Cemaatçi Siyasetin Adımları
Modern devlet mekanizmamız bugünlerde bir yandan kendi iç hizip meseleleriyle uğraşırken, bir yandan da toplumsal cemaatlerin kendi içine sızmasını engellemeye çalışıyor. Basına sızdırılan raporlardan anlaşıldığına göre, devletin bir bölümü Fethullah Hoca cemaati mensuplarının devlet içindeki konuşlanmalarından rahatsız. Bunun anlamı, bu cemaat mensuplarının zaman içinde devlet içi bir hizip olmaya doğru gittikleri ve durumun diğer devlet aktörlerini tedirgin etti. Fethullah Hoca cemaatinin açıkça dinsel bir vurgu taşıması, muhtemel bir 'temizlik' hareketinin bugünkü konjonktürde meşru hale getirilmesini kolaylaştırıyor. Oysa bu cemaatin zihniyetini devletin resmi ideolojisinden ayırmak pek de kolay değil; çünkü bu cemaat hem devletçi, hem milliyetçi, hem de epeyce laik. Hatta henüz yakın bir süre öncesinde bir 'Türk İslam'dan söz edenler, bu cemaatin din anlayışını olumlu bir nokta olarak öne sürebiliyorlardı.
Ne var ki tam bu nedenle, yani devletin zihniyetini büyük ölçüde paylaştığı için Fethullah Hoca cemaatinin devlete nüfuz etmesi önlenmek isteniyor. Burada söz konusu cemaat ile MHP arasında bir paralellik var: Toplumsal bir grubun ideolojisi devletinkine ne kadar benzerse, onun varlığından memnun olunuyor ve toplumu yönetmenin aracı olarak işlevselleştiriliyor. Ama aynı grubun devlet içine nüfuz etme ihtimali tehlikeli olarak algılanıyor; çünkü bu durum hem devlet içi hizipsel dengeyi bozuyor; hem de toplumdan devlete uzanan ve devletin kontrolü altında olmayan bir kariyer mekanizması yaratıyor. MHP zaman içinde bu duruma kendisini adapte ederek iki tür MHP'lilik yarattı: Biri yerel talepleri milliyetçilik teması etrafında siyasallaştıran bir toplumsal aktör; diğeri ise devletin rant sisteminden beslenen, merkez ideolojinin kabuğu altına gizlenmiş bir devlet aktörü olarak şekillendi. Parti bu iki tür aktörü kendi içinde bütünleştirse ve aralarında bir miktar geçişlilik sağlamış olsa da, devleti rahatsız etmemek için bu farklılığı korudu.
Ne var ki Fethullah Hoca cemaati bir siyasi partinin disiplinine sahip olmadığı gibi, MHP'ye kıyasla çok daha otantik bir damardan geliyor. Bu cemaat sadece devlet içinde yer almaya çalışmıyor; herkesin çoğu zaman sitayişle bahsettiği üzere, yurtdışında da devlet 'gibi' davranıyor. Diğer bir deyişle, bu cemaatin anlam dünyasında devletle kendileri arasında zaten doğal bir geçişlilik ve örtüşüklük var. Bu açıdan Fethullah Hoca cemaatinin Osmanlı'daki devletle Sünni/Hanefi cemaat arasındaki ilişkiyi modern koşullarda yeniden oluşturmaya, yani bir tür restorasyon projesinin taşıyıcılığını yapmaya çalıştığı söylenebilir.
Dolayısıyla bu cemaat modernliğin ve Kemalist reformların yanındadır; çünkü reformlar cemaatlerden oluşan toplumsal hiyerarşiyi yıkmış olsa da, milliyetçilik sayesinde geriye pek de fazla bir cemaat kalmamış ve 'Türk' kavramının Müslümanlığı içermesi nedeniyle devletle ortak bir paydada buluşulmuştur. Sonuç olarak İslami kesimde kendisini devletin çekim gücüne tabi kılan bir cemaatçi siyasetin oluşması pek şaşırtıcı olmasa gerektir. Devletin kendisi bir cemaatken, toplumun en geniş cemaatinin kendisini devlet yerine koymak istemesinden daha doğal ne olabilir.
- tarihinde hazırlandı.