«Аллаһ жалғыз бола тұра барлық жерде» дегенді қалай түсінеміз?

Аллаһ тағала – дара, солай бола тұра, уақыт пен кеңістікті де Өзі жаратқандықтан шексіз ілімі мен құдіреті арқылы барлық мекенде бола алады. Барлық болмыс атаулыны бірдей қамтитындықтан назарынан еш нәрсе қалыс қалмайды. Десек те, Аллаһ тағаланың даралығы Оның қандай да бір материялық дене секілді кеңістікте белгілі бір мекенге ие дегенді білдірмесе керек. Біз Аллаһты дара деу арқылы ұлылығын меңзейміз. Аллаһ барлық жерде деп, Оның өзіне тән Рахман (шексіз мейірімділігі) һәм Рахим (ерекше рақымдылығы) сипаты, ілім мен құдіреті арқылы барлық жерде бола алатындығын айтамыз. Мәселен, күн сәулесін бойымызда сезінгенімізбен, біз одан мүлдем алыс екендігіміз анық. Сол секілді, Аллаһ өз сипаттары арқылы бізді баурап, бізге өзімізден де жақын бола тұра, біз Одан мүлде ұзақпыз. Иә, Аллаһ тағала «Біз адамға күре тамырынан да жақынбыз»^[1] – дейді. Аллаһ бізге күре тамырымыздан да жақын. Ендеше, Ол түр-түстен, өлшемнен һәм мекеннен пәк болғандықтан, барлық жерде бар. Ол «Адам мен жүрегінің арасына ұялайды»^[2]. Демек, Ол маған өз жүрегімнен де жақын болғаны. Егер мен: «жүрегімде Аллаһ бар» десем тура сөйлеген боламын. Себебі, Ол мені өзімнен де жақсы біледі. Мен өзімді түсінбеуім мүмкін. Аятта: «Сен атпадың, Аллаһ атқызды»^[3] – делінгеніне қарағанда, Бәдір шайқасында және басқа да жерлерде ардақты Пайғамбарымызға атқызған да Аллаһ тағаланың нақ өзі. Ендеше, оқ атумен қоса барлық нәрсеге тікелей Аллаһ тағала ықпал етеді. Осы және осыған ұқсас аяттар Раббымыздың рахман әрі рахымдығы, көркемдігі мен ұлылығы, кәмілдігі мен құдіреті, ілім, ерік тәрізді т.б өзге де сипат, есімдері арқылы барлық жерде бар екенін көрсетуде.

Аллаһ сонымен қатар жеке-дара. Жеке-дара болуын ғаламдағы барша жаратылыс әрі Құранның сөздері растап тұр. Егер екі тәңір болған жағдайда жер мен көктің астаң-кестеңі шығар еді. Аятта: «Аллаһтан басқа бірнеше құдай болғанда, жер мен көктің астаң-кестеңі шығар еді»^[4], – делінген. Яғни жұлдыздар бір-бірімен соқтығысып, ғалам жермен-жексен болар еді. Мұнымен қоса күн сәулесі мен радиациялық толқындар жер бетіндегі уран кеніштеріне кері әсер етіп, тізбектелген реакция нәтижесінде барлығы жоқ болып кетер еді. Ертедегі кәләмшылар осыны «Бурхан-у-теману» деп атаған. Яғни осы дәлел бойынша Аллаһ – біреу. Екеу болмайды. Өйткені ең кішкентай нәрсенің өзін, мәселен, бір кемені екі адам басқаруға тырысса, оның ақыры жақсылыққа апармайды. Бір көліктің екі жағына екі жүргізу тұтқасын қойып, екі жүргізуші жүргізсе оның да ақыры немен тынары белгілі. Ендеше, ғаламды екі құдіретті күш басқарса, күл-талқан етері айқын. Осынау алып ғаламның белгілі бір жүйемен басқарылатындығына қарап отырып, оның бір сыры бар екендігін байқау қиын емес. Макро әлемнен біздің әлемге, одан микро әлемге дейінгі аралықта таңғажайып жүйе мен үйлесім бар. Осы жүйе мен үйлесім іліммен жасалған жоспарды қажетсінері анық. Жоспардың іске асуы үшін құдірет пен ерік қажет. Одан кейін оны бақылау керек. Сондықтан да тізгінді біреу ғана ұстауы қажет. Өйткені, пенде екеш пенденің өзі ісіне өзгенің араласқанын қаламайды. Мұны «өз ісіне басқаларды араластырмау заңдылығы» деп атайды. Ендеше, Аллаһ тағаланың осы әлемдегі ісіне қалайша өзге біреу қол сұқпақ? Сондықтан да мына ғаламат әлем заңдылықтарына, жүйесіне яки есебіне өзге біреу араласса, бәрінің де астаң-кестеңі шығары анық. Ешкімнің араласпайтындығына, әлемнің белгілі бір жүйемен басқарылуына қарап, ғаламның иесі немесе әміршісі біреу ғана деген қорытынды шығаруға болады.

Енді мәселені ар-ождан тұрғысынан талқылап көрелік. Айналамызда болып жатқан оқиғалар мен құбылыстар біздің іштей де, сырттай да жалғыз тірегіміз Аллаһ екенін дәлелдеуде. Мысалы, адам теңіздің жал-жал толқындары арасында қалып, жаны мұрнының ұшына келгенде мұқтаждығы мен қауқарсыздығын сезініп: «я, Раббым, я, Раббым!», – деп, жалбарынады. Өзін еститін біреудің бар екенін жан-жүрегімен сезінеді. Барлық жерде үнімізді әркез ести алатын Жаратушы, әлемдердің бір Иесі болуы тиіс. Ол – біздің жалбарынған жан дауысымызбен қатар дәл сол сәттегі құмырсқа екеш құмырсқаның да дұға қылып, жалбарынғанын еститін Жаратушы. Ендеше, Ол құмырсқаға да күре тамырынан әлдеқайда жақын. Барша әлемде қабыл болған әрбір дұғаның астарынан осынау ақиқатты байқау қиын емес.

Аллаһ елшісінің (саллаллаһу аләйһи уәсәлләм) айтуынша, ертеде бір пайғамбар елін жинап, тасаттық бермек болып, сапарға шығады. Жолда бір құмырсқаның шалқасынан түсіп, аяқ-қолдары тырбаңдап, өзіне тән тілімен дұға етіп жатқанын көреді. Сонда әлгі пайғамбар халқына: «Енді қайта берсеңдер болады. Өйткені Аллаһ сендерге басқа біреудің дұғасы арқылы жауын жауғызады», – дейді. Артынша дұға иесі әлгі мұқтаж құмырсқа екенін айтады.

Жан алқымға келгенде үлкен-кіші демей барлық тіршілік иелері Жаратқанға өз тілінде жалбарынады, Аллаһ болса осы дұғаларға жауап береді. Аллаһ тағала: «Қиналған (жан) дұға еткенде оның дұғасына жауап берген кім?»^[5], – деген аят арқылы бізге осы ақиқатты үйретуде. Ал ар-ожданымыз осыған куә емес пе?

Олай болса, Аллаһ – әрдайым барлық жерде бар және барлығын бақылаушы. Ол барлық жаратылыстың халін көріп-біліп, үнін естиді. Барша мұқтаж жандарға көмектесіп, Рахман және Рахим сипаты арқылы мейірімін төгеді. Ол аса ұлы, ешкімнің көмегіне мұқтаж емес. Барлық нәрсені жалғыз атқарады. Жаннатты бейне бір көктемді жаратқанындай оп-оңай жаратады. Бұл Оның ұлылығы мен даралық құдыретінен. Аллаһ әрдайым барлық жерде, барлық мекенде бар. Бірақ осынау бар болуы, біздің ұғымымыздағыдай қандай да бір материяға негізделмейді. Ол ұлы есімдері мен сипаттары арқылы түр-түстен, өлшемнен пәк бола отырып бар. Бұл Аллаһ тағаланың жеке-дара (Әһәд), сұлулық яки көркемдік (Жамал), Рахман әрі Рахим сипаттарының көрінісі деп түсінеміз.

Мәселен, жанарымыз құрғап, қайта қалпына келмесе, көз науқасына шалдығамыз. Ал біздің көзіміздің ылғалдылығы Жаратқанның жәрдемімен әркез қажетті қалпын сақтап отырады. Демек, бізге көз сыйлаған, сол арқылы жарық дүниені көруді нәсіп еткен, мұнымен қоса нені көріп жатқанымызды да бес саусақтай білетін Біреудің болуы, Оның жоғарыда атап өткен сипаттарының айқын көрінісі болар. Осы орайда тағы бір мысал айта кетейік; мәселен, ішкен‑жегеніміздің бойымызға даруы үшін ауызда сілекейдің бөлінуін қамтамасыз ететін, асқазанға келген заттарды қорыту үшін әмір беретін, осыған сай мидың да жұмысын реттейтін, тағамнан бөлінетін ағзаға қажетті қоректік заттарды ағзамыздағы барлық мүшелерге әділ түрде, теңдей бөліп жеткізетін ғажайып жүйе орнатқан Біреудің болуын қажетсінеді. Сондықтан да «Раббымыз Рахман әрі Рахим сипаттары арқылы бізге іштей өзін сездіруде» деп айтамыз. Егер Раббымыз әрдайым барлық жерде болмаса, аузымызға салған бір түйір тағам асқазанымызға құрғақ, тас тәрізді қатты күйінде түсіп, жасушалар өздеріне қажетті заттарды ала алмас еді. Міне, бұл Аллаһтың бізге біз ойлағаннан да жақын екенін аңғартады. Иә, Хақ тағала өз сипаттарының шуағы арқылы бізге күре тамырымыздан да жақын. Бірақ біз өзімізге тән ерекшеліктеріміз негізінде Одан әлдеқайда ұзақпыз...

Мұны қалай түсінуге болады? Мәселен, күн бізге өзімізден де жақын. Бірақ біз одан өте алыстамыз. Күн негізінде біреу ғана. Бірақ күн сайын тіршілік атаулыға нұрлы сәулесін төгіп, басымыздан сипап, маңдайымыздан сүйіп қана қоймай, тіршілігімізді қамтамасыз етеді. Күннің жылуы, жарығы, сәулесі мен түр-түсті бейнелеуі бейне бір оның сипаттары тәрізді. Егер – жылуы оның құдіреті, ал жарығы – ілімі т.б. салыстырмалы жолмен түсінсек, онда бізге өзімізден де жақын болып, бізге билігін жүргізер еді. Ал күн – қатты әрі материялық дене. Құрамында сутегі гелийге айналып, осыдан пайда болған миллиондаған тонна шамасында түрлі сәуле мен радиация бізге, планетамызға және планетамыз секілді басқа да жерлерге тарап отырады. Күн материялық дене болса, Аллаһ материядан пәк. Аллаһ – сәуле, радиация яки атом емес. Ол – осылардың барлығын Жаратушы! Сондықтан да Жаратушы жаратылғанға ұқсамайды. Аллаһ тағала – нұрды жаратушы. Нұрға қуат беретін де Өзі! Оны түрлендіретін де Өзі. Нұрдың қайнар көзі де Өзі. Өйткені Нұрды жаратқан – Өзі! Барлық жарық, сәуле, жылу түрлері Оның Өз ықтиярында. Қала берді «Абдал» деген сипатқа ие болған кейбір ғұламалардың Аллаһтың илаһи сыйы ретінде яғни, екінші бір рухани болмыстарымен бір сәтте жүздеген жерде болғандығы белгілі. Аллаһ тағаланың материядан жаратқан қауқарсыз құлдарының өзі рухани болмысқа ену арқылы бір сәтте жүздеген жерде көріне алса, олардың жаратушысы Аллаһ тағала қалайша жеке-дара күйде әрі барлық уақытта кез-келген мекенде бола алмасқа? Мұсылман ғұламаларды былай қойғанда, мұндай оқиғалар былайғы жұрттың арасында да жиі кездесіп жүр. Әсіресе, бүгінгі таңда кейбір елдердегі адам рухына жасалатын спиритуалдық тәжірибеге қатысты қызықты жайттар баспасөз беттерінде жиі ұшырасады.

Осындай оқиғаларға қатысты күн сайын неше түрлі қызықты әңгімелер естіп жүрміз. Мәселен бір кісі «мен тәжірибелік сеанстан кейін бір уақытта әрі Лондонда, әрі Францияда, әрі Бельгияда болдым» деген. Шынында да әлгі адамды өзгелер аталмыш жерлерде бір мезетте көрген. Жалпы періштелер де бір сәтте бірнеше жерде бола алатын қабілетке ие. Жындар да бір сәтте көптеген жерлерде көрінеді. Шайтан – біртұтас болмыс. Адамдарды азғыру үшін аталмыш мүмкіндікті ол мейлінше кеңінен пайдаланып келеді... Қауқарсыз жаратылыс иелерінің өзі осындай қабілет пен мүмкіндікке ие болғанда, осылардың барлығын жаратушы, жаратып қана қоймай әрдайым бар қылушы «Хайул-Қайюм» (Бастауы әрі соңы жоқ Мәңгі тірі) есімді Аллаһ тағала Өзінің ұлы есімдері мен сипаттары арқылы бір сәтте барлық жерде қалайша бола алмасқа?!

Tweet

Whatsapp