Urtësia e përgjithshme që duket në gjithësi

Në gjithësi vërejmë një urtësi që e rrethon gjithçka. Në çdo gjë vëzhgohet një dobi, interes, përfitim dhe një qëllim përfundimtar. Duke e mohuar urtësinë e quajtur “qëllim final absolut”, materialistët thonë se aktet dhe veprimtaria e Zotit nuk janë të arsyeshme. Mirëpo ai nuk është i detyruar të bëjë diçka për shkak të diçkaje tjetër.

Kurrë dikush s’mund ta shtrëngojë Atë të bëjë diçka;
Ajo që të dëshirojë vetë Ai, ajo bëhet, bil’lah!

Pra, bëhet ajo te e cila drejtohet vullneti i Tij.

“Ju nuk mund të dëshironi gjë po s’dëshiroi Allahu, Zoti i botërave!” (Insan, 76/30) Dhe njeriu nuk mund të dëshirojë gjë tjetër veç asaj që dëshiron Ai! Sepse Ai është gjykatësi absolut. Ndërkaq, në çdo gjë që ka krijuar dhe krijon, Ai ka ndjekur dhe ndjek një kuptim dhe urtësi!

Po qe se vë re për një çast, njeriu do të dallojë menjëherë te vetja një sërë kuptimesh dhe urtësish. Në qoftë se trajtohen një e nga një elementët që e përbëjnë atë si një e tërë, do të shihet se qoftë edhe një atom i vendosur tek ai nuk është i panevojshëm e i kotë.

Edhe gjithësia që është një njeri i madh, është e pajisur, kështu, me urtësi. Kjo shkon gjer atje sa në të gjithë këtë ekzistencë nuk mund të gjendet mungesë kuptimi as sa një krah mize! Edhe në një gjethe peme të palëvizshme që na duket neve si e padobishme, janë të fshehura shumë e shumë dobi që s’mund t’i dimë! Në të vërtetë, Zoti nuk është i detyruar t’i krijojë këto kështu, por kjo është domosdoshmëri e emrit dhe atributit të Tij Hakim, i Urtë.

Sigurisht, nga makrobota në botën subjektive e, prej aty në mikrobotë, vërehet një urtësi dhe qëllimshmëri që përfshin gjithçka. Ndërkaq, njeriu që zotëron denjësinë për të qenë, mes këtyre botërave, qenia më e përkryer dhe krijesa më e zgjedhur, ndërsa në këtë botë është i pajisur me mijëra urtësi vetëm në aspektin material e trupor, nuk mund të jetë një i mjerë i ardhur në këtë botë për katër-pesë ditë dhe i dënuar me vdekje për të mos u ringjallur edhe një herë tjetër më!

Ndërsa kjo botë, e cila nuk i përgjigjet e nuk e kënaq dot atë qoftë edhe në aspektin material, nuk mund të mendohet që t’u përgjigjet aftësive e mundësive të tij gjithëpërfshirëse si imagjinata dhe ndjenja e pavdekësisë. Meqë e pranuam që në krye se te njeriu asnjë ndjenjë nuk është krijuar pa qëllim e pa kuptim, njeriu i cili nuk mundet t’i realizojë në këtë botë ndjenjën dhe dëshirën e pavdekësisë dhe të ekzistencës së përjetshme, gjithsesi do t’i plotësojë në një botë tjetër këtë ndjenjë dhe dëshirë të dhënë atij mbështetur mbi një urtësi!

“A mos pandehët ju se ju krijuam kot, si një lojë dhe dëfrim dhe se nuk do t’ju kthejmë prapë? I lartë është Allahu, i vetmi sundues! Nuk ka zot tjetër veç Tij. Ai është Zoti i Arshit të madh (që e rrethon tërë gjithësinë, që është burimi i jetës së gjithësisë)!” (Muminun, 23/115, 116)

A po pandehni ju se u krijuat kot dhe pa kuptim? A mos mendoni ju se nuk do të ktheheni përsëri te Allahu? Allahu transcendental (që kalon kufirin e ndjesive) dhe i shenjtë s’ka të bëjë aspak me kotësinë! Allahu (xh.xh.) që ju ka sjellur këtu e ju ka pajisur me gjithçka, që ju ka dhënë të gjitha dëshirat materiale të trupit tuaj, që e plotëson dëshirën më të vogël të qenies më të vogël sipas dukurive që ndodhin në gjithësi, sigurisht që do ta realizojë dëshirën tuaj më të madhe të pavdekësisë dhe do të hapë për ju një botë të përjetshme!

Profeti i profetëve po rrinte në kuvendin e lumtur. Në faltore u sollën një grup robërish lufte. Mes tyre, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) vuri re një grua që po kërkonte me dëshirë dhe padurim diçka. Çdo fëmijë që kapte, e shtrëngonte në gji, i merrte erë dhe pastaj e linte. Më në fund, e gjeti fëmijën e vet, e rroku dhe e shtrëngoi fort në gji. E puthte pa u ngopur, i merrte erë, e shtrëngonte në gji. Përballë kësaj pamjeje, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) u prek thellë. Iu mbushën sytë me lot dhe, duke u ngashëryer, i pyeti të pranishmit duke e treguar gruan me gisht: “A po e shihni këtë grua?” “Po, o i Dërguari i Allahut!” - iu përgjigjën të pranishmit. I Dërguari i Allahut (s.a.s.) pyeti prapë: “A e hedh kjo grua fëmijën që ka në prehër, në xhehenem?” “Jo, o i Dërguari i Allahut!” - Iu përgjigjën të pranishmit. Atëherë, profeti i të dy botëve tha këto fjalë mbushur plot kuptim e urtësi: “Allahu është më i dhembshur, nuk i hedh robtë e Tij në xhehenem!”[1]

E veçanta për të cilën desha të bëj fjalë unë me këtë shembull, është kjo: Allahu që nuk e hedh robin e Tij në xhehenem, dhe që është kaq i dhembshur, a e hedh robin e Tij për të mos u ringjallur edhe një herë tjetër në zbrazëti, në asgjësim, në kundërshtim me drejtësinë, mëshirën dhe dhembshurinë e këtushme? Sigurisht, edhe vetë xhehenemi, skëterra ose ferri, është për shpirtin e njeriut, i vlefshëm sa vetë xheneti, parajsa, në krahasim me asgjësimin! Asgjësimi është një ndëshkim i tmerrshëm e i papërshkrueshëm që do ta bënte të klithte me të madhe shpirtin e njeriut i cili kërkon pavdekshmëri e përjetësi dhe në krahasim me të cilin, xhehenemi ose ferri do të ishte mëshirë!

Për çdo vlerë të kësaj bote e që ekziston në këtë botë, është vënë një njësi llogaritëse, një kriter ose etalon që të mund ta masë. Por jo për mendjen, shpirtin, ndjenjën, arsyen dhe përfundimet e tyre. Ne nuk kemi në dorë ndonjë kriter që të mund ta masë produktin e mendjes. Por kemi kritere dhe peshore për të matur dhe peshuar ushqimet që hamë e pimë. Veç kësaj, këto objekte kanë edhe vlerën e tyre monetare sipas kursit monetar të vendeve të ndryshme. Sipas këtyre vlerave bëhen eksporti dhe importi. Po kështu, ne mundemi ta peshojmë dhe vlerësojmë edhe një copë dheu, madje.

Por nuk ka ndonjë kriter apo njësi për të matur, peshuar dhe vlerësuar një zgjuarsi dhe inteligjencë të madhe. Për shembull, mendjet e mëdha si Shekspiri apo Hygoi nuk e kanë marrë dot në këtë botë produktin ose shpërblimin e mendjes së tyre. Kjo është ana sipërfaqësore e çështjes. Por le ta trajtojmë çështjen edhe në planin serioz dhe të mendojmë zgjuarsinë e një profeti. Për shembull, le të mendojmë produktet e mendjes dhe të ndjenjave transcendentale të profetit Muhamed (s.a.s.). Veçanërisht le të mbledhim bashkë ndjenjat e të gjithë profetëve dhe të mbajmë parasysh se për këta nuk është vënë ndonjë kriter apo peshore. Ky mendim dhe meditim do të na çojë ne në këtë përfundim: Do të vihet një peshore ku do të peshohen këto ndjenja! Po të mos bëhet këtu kjo, është jashtë çdo diskutimi se do të bëhet në një botë tjetër!

“Ditën e kiametit, Ne do të ngremë peshoret e drejtësisë dhe askujt nuk do t’i bëhet padrejtësi. Njeriu do të marrë shpërblimin e punës së tij edhe sikur ajo të jetë sa një grimcë. Ne mjaftojmë si llogarimarrës!” (Enbija, 21/47)

Siç u pa edhe në ajet, në këtë botë nuk ka ndonjë peshore që të mund ta peshojë botën e brendshme të njeriut. Ne nuk mundemi ta peshojmë ose masim produktin e një ndjenje që zhvillohet në çdo thellim drejt brendësisë së vetvetes. Ne nuk njohim ndonjë peshore që të mund t’i peshojë e masë ndjenjat njerëzore si e fshehta, enigma dhe sekreti, shumë e shumë ndjenja të larta që e bëjnë njeriun të ikë nga njeriu, nga bota dhe lëndësorja dhe të vijë në gjendje të tillë që të mos jetë i kënaqur me asgjë dhe me asnjeri veç Zotit. Madje shumë herë, edhe njerëz të mbushur plot me këto ndjenja nuk e njohin dot natyrën e tyre. Në është kështu, atëherë do të vijë një ditë e quajtur ahiret, jeta e pasme, kur do të ngrihet një peshore që do t’i masë edhe të gjitha këto ndjenja të larta. Dhe matja do të jetë e tillë që “do ta ndajë qimen në dyzet pjesë”! Ndërsa ka peshore për anën e jashtme e materiale të njeriut, nuk është vënë ndonjë kriter, njësi matjeje ose peshore për botën e brendshme të njeriut që është më e shkëlqyer e më e lartë! Dhe, meqë në këtë botë nuk bëhet matja dhe vlerësimi i botës së brendshme, do të bëhet në botën tjetër!

“Pa dyshim, Ne e krijuam njeriun dhe e dimë se ç’i pëshpërit vetja atij, sepse ne jemi ndaj tij më afër se damari i qafës që i rreh!” (Kaf, 50/16)

Ne e krijuam njeriun dhe Ne e dimë se ç’gjëra të këqija ndodhin brenda vetes së tij. Por le ta marrim çështjen edhe në anën e kundërt: “Ne e krijuam njeriun dhe Ne e dimë se ç’ndjenja dhe qëllime të larta vlojnë brenda tij!”

Njeriun që i kalojnë gjëra të këqija përbrenda dhe zvogëlohet, zhvlerësohet e shformohet, njeriun që kthehet në inproduktiv dhe jeton pa ndjenja, Allahu do ta ringjallë atje si një dru të thatë. Gjithashtu ka njerëz shumë të mëdhenj që, megjithëse të veshur me rroba të vjetra e që nga jashtë duken si të fikur, janë të thellë si oqeani dhe e kanë zemrën të mbushur me Allahun. Edhe ata do t’i marrë në llogari Allahu duke caktuar për ta një peshore sipas vlerës së tyre dhe po sipas asaj vlere do t’i shpërblejë!

Edhe sikur të mos ketë asnjë shkak për ringjalljen, ka patjetër nevojë për një rilindje dhe për një gjykatë të lartë ku njeriut, i cili ka merituar krijimin e përsosur, t’i peshohen dhe vlerësohen punët dhe ku të mund të gjejë vlerën e tij të vërtetë! Në fakt, asnjë nevojë dhe domosdoshmëri nuk e kushtëzon Zotin. Por, duke dalë në rrugë nga emri i Tij Hakim, i urtë e gjykatës, ecim me anë të arsyetimit të favoreve të këtushme dhe, në fund, arrijmë te e vërteta se ringjallja, llogaridhënia dhe jeta tjetër do të ndodhin!

Zoti mbretëron në përshtatje me synimin dhe të orientuar nga qëllimi final i Tij. Ky mbretërim fillon nga bota e atomeve dhe vazhdon gjer në sistemet më të mëdhenj. Argumenti për këtë mbretërim është se në të gjitha këto botëra duket vula e Tij. Në makrobotë, në mikrobotë dhe në botën subjektive vërehet vazhdimisht vula e Tij. Ky mbretërim është aq i shkëlqyer sa në asnjë kornizë të tij të madhe apo të vogël nuk e pranon ndërhyrjen e të huajit apo të së huajës. Ai ka vënë një peshore. Ai e vazhdon veprimtarinë e vet me një ligj që ia njohim ekzistencën, por nuk mund t’ia kuptojmë të vërtetën. Në fakt, ligjet që i kemi emërtuar ne, nuk janë shkak i mjaftueshëm për t’i shpjeguar dukuritë dhe ngjarjet që ndodhin. Për shembull, shpjegimi me forcat e tërheqjes dhe shtytjes i ekuilibrit mes trupave është i pamjaftueshëm për ta shpjeguar dukurinë në vetvete. Por meqë ne e kemi të pamundur ta mësojmë çështjen më tej, e quajmë veten të detyruar të mjaftohemi me kaq. Ndërkaq specifika që na gënjen ne në këtë çështje është drejtësia e atij parimi në çdo vend. Mirëpo drejtësia e këtij parimi shpjegon vetëm fuqinë dhe mundësinë e atij që e ka vënë atë parim, por jo çështjen. Dituria dhe shkenca na i tregojnë dhe përshkruajnë ngjarjet dhe dukuritë, por nuk na i shpjegojnë pse-të dhe përse-të e tyre. Ndërkaq, edhe pse s’e shpjegojmë dot pse-në dhe përse-në e çështjes, ekzistenca e një urtësie në çdo gjë është krejtësisht sheshit. Çdo gjë që ekziston dhe do të ekzistojë e ngritur mbi këtë, bëhet e qenë në përputhje me një urtësi dhe qëllim final.

Edhe në krijimin e njeriut i cili bart qëllime të zgjatura drejt përjetësisë, i cili nuk kënaqet me asgjë tjetër veç përjetësisë dhe Individualitetit të përjetshëm, që thërret pa pushim përjetësinë dhe dëshiron xhenetin, parajsën dhe Bukurinë Hyjnore, ka një urtësi dhe qëllim final. Shpirtrat e ndriçuar munden t’i ndjejnë këto urtësi dhe qëllim final gjer në pikat më të thella të ndërgjegjeve të tyre!

Ka rrëfime të ndryshme që përshkruajnë hyrjen e Hz. Ebu Bekrit (r.a.) në Islam. Mes tyre, njëri prej rrëfimeve më të saktë e më të fuqishëm është ky:

Kur të Dërguarit të Allahut (s.a.s.) i erdhi urdhri për ta hequr mbulesën nën të cilën rrinte shtrirë dhe t’i paralajmëronte njerëzit, ai mendoi me vete se cilit duhet t’ia tregonte të parit atë të vërtetë dhe emri që i erdhi menjëherë ndërmend, ishte emri i Hz. Ebu Bekrit (r.a.).

Ndërsa i Dërguari i Allahut (s.a.s.) po mendonte këto, Hz. Ebu Bekri në shtëpinë e vet po mendonte kështu: “E di se ekziston dikush që ka krijuar këtë gjithësi dhe mua, por nuk i vë dot ndonjë emër. Duhet të shkoj te Muhamedi për t’ia hapur këtë çështje, sepse ai i di këto më mirë se kushdo.

Pa ditur gjë për njëri-tjetrin, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) dhe Hz. Ebu Bekri (r.a.) dalin nga shtëpitë, njëri për ta gjetur të vërtetën e Zotit, kurse tjetri për t’ua mësuar atë të tjerëve. Ata takohen në rrugë. Ky takim i papritur i lë që të dy të mahnitur. Ata i tregojnë njëri-tjetrit për shkaqet e daljes dhe për ndjenjat që përjetojnë. Dhe i Dërguari i Allahut (s.a.s.), me një gëzim të madh, e fton Hz. Ebu Bekrin (r.a.) në fenë e vërtetë. Hz. Ebu Bekri (r.a.) e pranon menjëherë ftesën, hyn në Islam dhe bëhet musliman.[2]

Duke i zotëruar me kompetencë materien dhe dukurinë, parashikuesit dhe parashikimet e mëdha munden të arrijnë në një përfundim për ta gjetur Zotin. Ja pra, Hz. Ebu Bekri (r.a.) e pati gjetur me një mangësi të vogël të vërtetën, i Dërguari i Allahut (s.a.s.) ia kishte plotësuar atë mangësi duke e bërë atë ta arrinte të vërtetën!

Çdo njeri që i shqyrton materiet dhe dukuritë, do të shohë në to vulën e Zotit dhe, në përfundim të meditimit objektiv dhe subjektiv, do të arrijë në këtë përfundim: “Ai që s’më lë mua këtu pa qëllim, gjithsesi s’do të më lërë pa qëllim edhe pasi të hyj në varr dhe, ashtu siç e ringjall bimësinë në pranverë, do t’i ringjallë në një jetë të re molekulat e mia të kthyera në fara dhe do të hapë një gjyq të lartë!”

[1] Buhari, Edeb, 18; Muslim, Tevbe, 22.
[2] El Bidaje ve’n-Nihaje, vëll. 3, f. 27 e në vazhd., Bejrut, 1966; Hajatu’s-Sahabe, vëll. 1, f. 83, Bejrut, 1968.

Tweet

Whatsapp