 Shtatorit, miliona pjesëmarrës të lëvizjes së Gylenit vazhdojnë të na sigurojnë udhëheqje shpirtërore dhe praktike, përmes paqes dhe tolerancës ndaj të tjerëve. Në një botë ku shumica e udhëheqësve myslimanë flasin për konflikt dhe luftë, Gyleni na udhëheq me një zë të ri që i bën thirrje njerëzve të të gjitha besimeve të shkojnë drejt “tryezës hyjnore.” Nëpërmjet udhëheqjes së tij, ne mund të krijojmë një botë në të cilën dialogu është kursi ynë i parë i veprimit dhe konfrontimi është i fundit fare. Në këtë frymë, Dr. Carroll ka bërë një punë e cila, jo vetëm nxjerr në pah pikëpamjet tona për parimet dhe mësimet e Gylenit, por gjithashtu, i kushton vëmendje një lëvizjeje filozofike që është me të vërtetë domethënëse në ditët tona.
Dëshiroj t’i shpreh mirënjohjen time Muhamed Çetinit, Presidentit të Institutit për Dialog Ndërfetar, i cili e nisi këtë punë të rëndësishme për promovimin e dialogut dhe mirëkuptimit ndërmjet botës perëndimore dhe asaj myslimane dhe gjithashtu t’i shpreh mirënjohjen time David Montezit për ndihmën e tij në përgatitjen e kësaj parathënieje dhe për përpjekjet e tij për dialog. Si një njeri i përfshirë aktivisht në çështjet e dialogut ndërfetar, unë jam shumë i ndërgjegjshëm për nevojën e mirëkuptimit dhe të mëshirës në këto kohë të trazuara. Si pedagog universiteti, unë jam në një pozicion unik që ma bën të mundur të jem dëshmitar i fuqisë së dialogut brenda auditorëve ku jap mësim dhe për mënyrën se si ai mund ta ndryshojë të ardhmen. Si baba dhe gjysh, nevoja jetësore për dialog peshon mbi mua personalisht. Nevoja për të ndërtuar ura është thelbësore për garantimin e sigurisë për fëmijët tanë. Dialogu dhe mirëkuptimi nuk janë më nga pikëpamja intelektuale gjëra të dorës së dytë, janë thelbësore në qoftë se duam të mbijetojmë në shekullin e njëzetenjëtë.
Profesor Akbar Ahmed, Shef i Departamentit Ibn Khaldun i Studimeve Islame, Universiteti Amerikan, Washington D.C
- Publikuar më .