Gayretin Mertebeleri
Ayrıca gayretin, Erbâb-ı Gayret'e göre de üç mertebesi vardır:
1. Âbidlerin gayretidir ki, hayatlarını bir dantela gibi takva ve salih amel atkıları üzerinde örer ve ömürlerini bir gergef gibi işlerler. O'nun için olabilme mevzuunda o kadar gayretlidirler ki, yanlış bir iş, önemsiz bir hata ömür boyu onlara vicdan azabı olmaya yeter.
2. Hakk'a dilbeste olmuş sâliklerin gayretidir ki halden hale koşar, muhabbetten zevke yürür, zevkten daha engin iştiyaklara açılır ve gözlerini O'ndan ayırmadan çalışırlar.. çalışır ve "Nereye dönerseniz Allah'ın yüzü (Zât'ı) oradadır" (Bakara, 115) fehvasınca, her şart ve ahvalde letâiflerinin ibresiyle hep Hakk'a müteveccih olur ve gözlerinin içine başka hayâl gireceği endişesiyle tir tir titrerler. Gönül dillerinde sürekli "Benim Allah'la farklı bir zamanım var" (el-Aclûnî, Keşfü'l-Hafâ 2/173) mantûkunca kalblerinin koylarında hep o ânı avlamaya çalışırlar. O'nu görme, O'nu bilme yolunda değerlendirilememiş bir zaman parçasını, zamana karşı en büyük bir saygısızlık ve israf sayarlar."Bu ceza sizin yeryüzünde haksız yere (küstahlaşıp) ferih-fahûr yaşamanız yüzündendir" (Mü'min, 75) hakikatiyle sürekli ürperir ve her lâhza ayrı bir perdede "Geçmiş günlerdeki mahrumiyet (ve fedakârlıklar)a mükâfat olarak afiyetle yiyin, için" (Hâkka, 24) Eltâf-ı Sübhaniye'sini duyarlar.
3. Âriflerin gayretidir ki, her an ayrı bir "Seni hakkıyla bilemedik" ufkunda dolaşır, tasavvurlarüstü güzellikleri temâşâ eder.. gördüklerini bazen kendi gözlerinden bile kıskanırlar.. bazen de, buranın tam bir rasat yeri olmadığına hayıflanır ve gözlerinden dert yanar, hattâ sırlarına karşı serzenişte bulunur ve titreyen bir ibre gibi karar gününe kadar hep ihtizaz içinde olurlar.
- tarihinde hazırlandı.