Përkorja dhe pritja e kohës së duhur

Pyetje: Nga jeta jonë ekonomike në botën tonë të mendimit, cilat janë kuptimet që përkorja shpreh për ne? A mund ta vlerësoni përkorjen nga këndvështrimi i pritjes së kohës së duhur?

Përgjigje: Përkorje do të thotë të jetosh duke ruajtur masën e duke u sjellë me ekonomi, të blesh në masën e nevojave, e të konsumosh gjithashtu sipas nevojave, duke i qëndruar larg shpërdorimit. Për ta thënë ndryshe, siç shprehet me një stil lakonik në ajetin e shenjtë, përkorja është kjo: “Në gjithçka që Allahu të dhuron, përkujto vendin e jetës së përjetshme; ndërkohë, mos e harro edhe ç’të takon prej kësaj bote!” [69] Pra, mundësitë e krijuara nga mirësia e Allahut të Gjithëfuqishëm duhen përdorur në rrugën e të fituarit të përjetësisë, por edhe kjo botë nuk duhet harruar dhe prej saj duhet përfituar në kuadrin e së lejueshmes.

Përkorja është arsyeja e begatisë. Ndaj edhe një njeri i vetëpërmbajtur e i kursyer, nga njëra anë shpëton prej shtrirjes së dorës, prej lypjes e prej turpërimit dhe nga ana tjetër përfiton prej begatisë hyjnore. Bediuzaman Said Nursiu, duke shpjeguar këtë çështje, na ka sjellë edhe shembuj nga jeta e vet. Për shembull, tregon se teksa gostiste nxënësit e tij me një okë mjaltë, e hante atë mjalt me ta tre muaj rresht pa e mbaruar dot. [70] Pasi ai vijoi udhën drejt horizontit të shpirtit të vet, mjaltin e mbetur prej Mësuesit e mori njëri prej nxënësve të tij të rëndësishëm, Hulusi Efendiu. Në vitin 1986, kur i shkova për vizitë, ai më gostiti edhe mua të varfrin me një lugë e më tha: “Ky është nga mjalti i mbetur prej Mësuesit tonë. Po, po! Duke qenë se përkorja është shkas për begati e bereqet, edhe nëse ju merrni e konsumoni diçka, mund të ndodhë që ajo të mbetet siç është, e pandryshuar, në një mënyrë që ju nuk mund ta dini.

Por përkorja tek e cila dua të ndalem këtu shkon përtej kësaj. E kam fjalën për atë lloj përkorjeje që na nxit të mos rendim me tepri pas gjërave të kësaj bote, që t’i mendojmë ato punë si të parëndësishme dhe kështu, të mos e përlyejmë mendjen tonë me to. Për ta shprehur ndryshe, në polin tjetër të përkorjes, duke thënë “Mjafton Allahu si dëshirë e përjetshme” apo “Allahu na mjafton.” [71] , mund të ushtrojmë përkorje përmes të mjaftuarit me Allahun. Pra, kjo do të thotë, që teksa na mjafton Allahu, në lidhje me çdo gjë tjetër veç Tij të veprojmë sipas mendimit se mund të bëjmë edhe pa to. Të mos krijohen keqkuptime; është tjetër çështje që të marrash parasysh shkaqet dhe krejt tjetër çështje që të mos u kushtosh shumë rëndësi asaj çka sjellin shkaqet. Sepse Zoti i Gjithëfuqishëm, ashtu siç e kërkon urtësia e Tij, nganjëherë dhuron, e nganjëherë nuk dhuron. E pra, nëse njeriu mbetet i kënaqur në të dy këto raste, kjo është një shenjë e përkorjes.

Krahas përkorjes dhe të mjaftuarit me Qenien Hyjnore, është shumë e rëndësishme që të tregojmë përkorje edhe duke u mjaftuar me Islamin si fe dhe me profetësinë e Zotërisë së botës, Profetit të dashur (alejhi elfu elfi salatin ues‘selam), që e shohim si një mjet në përmasat e qëllimit tonë. Siç e dini, njëra nga lutjet që ne përsërisim mëngjeseve e mbrëmjeve është edhe kjo: “U kënaqëm me Allahun si Zot, me Islamin si fe dhe me Muhamedin (alejhis’salatu ues’selam) si profet.” [72]

Pritja e kohës së duhur

Kështu, ka disa argumente të orientuara në mbështetjen e kësaj ndjenje, të këtij mendimi e të këtyre ideve të paraqitura në emër të përkorjes. Ndër këto argumente është edhe ai i pritjes së kohës së duhur, që ju e përmendët. pritjes së kohës së duhur është një fjalë arabe e prejardhur nga pjesëza (sevfe). Përkundrejt germës (sin), që vjen në fillim të foljes në një kohë të caktuar për të shprehur një të ardhme të afërt, pjesëza (seufe) shpreh kohë të ardhme të largët. Pra, kur vihet në fillim të foljes, pjesëza tregon se veprimi i asaj foljeje do të ndodhë në një të ardhme të largët. Kështu që, koncepti i " tesvif"-it, pra pritjes së kohës së duhur për diçka që të ndodhë, do të thotë që të mos tregosh padurim e lakmi që diçka të realizohet menjëherë, por të veprosh i qetë e me mendimin: “Në mos sot, do të bëhet nesër, në mos nesër, do të bëhet një ditë tjetër.” Për ta shprehur ndryshe, duke marrë parasysh shkaqet fizike dhe duke e kuptuar secilin prej tyre si një perde, të mos e administrosh çështjen duke e lidhur vetëm me këto shkaqe, sepse nëse e lidhni çështjen me shkaqet fizike dhe nëse jepeni me shpirt e pasion pas saj, atëherë bini në lakmi dhe shfaqni mungesë përkorjeje kundrejt caktimit hyjnor. Në këtë mënyrë, do të ngulni sytë në atë çka prodhojnë shkaqet fizike dhe do të përpëliteni në padurim që atë që ajo çka synonin, të përmbushet e të arrihet medoemos. Më pas, me këtë lakmi e babëzi, siç edhe i vërehen shembujt mjaft shpesh në ditët tona, se si hyhet në spekulime të ndryshme, kërkohen rrugët e përfitimit të paligjshëm, duke u kryer lloj-lloj shkeljesh e punësh të ndaluara.

Ndërsa përkorja e çliron njeriun prej lypjes e turpërimit, e bën atë të ndihet i kënaqur dhe e mbron prej lakmisë dhe të ngulurit të syve në atë çka i përket tjetrit. Në thelb, kjo është ajo që e quajmë pritje të kohës së duhur. Siç tërheq vëmendjen Mësuesi i nderuar në “Farat e së vërtetë”, një njeri, sa herë që shpirti i kërkonte diçka, i thoshte vetes “sanki yedim” (zëre se hëngra) dhe paratë që do të shpenzonte në këtë rast i ndante më vete e i mblidhte, gjersa më vonë me to ndërtoi xhaminë e njohur me emrin “Sanki Yedim” (“Zëre se e hëngra”). [73] Edhe ju, kur ju vjen diçka në mendje, në vend që të kënaqni shijen a babëzinë, mund të kënaqeni me disa kafshata apo disa pika, sepse pasi t’i keni gëlltitur, nuk mbetet dallim mesa bakllavasë e byrekut, mes qepës e hudhrës. Domethënë që përmes bakllavasë dhe byrekut, forca e shijes që prodhon kënaqësinë që arrijnë goja dhe gjuha jonë, na mashtron disi. Atëherë edhe ne ta mashtrojmë atë në njëfarë mënyre dhe duke përtypur e përtypur një sasi të vogël në gojë, le të themi: “Kjo është pjesa jote.”

“Një vilë për nipërit e mi”

Për nga aspektet e ndryshme të jetës, njeriu mund të ketë disa kërkesa e dëshira në kontekstin e kësaj bote. Veçanërisht dëshirat dhe kërkesat tona të lidhura me zakone dhe varësi të krijuara mund të bëhen të papërballueshme. Këto rriten, shtohen e fryhen në një mënyrë të tillë që, me kalimin e kohës, mund të mbërrijnë në një gjendje që nuk mund të kapërcehet. Për shembull, mes gjelbërimit, anës ujërave të një lumi që rrjedh plot gurgullimë, shohim vila verore që i përkasin tjetërkujt; i shohim dhe kjo tablo kthehet në një cimbisje brenda nesh duke na ndezur dëshirën që edhe ne të zotërojmë diçka të tillë. Siç është bërë zakon të lakmojë njeriu, prirja jonë e brendshme na shtyn që të nisim e t’i themi vetes: “Sikur të kisha edhe unë një vilë si këto!” Madje duke mos u mjaftuar as me këtë, pushtohemi prej mendimesh të ndryshme, si: “Edhe jeta e fëmijëve të mi, sikurse jeta ime, është shumë e rëndësishme. Sikur t’i bëj edhe ata me shtëpi! Më pas do të vijnë nipërit. Duhet të bëj përgatitje edhe për ta. T’ua ngre edhe atyre një vilë.” E pra, nëse mjedisi në të cilin jetojmë, zakonet dhe varësitë që krijohen në të, ndezin te ne të tilla dëshira, nëse e gjithë kjo na bën të jepemi me lakmi pas gjithë kësifarë mendimeve, atëherë duhet t’ia lëmë çështjen veprimit duke pritur kohën e duhur. Pra, duke u kënaqur me atë që kemi, duhet ta lidhim çështjen me të mirat që Zoti i Madhëruar do të na mundësojë në jetën e amshuar. Në përfundim të kësaj përkorjeje e vetëpërmbajtjeje, Allahu (xh. xh.) do të na dhurojë prej mirësië së Tij shtëpi nën të cilat rrjedhin lumenj. Përndryshe, nëse priremi e jepemi pas të mirave të kësaj bote dhe mendojmë që ato t’i shfrytëzojmë në tërësi që këtu, atëherë do të përballemi me shuplakën e ajetit: أَذْهَبْتُمْ طَيِّبَاتِكُمْ فِي حَيَاتِكُمُ الدُّنْيَا وَاسْتَمْتَعْتُمْ بِهَا Pra, në jetën tjetër do të na thuhet: “Të gjitha ëndjet i shfrytëzuat e i harxhuat në jetën e botës, sa u kënaqët me to. Ato begati të hijshme e të këndshme që ju dhuroi Allahu i shpërdoruat e i mbaruat të gjitha. E pëdorët të drejtën tuaj në botë, ndërsa jetës së përjetshme s’i latë kurrgjë.” [74]

Ebu Dherr el Gifari, duke vepruar me këtë mendim e me këto shqetësime, nëse kishte të ushqehej për të sotmen, nuk mendonte për të nesërmen. [75] Omer ibn Abdulazizi, edhe pasi u bë kalif, nuk e ndryshoi kurrë mënyrën tij të jetesës. Ai e ngjyente bukën në vaj ulliri, hante dy herë në ditë dhe e kaloi jetën po në këtë rrugë. [76] Mund të thuhet se ai njeri i madh, që shpërfaqi një mirësi të tillë që të mund të mbulonte të gjitha të këqijat e emevinjve, qe një ripërtëritës, reformator e figurë-simbol e rëndësishme që ia doli me sukses të ndryshojë kërkesat e pafundme, pakujdesinë e të jetuarit, duke menduar se vdekja nuk do të mbërrijë kurrë, ambiciet e dëshirat që s’kishin të mbaruar, të shfaqura mes njerëzve të asaj periudhe. Ai njeri, që në dy vjet e gjysmë bëri punë që s’bëhen dot as në dyqind e pesëdhjetë vjet, periudhën e kalifatit të tij prej dy vitesh e gjysmë e qëndisi me fije ari në histori.

E pra, Kurani Fisnik dhe Suneti i Pastër na rrëfen udhë pikërisht drejt një horizonti të tillë. Ndaj edhe ajo që na mbetet neve është që, duke mos thënë: “Gjithçka do të bëhet sot se s’bën”, të jetojmë një jetë me nën ombrellën e parimit të pritjes së kohës së duhur. Të mos keqkuptohemi; patjetër që duhet të punojmë, të fitojmë, por të gjitha këto, në njëfarë mase, le t’i bëjmë në të mirë të brezave që vijnë, në të mirë të mirëqenies së kombit tonë në të ardhmen. Përballë këtyre objektivave të mëdha, nëse çështjen e lidhim vetëm me egon tonë, me trupin, me lëndën dhe me instinktet tona, dhe synojmë që të gjitha mirësitë e dhuruara prej Allahut t’i konsumojmë qysh në këtë jetë, atëherë, në njëfarë mase, e dënojmë vetveten me shumë privime në jetën e amshuar.

Vendi ku lakmia është e lejuar

Përkorja, krahas sjelljes me mosinteresim kundrejt kësaj bote nga njëra anë, kërkon që, nga ana tjetër, në çështjen e të fituarit të kënaqësisë e të dashamirësisë së Allahut, të tregojmë ambicie më të mëdha e më serioze. Sepse në pastë një fushë në të cilën ambicia e lakmia janë të lejuara, ajo është të fituarit e kënaqësisë së Allahut dhe ambicia për të shpallur në planin e shkaqeve fizike emrin e madhërishëm të Hyjnisë. Po, po! Nëse na bëhet e mundur që gjithkujt në faqe të dheut t’i paraqisim të vërtetat hyjnore – nëse na lejohet të shprehemi kështu – në përshtatje me atë çka urdhëron brendia e unit, nëse i dilet me sukses që gjithkujt t’i bëhet i dashur Zotëria ynë, që gjithkujt t’i bëhen të njohur Kurani dhe hijeshia e identitetit të vërtetë të myslimanit, atëherë sërish, me një dëshirë e lakmi që s’njeh fund për përhapjen e fjalës së Allahut (xh.xh.) dhe të udhëzimit hyjnor, do të duhet të themi: “Vallë, a ka një shkallë për të arritur në qiej?” Po, edhe në një gjendje të tillë, sërish duhet të vijojmë të kërkojmë e të themi: “Vallë, a ka në qiej qenie të tjera të egra, xhindë, djaj, që të mund t’ua përçojmë edhe atyre mesazhin tonë? Në pastë, a ka mundësi që edhe ata ta dëgjojnë zërin tonë?” Sado që të gjitha përpjekjet e bëra në drejtim të arritjes së këtyre qëllimeve të jenë veç një mjet, një shkak, edhe ne duhet të ushqejmë një ambicie të tillë të fuqishme që t’i marrë parasysh shkaqet. Nuk ka dyshim se pranimi prej njerëzve i asaj çka u shpjegohet, i përket Zotit të Madhëruar, por detyra jonë është që vënia në vend e kësaj detyre me një lakmi e ambicie të fuqishme. Ndërsa krijimi i pasojës apo i rezultatit i përket Allahut, siç Ai na e tregon vetë në ajetin që vijon,: “Ti nuk mund ta udhëzosh atë që do. Vetëm Allahu i jep udhëzim atij që dëshiron” [77]

Për të ardhur tek kënaqësia e Allahut, ajo është një çështje për të cilën, para së gjithash, duhet treguar ambicie. Në një lutje ne shprehemi kështu: “O Allahu im! Dëshiroj që të më dhurosh prej Teje faljen, shëndetin, dashamirësinë, admirimin, frymën hyjnore, miqësinë, afrinë! Dashurinë për Ty në formën që i shkon për shtat famës Sate të lartë, adhurimin për Ty, mbrojtjen, dëlirësinë, fitoren me ndihmën Tënde, mbajtjen larg prej së keqes!...” E pra, siç shprehet në këtë lutje, këto janë ato çka duhen kërkuar me dëshirë të fuqishme prej Zotit të Madhëruar. Ndërsa hollësitë e tjera që mund të kërkohen janë veç gjëra kalimtare e të përkohshme, sepse këto janë të lidhura me jetën e njeriut. Ndërkohë që zemra duhet të jepet pas një bukurie e hijeshie të tillë që kurrë të mos mbarojë, të mos zbehet, të mos vyshket e të mos thahet. Miqësia, dashuria me ju të vijojë në pafundësi. E pra, nga ky këndvështrim, për kënaqësinë e afrinë hyjnore duhet treguar një lakmi e ambicie, e cila të mos njohë assesi fund.

Bediuzaman Said Nursiu, në një rast, thotë se sikur “Imam Rab’bani Ahmed Farukiu të ishte gjallë në Indi, dhe ta ftonte për vizitë gjer atje, ai, duke iu nënshtruar të gjitha mundimeve e rreziqeve, do të shkonte për ta vizituar.” [78] Po atëherë, kur bëhet fjalë për të parë Profetin Muhamed Mustafa (alejhis’salatu ues’selam), që është sa për mijëra si Faruk Serhendiu, përse nuk nxitohemi? Në këtë çështje, ne duhet të ushqejmë një dëshirë e ndezulli shumë të madhe. Ne vetëm sepse Allahu nuk ka thënë “eja”, i nënshtrohemi qëndrimit këtu. Po, po! Për ne, të qëndruarit në këtë botë është një nënshtrim e bindje. Për këtë arsye, mendimi ynë është ky: “Unë po i nënshtrohem kësaj barre mashtruese. Duke qenë se është Ai që mua më ka bërë këtu ushtar për në qendrën stërvitore, që më ka dërguar në kazermë dhe që do të më japë librezën, atëherë po qe se unë, pa ma dhënë Ai librezën me vullnetin e Vet, pushtohem prej dëshirës për të shtënë në dorë librezën, do të thotë që po veproj në kundërshtim me vullnetin e Tij, dhe kjo përbën mungesë respekt ndaj Tij.”

Dëshira e arritjes dhe hollësia e bindjes ndaj urdhrit

Le t’i lëmë mënjanë të gjitha këto. Sikur vetëm për të parë Ebu Bekrin e nderuar (r.a.) apo Omerin e nderuar (r.a.), një njeriu t’i duhet të rendë njëqind vjet pa ndërprerje, prapë ia vlen. Po ja që edhe sikur brenda nesh të ketë për këtë një dëshirë të çmendur, një lakmi të fuqishme, ka një çështje që na frenon. E ajo ka të bëjë me faktin që ne nuk e kemi dëgjuar thirrjen “Eja!” prej Zotit të Madhëruar. Pra, edhe nëse brenda nesh ndizemi prej dëshirës, është detyrim kundrejt respektit ndaj Allahut që dëshirën tonë për të arritur atje ku synojmë ta lidhim me thirrjen hyjnore “Eja!”. Respekt për Allahun do të thotë respekt për kënaqësinë e Tij. Për sa kohë që Ai dëshiron qëndrimin tonë këtu, ajo që na mbetet neve është që, për ta kënaqur Atë dhe për të fituar dashamirësinë e Tij, ne t’i nënshtrohemi kësaj bote. Nga ky këndvështrim, një besimtar duhet të jetë gjithnjë në ndjekje të një horizonti të tillë. Në këtë pikë, mund të vijë në mendje një pyetje e tillë: Ata që kanë mbetur prapa kundrejt këtij horizonti, a mos vallë janë të shkatërruar e të marrë fund? Natyrisht që jo. Njerëzit që besojnë, që kryejnë vepra të mirësishme, shpëtojnë. Po sidoqoftë, ajo që njeriu ka për detyrë është që të jetë i dashuruar me një ideal të tillë të lartë, që ta mbajë përherë vetëkërkesën lart e më lart, duke rendur vazhdimisht nga përpjekja në përpjekje për t’u bërë njeri i përsosur.

Kundërthënia këtu duhet të kuptohet shumë mirë. Domethënë, nga njëra anë, të ushqyerit e një dëshire të pafund për të ikur nga kjo botë e për të arritur një tjetër ekzistencë në jetën e amshuar, të ngulurit e syve kah urdhri që duhet të vijë prej së largu e të ngashëruarit duke i thënë vetes: “Pse s’po vjen ende ai urdhër?”; e nga ana tjetër, duke thënë: “Ndjemë, o Zoti im! Nëse ti s’e sjell, si mundem unë të ngutem për ta përshpejtuar!”, shmangia e përjetimit të një kundërthënieje të tillë. E kur dëgjon urdhrin e Zotit të Gjithëfuqishëm, “Eja!”, të mund të thuash: “Më në fund!” Pra, jeta e një besimtari të vërtetë shfaqet vetëm në përfundim të një kundërthënieje e të një mospërkimi të tillë.

Kur Ahmet Fejziu, ndjesë pastë, ndërroi jetë, z. Ali Riza dhe Saxhiti e zbuluan dhe e panë. Pastaj, më thanë: “Për Zotin, po qeshte.” Unë i pata prirë namazin e xhenazes. Ne kishim pasur një miqësi të madhe mes nesh. Po pavarësisht kësaj, ndiej gjithnjë hidhërim për faktin që nuk ia zbulova edhe unë fytyrën e nuk ia pashë atë nur të bukur. Ai vdiq prej pushimit të papritur të zemrës. Siç e dini, kur zemra ndalet ashtu, në fytyrën e njeriut ndodhin tkurrje e shtrembërime. Po pavarësisht kësaj, kush e di se ç’i është shfaqur që ai qeshte. Sepse ai njeri i vyer e kaloi jetën në udhën e përcaktuar prej Kuranit, në rrugën e gjetjes së të drejtës në mendim. Kurrë nuk pati as më të voglin mëtim të llojit: “Të ndalem diku që të më vijnë e të më mblidhen gjindja përreth.” Nuk pati të tilla mendime, dhe poashtu e shkoi jetën, pa pritur asgjë prej kësaj bote.

Tweet

Whatsapp