Ruajtja e ekuilibrit në marrëdhëniet qendër-periferi

Pyetje: Duke u nisur prej të vërtetës se një problem i vogël në qendër mund të bëhet shkak për shumë e shumë probleme të tjera, më të mëdha, drejt periferisë, cilat duhet të jenë disiplinat me të cilat duhet të jenë përherë të lidhur fort njerëzit që gjenden në pozicione qendrore?

Përgjigje: Reagimet dhe sjelljet e njerëzve që gjenden në pozitën e përfaqësuesit të një horizonti të lartë janë tejet të rëndësishme. Sepse ata ndiqen edhe prej shumë të tjerëve nga pas. Nëse prijësit ecin drejt, edhe ata që u vijnë pas, ngase marrin shembull prej të parëve, vazhdojnë të ecin po në rrugë të drejtë. Mirëpo, nëse ata që prijnë, Zoti na ruajttë, nëse bien në gafa dhe gabime, ato shumohen e shumohen tek të tjerët, derisa marrin trajtën e një virusi.

E drejta e përbashkët

Fatkeqësisht, disa njerëz, të cilët që nga e shkuara e deri në ditët tona kanë qenë në rolin e prijësit të lëvizjeve të ringjalljes, ngase nuk e kanë kryer detyrën e tyre siç duhej, janë bërë fli të vetëm një fjale të pallogaritur, një lajthitjeje gjuhësore, ndonjë rrëshqitjeje në mendime apo prej fjalëve që e kanë kapërcyer qëllimin e tyre. Kjo gjendje, duke zbritur më poshtë, është bërë shkas për sa e sa bjerrje të tjera. Nganjëherë një fjalë e thënë pa lidhje, një sjellje e atillë, madje ndonjëherë edhe një ngritje e zërit pa vend, mimika apo gjestikulacione të caktuara, apo thjesht një mrrudhje e fytyrës u ka dhënë trajtë urrejtjesh dhe mllefesh të atilla, rehabilitimi i të cilave ka qenë krejtësisht i pamundur. Nëse këto gabime që bëhen prej atyre që gjenden në pozicionin e prijësit, edhe sikur të mos merren duke u shumëfishuar, por thjesht duke u imituar me të njëjtën masë, prapë kjo gjendje ka për të shkaktuar bjerrje tejet serioze. Kur, ç'është e vërteta, probleme të kësaj natyre nuk transmetohen asnjëherë me të njëjtën masë. Njerëzit i përkapin dhe i interpretojnë këto gabime sipas temperamentit apo receptorëve të tyre të perceptimit, dhe çështja fillon të përhapet duke u zgjeruar sa vjen e më shumë drejt terrenit. Si rrjedhojë, çdokush që gjendet në pozitën e drejtuesit a prijësit, duhet të tregohen shumë delikatë dhe të kujdesshëm në sjelljet dhe reagimet e tyre.

Ndërsa e kaloj ndonjëherë përpara syve filmin e jetës sime, për të bërë një analizë të së shkuarës, përballem me aq shumë pika, të cilat më duhet t'i analizoj deri në imtësi, sa që ndjej nevojën që të them "Ah sikur të mos kisha vepruar kësisoj!" për secilën prej tyre. Mirëpo, gjithashtu jam i vetëdijshëm se mendimi kësodore për çështje që i përkasin të shkuarës, për sa i përket rregullimit të diçkaje, është i pavlefshëm.

Që njeriu të mos hyjë në mendime të tilla pasi diçka të ketë marrë fund, të cilat nuk do t'i sillnin kurrfarë ndihmese, duhet t'i akordojë sjelljet, reagimet, fjalët dhe lëvizjet e tij në një mënyrë të atillë që të mos kenë më nevojë për kurrfarë ndreqjeje, duke i kthyer të gjitha këto në një mënyrë jetese. E ngase mendja e një njeriu të vetëm nuk mund t'ia dalë e vetme, një person që gjendet në detyrën e drejtuesit duhet të këshillohet medoemos me të tjerët përreth tij. Ata duhet të ngrenë grupe këshillimi, duke bërë që të mos jepen vendime për asnjë çështje pa u këshilluar njëherë brenda grupit përkatës. Sido që ne mund të kemi në dorë mjaft vlera të trashëguara nga burimet themelore të kulturës sonë, apo prej të shkuarës, komentimi i tyre në kontekstin e ditëve të sotme do bërë po sipas një konstanteje të përbashkët mendimi.

Gjithashtu, do pasur parasysh, se një çështje horizonti që ka si qëllim imagjinar njohjen e të tjerëve me të drejtën dhe të vërtetën, duhet të ndjekë të drejtën e përbashkët të të gjithëve. Kështu që, çdo mangësi e treguar në këtë çështje, mund të quhet një përdhosje e të drejtës së përbashkët. Ngase sipas disiplinës së fikh-ut islam e drejta e përbashkët është njëherësh edhe e drejta e Allahut, në gabimin e kryer është përdhosur njëkohësisht edhe e drejta e Tij. E bashkë me këtë e drejta e të Dërguarit të Allahut (s.a.s.), e atyre njerëzve që i kanë shërbyer njerëzimit përpara nesh, deri edhe tek e drejta e atyre njerëzve që janë sot duke shërbyer.

Të jetosh pavarësisht vetes

Në fakt, të këshillohesh do të thotë të jetosh pavarësisht vetes. Në njëfarë kuptimi, veprimi i njeriut pavarësisht vetes nuk është gjithnjë dëm apo humbje për të. Përkundrazi, në të shumtën e herëve, njeriu fiton sepse vepron pavarësisht vetes; e ngase vepron vetëm sipas mendjes dhe arsyes së tij humb.

Në një hadith të bekuar, Profeti fisnik (s.a.s.) shprehet:

"Në ditën e gjykimit kur nuk do të ketë hije tjetër, pos asaj të Allahut, këto shtatë klasa njerëzish do të qëndrojnë nën hijen e Tij.", e duke thënë "imamun adil"^[1] përmend të parin prijësin që vepron me anë të drejtësisë. (Buhari, ezan, 36; Muslim, zekat, 91). Domethënë, para së gjithash, që një njeri të jetë i drejtë është shumë e vështirë. Sepse një njeri që gjendet në krye të një shoqërie, që përfaqëson njëherazi forcën, por ka në dorë edhe të gjitha mundësitë e një populli të tërë, që të jetë i drejtë, duke mos u ndarë asnjëherë prej drejtësisë, largpamësisë, dhembshurisë dhe të njerëzishmes, është e lidhur me të jetuarit pavarësisht vetes.

Në një tjetër hadith, Profeti ynë i nderuar (s.a.s.), shprehet:

"Ka tri klasa njerëzish, me të cilët Allahu as nuk do të flasë, as nuk do t'i justifikojë, e as nuk do t'ua hedhë fare shikimin në ditën e gjykimit. Për ta ka një dënim të dhimbshëm. Ata janë: plaku që kryen imoralitet, udhëheqësi që gënjen, dhe i skamuri arrogant." (Muslim, iman, 172)

Këtu është tërhequr vëmendja drejt disa shembujve të papëlqyeshëm. Në këtë pikëpamje, imoraliteti është i ndaluar për çdokënd. Mirëpo të ngrihet dikush që e ka mbushur moshën, e nuk i ka ngelur më shumë në lidhje me këtë botë, e t'i futet një mëkati të këtillë, kjo mbart kuptimin e mëkatit mbi mëkat. Fjala që mund t'i thuhet një njeriu të këtillë mund të jetë veç kjo: "Turp të të vijë! Je edhe në moshë të thyer, more i paturp! Nëse nuk të vjen turp prej njeriut, të paktën turpërohu para Allahut!"

Në hadithin e bekuar, klasa e dytë është ajo e udhëheqësit që e ka kthyer gënjeshtrën në një pjesë të pandarë të karakterit të tij. Gënjeshtra është mëkat për çdo njeri, mirëpo nëse atë e thotë një udhëheqës që gjendet në krye të një populli të tërë, atëherë ai mëkat shumëfishohet.

Në klasën e tretë, sipas hadithit, përfshihen njerëzit e skamur, por që janë arrogantë. E dini atë thënien: "Hem qeros, hem fodull." I varfër, por prapëseprapë arrogant, me gjithfarë sjelljesh shitmendëse. Nuk del ndonjëri t'i thotë: "Po ti more, me ç'shet mend?!" Në një sjellje të këtillë ka një lajthitje serioze sa për ta shumëfishuar mëkatin. Ndërkaq, le ta themi, se duke ndërtuar të kundërtën e hadithit, mund të kuptojmë vlerën e pasanikut që sillet me thjeshtësi. Sepse, në të kundërt të të parit, ai vepron pavarësish vetes.

Në të parin ndër këta dy hadithe, ndërsa bëhet fjalë për jetesën e njeriut pavarësisht vetes, në tjetrin bëhet fjalë për jetesën vetëm në bazë të dëshirave të egos. Ngaqë Xhehenemi është i rrethuar prej dëshirave trupore dhe egoiste, një njeri që e zhyt veten brenda këtyre dëshirave, ka mundësi që të thithet pashmangësisht prej tyre. Ndërsa, përsa i përket Xhenetit, edhe ai është i rrethuar me gjëra të papëlqyeshme. Edhe rruga për të hyrë në të është e lidhur me jetesën e njeriut pavarësisht natyrës së tij njerëzore, madje edhe duke e kapërcyer vetveten.

Kush këshillohet nuk humb asnjëherë

Profeti ynë i nderuar (s.a.s.) në një hadith të Tijin shprehet: "Kush këshillohet nuk humb, e nuk birret asnjëherë." (Taberani, el Muxh'emul kebir, 6/365; el-Kudai, Musnedu'sh Shihab, 2/7) Sipas këtij hadithi, kush nuk do që të jetë prej të humburve, edhe çështjet që mund t'i zgjidhë edhe vetë, duhet që t'i këshillojë edhe me të tjerët.

Unë vetë, madje edhe në çështjet më të imta, jam përpjekur gjithnjë që t'i këshilloj me tre-katër veta që kam pasur përreth. Ndonjëherë, qoftë edhe në orën një të natës, nëse më vjen ndërmend ndonjë problem, më ndodh që të telefonoj miq të mitë në Turqi, dhe u them: "Është një problem i këtillë. A mund të më jepni mendimet dhe zgjidhjet tuaja alternative në lidhje me të?" E prej kësaj nuk kam dalë asnjëherë i humbur. Edhe nëse na ka ndodhur që të ketë dalë e kundërta, do të thotë që jemi gabuar të gjithë. Domethënë e kemi ndarë gabimin ndër vedi. Edhe kur të shkojmë përballë Allahut (xh.xh.), do t'i themi: "O Zot! Folëm, u këshilluam me njëri-tjetrin, mirëpo nuk qëlluam dot në shenjë. Ç'të bëjmë, me sa duket të gjitha mendjet tona nuk kanë qenë të mjaftueshme."

Disa njerëz, përsa i përket pozicionit në të cilin ndodhen, mund të jenë të përgatitur, dhe mund të kenë përvojë më se të mjaftueshme për të thënë: "E di unë këtë." Mirëpo nuk do harruar se ka edhe njerëz të tjerë, të cilët mund ta shohin çështjen nga një këndvështrim më i gjerë dhe gjithëpërfshirës. Këta njerëz, që gjenden në të tilla pozita, nuk shohin vetëm zgjidhjen e problemit, por bëjnë lidhje edhe mes tij dhe çështjesh të tjera, që mund të kenë të bëjnë me të. Veç kësaj disa zbatime që prej dikujt, si pasojë edhe e pozicionit të tij, mund të duken si zgjidhje, mund të mos jenë zgjidhje në të vërtetë, kushedi, ndoshta ajo mund të jetë thjeshtë një zgjidhje e keqe në trajtën e një zgjidhjeje të mirëfilltë.

Ç'është e vërteta, një vendim i marrë sipas formës, "sipas meje", që mund të shoqërohet me mendimin se kjo është zgjidhja, nuk do të thotë aspak se ajo është zgjidhja. Sepse zgjidhja e vërtetë dhe e pranueshme, nuk ka të bëjë aspak me "sipas meje"-n. Zgjidhje e pranueshme do të thotë zgjidhje e pranuar prej arsyes së përbashkët. Në veçanti, e pranueshme, me fjalët e Muhasibiut, është ajo e vërtetë që mbështetet prej arsyes dhe logjikës kuranore. Kësodore, çdokush që dëshiron të testojë nëse një zgjidhje është e pranueshme ose jo, duhet ta përballë atë fillimisht me kriteret e Kuranit dhe Sunetit. Për aq kohë sa nuk bëhet një përballje e tillë, të gjitha vendimet e marra prej njeriut në bazë të mendimit se kjo është e pranueshme sipas tij janë veç fjalë të thëna në emër të egos.

Kurani Fisnik, në suren Fatiha, të cilën ne e lexojmë dyzet herë në ditë, na mëson të themi: "Ne vetëm ty të kryejmë adhurime, dhe ndihmën veç prej Teje e kërkojmë." (Fatiha, 1/5) Sepse njeriu nuk mund të shpëtojë veç me adhurimin që kryen individualisht. Nga një anë, shpëtimi i tij është i lidhur me përpjekjen e tij për të ecur në një vijë të përbashkët me shokët e tij, për të siguruar dhe mirëmbajtur vëllazërinë e vërtetë, duke bërë edhe shpërblimet e mirësitë e tyre të derdhen edhe në hauzin e mirësive dhe shpërblimeve të tij. Kësisoj, që një udhëheqës të jetë sa më larg gabimit, e t'i afrohet sa më pranë të drejtës, mund të realizohet vetëm duke thënë "Ne", e duke vepruar përherë në bazë të arsyes dhe ndërgjegjes kolektive.

Me pak fjalë, që shërbimet e kryera sot të shumëfishohen, njerëzit që duken në krye duhet të jetojnë pavarësisht vetes, e duke e braktisur mënyrën e të menduarit "Mendja ime, mendimet e mia, konceptimi im", duhet ta lidhin çdo vendim të tyrin sipas një mendimi sistemor. Një njeri që do të jetë një "prijës i drejtë" sipas fjalëve të hadithit, duhet të dijë si t'i vlerësojë mendimet e të tjerëve përreth; të këshillohet; kur duhet të heqë dorë prej mendimeve të tij; derisa të gjejë atë që është më e pranueshmja dhe më e arsyeshmja. Nëse çështjet i lihen gjykimit dhe analizës së një grupi të caktuar, do të dalë e vërteta bazuar në një marrëdhënie mendimesh, e kësodore do t'u jetë paraprirë zhgënjimeve. Megjithatë, në çfarëdo fushe a dege qoftë, nëse çështjet u lihen veç nismave individuale, gabimet do të jenë të pashmangshme.

[1] Prijësi i drejtë

Tweet

Whatsapp