Shpirti i vetëdedikimit
Sinqeriteti dhe vetëdedikimi
Ndryshe është mirësia e Allahut ndaj sinqeritetit. Njeriu duhet ta kalojë zemrën e tij në thjerrë çdo ditë, mandej t’u vihet punëve që ka për të bërë. Nuk duhet të përfshijë në punët e bëra për hir të kënaqësisë së Allahut asnjë punë tjetër, edhe në qoftë se ajo është e lejuar.
As të mos e mendosh fare veten. Nëse do të mendojnë, të jenë të tjerët që do të mendojnë për ty. Të jenë shokët që do të të bëjnë t’i pranosh disa nga gëzimet dhe kënaqësitë e jetës. Ndërsa ti punon me gjithë shpirt, të jenë shokët që vijnë e të thonë: “Mjaft, eja tani!”, - të të kapin për krahu dhe të të fusin me detyrim në sallonin e dasmës. Ky është “vetëdedikimi”. T’ia kushtosh veten diçkaje do të thotë ta konsiderosh si të ndaluar çdo gjë tjetër pos atyre që bëhen për të fituar kënaqësinë e Allahut. Njëfarësoj, do të luftosh me natyrën tënde. Ja, këtu fillon të qenët një Musab. Në këtë pikë niset të bëhesh një ibnu Xhahsh. T’ia falësh vetëm Atij zemrën. Do të thuash: “Kjo gjuhë është fron i Zotit të Madhërishëm, tjetërkënd nuk ul në të.”
Përmendni Allahun në çdo punë dhe shihni begatinë e çdo pune tuajën; mos e përfshini veten tuaj në brendësi të asnjë pune të bërë për Të. Edhe sikur i tëri të këputesh, në skaje të lodhesh, të qash, nëse zëri brenda zemrës sate nuk i përket Atij, nëse nuk je i sinqertë, heshtja do të jetë më e mirë për ty. Edhe teksa thua një “Subhanallah”, nëse sheh që ai zë nuk ishte zëri i zemrës, ndërprite që tek “Sub…”
Sot, bota islame po përballet me ndodhi të atilla që besimtarët duhet të luten me tërë zemër e shpirt dhe të heqin dorë nga këmbëngulja me ndjenjat e shprehura me fjalët: “O Zot! Po të përgjërohem për orë me radhë sikur të më copëtohej zemra. Sidomos që e kundërta do të thotë të mos kesh besim te mëshira dhe falja Jote!”
Synimi dhe drejtimi
Zemra që beson bart veç mendime dhe ndjenja si “Më mirë të vdes se sa të jetoj në një botë ku nuk tregoj dot për Zotin tim.” Sepse nëse nuk do të flasim dot për Të, nuk do t’ua bëjmë Atë të dashur të tjerëve, atëherë gjithë ç’bëjmë në këtë botë nuk është veçse të merresh me punë të kota. Çdo mendim tjetër pos këtij duhet goditur me një topuz të rëndë gjersa të bëhet copë e çikë. Çdo besimtar e ka për detyrë që të thotë: “Kjo është feja ime dhe unë e kam për detyrë që të shpjegoj fenë time.” Myslimani nuk mund të jetë thjesht një individ. Nëse qëndroni thjesht si individë të mëvetësishëm, atëherë jeni të mbaruar. Ekzistoni vetëm për aq kohë sa jepni fryte. Nëse nuk ngarendni duke përftuar dobi, me ndjenjën e arritjes së kënaqësisë së Allahut, pas shërbimesh të hairit, atëherë ajo çfarë mund të pritet nuk është veçse zënia e ndryshkut dhe dekompozimi.
Prandaj, ne duhet të bëhemi dritë për njerëzimin; sikur edhe sa një qiri i vetëm, ne duhet ta ndriçojmë përreth nesh me dritën e besimit. Ndriçimi i errësirës është i mundur vetëm duke qenë myslimanë të mirë. Me sjelljet tona që premtojnë besueshmëri, si myslimanë të drejtpeshimit ne duhet të rrjedhim në zemrat e njerëzve. Sot, shumë njerëz mund të mos na besojnë, duke kërkuar qëllime të tjera pas punëve të sinqerta që mund të bëjmë si myslimanë. Edhe për sa i përket kësaj çështjeje ne duhet të ndalemi në faktin se nuk ia paskemi paraqitur dot njerëzve veten ashtu siç duhet, e jo të akuzojmë të tjerët. Njerëzit duhet të na shohin ne të paktën për dyzet vjet me radhë; duhet të shohin te ne vullnetin dhe përpjekjen për të jetuar si myslimanë pa pasur asnjë farë pritshmërie tjetër veç të jetuarit si myslimanë dhe arritjes së kënaqësisë së Allahut. Dhe vetëm pas arritjes së kësaj pjekurie ju do të shihni se si njerëzit do t’ju afrohen në grumbuj, duke ngarendur pas të vërtetave të përfaqësuara prej jush.
Lëvizja e të kushtuarve me zemër
Edhe në këtë gjendje që ndodhem, i sëmurë, ka shumë njerëz që shohin të denjë të më konsiderojnë si “drejtues organizate”, “shejh tarikati” etj.. Më vjen shumë rëndë nga këto fjalë. Ndiej neveri për shprehje të tipit “fethullahist/e”. Në fakt, që në krye të herës nuk i honeps dot frazat që mbarojnë me “-ist”, “-iste”, të cilat i shoh më së tepërmi si përçarëse të shoqërisë. Asnjëherë nuk e kam konsideruar veten lider. Dhe rezistoj që as të tjerët të mos më quajnë të tillë. Sepse unë mendimet e mia i kam shprehur nga pupitra për më shumë se tridhjetë vjet me radhë; njerëz që ndanin të njëjtat ndjenja e, të njëjtat mendime me mua, ndien respekt; unë këtë e përdora si kredit për t’i shërbyer popullit. Edhe ata që mendonin më të mirën për mua u përpoqa që t’i udhëzoja kah e mira. Për shembull u thashë: “Hapni qendra kursesh përgatitore për në universitet, hapni shkolla.” Dhe njerëzit, në shenjë respekti u kushtuan rëndësi fjalëve të mia. Unë pashë se njësoj siç unë, shumë njerëz mendonin njëherazi për “shkolla”. Dhe kësisoj shumë njerëz u gjetën të bashkuar në një rrugë të shërbimit ndaj njerëzve.
Çështja, mbi të cilën këmbëngula unë ishte kjo: “Zoti na drejton të gjithëve në një farë mënyre. Nëse disa njerëz i shihni si shumë të ndritur dhe ua atribuoni atyre realizimin e gjërave, atëherë ju do të keni rënë në idhujtari (do t’i keni bërë Allahut shokë). Imami i Allvarit kishte një fjalë, të cilën e përsëriste pa pra; me atë tonin azer thoshte: “Të tjerët janë të mirë, unë jam i keqi; të tjerët janë gruri, e unë kashta.” Në lidhje pak edhe me këtë mendim, edhe unë them sot po të njëjtën gjë. Prirjen dhe interesimin e njerëzve për mua e shoh më së tepërmi si një sprovë. Ndoshta ata gabojnë duke bërë një gabim në gjykim. Ata nuk bien në mëkat prej kësaj; por, nëse unë dashurohem me vlerësimin e lartë që kanë ata për mua, unë shkoj drejt vetëshkatërrimit.
Dua që të dihet mirë se unë jam me largësi të tëra larg çdo lloj prijësimi, drejtimit, të qenit lider apo shejh. Unë jam thjesht një mysliman. Do ta kisha thënë nëse do të kisha lidhje me çfarëdolloj tarikati. Tarikatet kanë disiplinën, rrugën, kriteret dhe rrugëtimin shpirtëror, që janë karakteristika të veçanta. Individi i bashkohet fillimisht një shejhu; nëse arrin t’i dëshmojë atij virtytet e veta, të shprehë vetveten, vetëm atëherë vlerësohet; i mundësohet që të japë mësime. Kur i vjen koha, nis edhe ai t’u japë të tjerëve mësime. Dhe lidhja mes shejhut dhe nxënësit të tij në formën e një zinxhirit shkon e shprehur si lidhje deri te Profeti ynë (paqja qoftë mbi Të). Dhe unë nuk kam as një zinxhir të këtillë, të cilin e ndjek, as ndonjë uird a dhikr a mësim të veçantë, siç ndodh të ketë në tarikate, as ndonjë anë të lidhur me ndonjë tarikat të caktuar.
Veç kësaj, njeriu nuk ka nevojë të ketë ndonjë përkatësi a vlerë të caktuar, për të bërë diçka të mirë për popullin, vendin apo njerëzit përreth. Unë jam një qytetar i thjeshtë. Çdo gjë që kam bërë për njerëzit, e kam bërë si një qytetar i thjeshtë. Dhe nuk di ndonjë virtyt më të lartë sesa ky, që të jesh një njeri i thjeshtë. Është po ky njeri që krijon kuvendet, ekonominë, drejtësinë. Dhe unë, për një kohë të gjatë, veçse u kam shërbyer njerëzve duke ndier dashuri për ta. Dhe ja pra, të lihen mënjanë të gjitha këto anë dhe më vjen shumë rëndë që të gjitha këto punë të mira që janë bërë t’i atribuohen një njeriu të vetëm si unë.
Nga ana tjetër, duhen parë edhe njerëzit që përbëjnë bashkësinë; si është e mundur që të mblidhet gjithë kjo masë dhe me kaq lehtësi? Ata janë bashkuar të gjithë rreth fjalësh që i kanë vlerësuar si të drejta dhe të dobishme për njerëzit, të cilat i kanë dëgjuar nga njerëz të cilëve u besojnë dhe i vlerësojnë. Mandej, përpjekjet e hairit të këtyre njerëzve në emër të paqes në botë janë përqafuar nga qytetarë të vendeve të tjera; edhe ata kanë dashur të ndjekin të njëjtën rrugë në vendin e tyre. Aq sa ka pasur edhe disa të krishterë, hebrenj dhe budistë, të cilët e kanë përvetësuar këtë çështje dhe kanë shprehur besimin në domosdoshmërinë e bashkëpunimit në emër të lumturisë së njerëzimit si një i tërë. Prandaj ju nuk mund ta konsideroni domosdoshmërisht si bashkësi a organizatë këtë unitet në ndjenja e mendime të shumë njerëzve.
Njësoj siç ndodh që njerëz të ndryshëm e me prejardhje të ndryshme bëhen bashkë nëpër xhami të ndryshme çdo të premte, pa i detyruar askush; mirëpo falja e namazit të xhumasë i bën ata bashkë krejt natyrshëm. Po njësoj, ky formacion është thjesht një lëvizje e krijuar nga bërja bashkë e disa njerëzve me qëllimet më të mira të lartësimit të njerëzve, si shpirtërisht, ashtu edhe materialisht. Është një lëvizje vullnetarësh, një lëvizje njerëzish të kushtuar me zemër.
Jo vetëm kaq, por unë shtatëdhjetë përqind të njerëzve që më vijnë, as nuk i njoh thuajse fare. As ata vetë, shumica, nuk e njohin njëri-tjetrin. Disa kanë dëgjuar e i kanë pranuar disa të vërteta në Stamboll, disa të tjerë në Ankara, e disa të tjerë në Izmir dhe janë vënë në lëvizje; kanë hapur shkolla. Pastaj kanë thënë “t’i çojmë edhe jashtë këto përpjekje” dhe janë hapur drejt botës. Kanë bërë sa e sa sakrifica; nuk kanë ngrënë vetë, por u kanë dhënë të tjerëve të hanë, nuk janë veshur vetë dhe u kanë dhënë të tjerëve të vishen. Mësuesit që kanë shkuar jashtë vendit kanë ikur të kënaqur edhe që të punojnë me një pagë sado të vogël, sikur edhe vetëm sa për të siguruar jetesën e përditshme. Është mendim shumë i gabuar, që t’i atribuohet një njeriu të dobët e të sëmurë si unë e gjithë sakrifica dhe trimëria e këtyre njerëzve dhe, njëkohësisht, edhe një shkelje e të drejtës së njerëzve që kanë bërë gjithë këto sakrifica. Sidomos gjatë muajve të fundit, unë nuk gjej fuqi as të lëviz krahët. Edhe namazin, të cilin e fal që prej moshës pesë vjeçare, jam duke e falur ulur. Dhe kjo më mundon jashtëzakonisht shumë; po ç’të bëj!..
Nëse do të kërkohet ndonjë virtyt tek unë, ai, edhe pse as atij nuk ia jap vlerën e duhur, është që unë i kam duartrokitur gjithsaherë të gjithë ata që u shërbejnë njerëzve. Kam dashur vetëm se të kryej detyrën time si një njeri i thjeshtë në mesin e njerëzve. Ka pasur kohë që kam kaluar vështirësi nga pikëpamja ekonomike. Por as në një sekondë të vetme nuk më ka kaluar nëpër mend që të vjedh apo të grabis diçka duke marrë nga ajo që u përket njerëzve. Jam rritur nën flatrat e një babai që edhe kur i kalonte bagëtitë nga tokat e fqinjit, ua lidhte gojët me nga një copë beze, që ato të mos ushqeheshin e të na ushqenin edhe me diçka të përlyer prej haramit. Edhe unë, gjatë gjithë jetës jam përpjekur që të ndjek shembullin e tij.
Kurrë nuk kam pasur pasuri dhe ende nuk kam. Nëse nuk do të quajmë teshat që vesh dhe ushqimin, me të cilin ushqehem përditë, nuk është se kam ndonjë farë luksi. Por, edhe nëse më vjen ndonjë pjatë e tretë ushqimi mbi tryezë, edhe ajo më duket helm, ia ndiej peshën sikur jam duke e mbajtur mbi shpinë të gjithë tapetin mbi të cilin qëndroj. Zaten, përherë jam përpjekur që të mos eci mbi tapetët e blerë me paratë e njerëzve. Në një prej shoqatave kam dhënë paratë edhe për vjetërimin e tapetëve mbi të cilët më kishte qëlluar të ecja. Gjithmonë jam përpjekur të paguaj për çdo gjë që kam ngrënë apo pirë. Jo vetëm nëpër shoqata e institucione, por njëherë u ngrita të paguaja edhe për çajin që po pija në shtëpinë e motrës sime, kur ajo u mbyt në lot dhe me ngashërim më tha: “Po edhe këtu?!” Po edhe ndryshe kësaj nuk mund të veproja. Sepse gjithë jetën kam jetuar me frikën se do të jap llogari edhe për një gllënjkë ujë apo një kafshatë bukë, e cila nuk ka qenë e drejta ime.
Por edhe të punosh një jetë të tërë për t’u dhënë mëkëmbjen e njerëzve dhe nga ana tjetër të gjykohesh si një kriminel më vjen shumë e rëndë. Dhe ajo çfarë të shqetëson në lidhje me këtë nuk është vetëm prekja ime si person. Edhe më e trishtueshme sesa sjellja që konsiderohet si e denjë për mua, është gjykimi i padrejtë që lihet mbi të gjithë ata njerëz që janë bashkuar zemrash dhe u shërbejnë njerëzve në vende të ndryshme të botës. Këta njerëz, të shpërndarë nëpër të gjitha kontinentet, të cilët kryejnë secili një farë detyre si ambasadorë të kulturës, sado të kenë hequr dorë nga çdo gjë e lidhur personalisht me ta, duke mos pasur asnjë dëshirë tjetër, sado të mos kenë asnjë dëshirë tjetër, ajo çfarë u takonte njerëzve të bënin ishte që t’i mbështetnin ata dhe kështu duhet të jetë.
Unë me parajsën nuk e ndërroj një grusht dhe të vendit tim. Të ma lejonin shëndeti dhe sëmundjet me të cilat përpëlitem aktualisht, do të kthehesha menjëherë. Por edhe po të kthehesha, nuk ma merr mendja se do të qëndroja dot për një kohë shumë të gjatë. Dhe të jesh në këtë gjendje më dhemb shumë, aq sa më pikon gjak gjithë kjo largësi nga atdheu im.
Qëllimi i pritur nga arsimi
I kam pyetur shokët një-a dy herë: “A ju kanë thënë mësuesit, qoftë edhe njëherë të vetme, ‘Shokë! Arsyeja përse ne lexojmë është që të mund t’u shpjegojmë bukuritë e fesë sonë mbarë njerëzimit, që ka mbetur si fëmijët jetimë të Atlantidës së humbur, të cilët jetojnë të habitur dhe me sytë ngulur nga horizonti nga perëndon e vërteta’? Më jepni një përgjigje pozitive, për hir të Zotit; më thoni një “Po!”, sepse atëherë do të qetësohem e rehatohem edhe unë. A ju thanë, sikur edhe njëherë të vetme, ‘Ne jemi larg çdo lloj qëllimi a lufte politike, do ta mësojmë fenë tonë vetëm e vetëm për hir të kënaqësisë së Allahut dhe pastaj pa u përfshirë në kurrfarë pritshmërie të kësaj bote, aq sa po të jetë nevoja do të çajmë gurë dhe ashtu do ta sigurojmë jetesën me djersën e ballit; por gjithsesi do të flasim për Të dhe do ta çojmë në çdo anë emrin si Keuther të Profetit Muhamed (paqja qoftë mbi Të)! Do ta njohim Allahun, që është qëllimi i krijimit tonë dhe do t’ua tregojmë e bëjmë të dashur edhe të tjerëve, sepse kjo është urtësia e ekzistencës sonë; nëse nuk e bëjmë këtë, atëherë nuk ka kuptim që të rrimë e të frymojmë mbi Tokë, sepse është e kotë të jetojmë; andaj ejani, të mos merremi me punë të kota’, jua thanë?” Ah sikur unë vet të mund t’u jepja përgjigje pozitive këtyre pyetjeve, edhe kur jua pyes juve!.. Vetëm të mund të dëgjoja zëra që përgjigjeshin, “Po!”…
Nëse flaka është shuar kaq shumë edhe në oxhaqet e burimit të të ngarkuarve me misionin e “udhëzimit për mirë dhe pengimit nga e keqja”, atëherë do të thotë se kjo çështje ka rreshtur tërësej. Kur pas tërë këtyre shkollave qëndronte si mbështetje kontributi i një populli të tërë. Me pak fjalë, njerëz bujarë dhe dashamirës shëtitën derë më derë, fabrikë më fabrikë; aq sa mund të thuash lypën para dhe ngritën medrese. Nuk u kufizuan me asnjë sakrificë. Tani, të paktën përballë kësaj iniciative kaq serioze të popullit, nxënësit dhe mësuesit atje duhet të dinë të thonë: “Këta njerëz nuk na mundësuan që të studionim që ne të bëheshim individë që thjesht mendojnë për pagën… Që ne të mendojmë veçse për të bërë karrierë, apo që të ngarendim pas pozicionesh apo gradash nga më të ndryshmet. Ata na mundësuan që të studionim, në mënyrë që ne të ringrinim statujën e rënë të fesë sonë.” – dhe ashtu të silleshin. Nuk do të them dot, “Kjo nuk ndodhi, ajo që duhet të thuhej nuk u tha dhe ata nuk e bënë atë që duhet të bënin.” Sepse një mendim i këtillë do të ishte pandehje për keq në emër të tyre. Kushedi ç’trima, ç’zemra të përvuajtura dhe ç’të apasionuar pas përçimit të fjalës së Allahut ka nëpër ato institucione të bekuara. Por as nuk do të mund të them se në to ka një vetëdije aq të fortë sa ç’duhet të predikimit dhe përfaqësimit, apo që kjo vetëdije të jetë përkthyer mjaftueshëm në aksion.
Erzurumasit kanë një shprehje. Thonë: “E vari shkopin në frerë .” Ai që ngjitet mbi tezgjah, nëse e vendos atje shkopin, kjo do të thotë, “unë nuk punoj më, nuk e bëj më këtë punë”. Po njësoj, edhe sot shkopi është varur në frerë për sa i përket detyrës sët udhëzimit për mirë dhe parandalimt nga e keqja, thënë ndryshe detyra e përhapjes së fjalës së Allahut dhe gjithçka është ndalur. Në një kohë që aktualisht kjo është një detyrë tejet e rëndësishme. Bediuzamani i nderuar e quan këtë detyrë si “detyrim mbi detyrime” edhe kur ajo nuk përmbushet dot plotësisht. (Bediuzaman Said Nursi, Hutbeja e Shamit, Fjalët) Për rrjedhojë, në ditët tona, kjo është një detyrë që fiton një rëndësi edhe më të veçantë.
Siç e kam shprehur edhe më parë, “udhëzimi për mirë dhe parandalimi nga e keqja” do të thotë të tregosh të mirën, të drejtën, urdhëresat e Zotit dhe t’i largosh njerëzit nga e gabuara dhe e shtrembëra, e shëmtuara. Nëse kjo nuk realizohet, atëherë do të ketë rënë një nga shtyllat e fesë. Sepse, që të qëndrojë e mëkëmbur feja, dy janë kriteret që duhet të mbahen të gjalla në mesin e shoqërisë. E para është pikërisht kjo, “udhëzimi për mirë dhe parandalimi nga e keqja”. Ndërsa tjetra është që të lexosh e të merresh me gjëra të buta (rekaik); me një fjalë, të trajtosh çështje që e zbusin zemrën dhe e bëjnë syrin që të lotojë, si për shembull, ngjallja pas vdekjes, marrëdhënia e njeriut me Zotin, apo ato të veçimit për jetë shpirtërore. Të parët tanë të mirë i kushtonin shumë kohë rekaik-ut. Ata nuk ndienin nevojë që t’i udhëzonin njerëzit për mirë; sepse ata ishin vetë të kapluar prej një tensioni metafizik tejet të fuqishëm për sa i përkiste “udhëzimit për mirë dhe parandalimit nga e keqja”. Nëse do t’u hidhni një sy librave të historisë së jetës së transmetuesve të haditheve ku mund të gjeni të dhëna të shumta, do të vëreni menjëherë se ata janë njerëz që janë lidhur me “përhapjen e fjalës së Allahut” gjer në pasion. Për shembull, Abdurrahman bin Mull Ebu Osman en-Nehdiu është vetëm njëri syresh. Kishte plaçkë e pasurii vetëm aq sa mund ta merrte të gjithën e ta mbante mbi shpinë… Shëtiste qytet më qytet. Ulej nën hijen e ndonjë çardhaku dhe kryente adhurimet e tij; lexonte uirdet, transmetonte hadithe, interpretonte ajete kuranore dhe udhëzonte njerëzit përreth. Ndërkohë që merrej me këtë mirësi, vjen një urdhër; do të ketë nisje për luftë. E zbërthen çardhakun e sajuar, e lidh pas kalit dhe niset për andej… E prej andej kthehet në një tjetër krahinë, ngre edhe njëherë çadrën dhe vijonte të përmbushte një tjetër anë të detyrës së “përhapjes së fjalës së Allahut”…
- Publikuar më .