Vahdet-i Vücud ve Felsefi Düşünceler
Tekvînî mânâsıyla feyz ve tecellî mevzuu, bizi ister istemez âsâr, esmâ, sıfât, şuûn ve Zâtıyla Zât-ı Bârî'yi tanıma, yani mârifetullah çerçevesinde vahdet-i vücûd ve vahdet-i şühud konusuna götürmektedir.
İslâm'ın pek çok buudunu izah etmede, son bir-iki asırda düşülen hatalardan biri, onlarla başka dinler veya felsefeler arasında münasebet kurmak şeklinde işlenmekte, meselâ, tasavvufun bazı mefhumlarıyla, Budizm'in, Hinduizm'in, platonizmin mefhum ve mülâhazaları arasında irtibat aranmaktadır. Hatta, Batıdaki panteizm ve monizm mesleğiyle vahdet-i vücûd mesleği aynı görülebilmektedir. Halbuki panteizm, tabiat veya kâinat adına Allah'ı inkâr ve kâinatın bütününü ilâh kabul eder, güya bütün ilâhları veya ulûhiyet düşüncesini kâinatın varlığında bütünleştirme davası güder; monizm, bütün kâinatta sârî bir ulûhiyet düşüncesine dayanırken, tam tersi bir istikamette yürüyen vahdet-i vücûd mesleği, Allah ve O'nun kâinata varlık kazandıran vücûdî tecellileri adına kâinatı âdeta yokluğa mahkum eder. Allah'ın vücûdundan başka gerçekten var sayılabilecek başka varlık kabul etmez. Bundan ayrı olarak, panteizm ve monizm birer felsefedir; birer iddiadır. Vahdet-i vücûd ise, bir hâldir; aşk, incizap ve bunlardan kaynaklanan sekr hâline dayanan bir müşahededir. Evet hata, umumî mânâda, tamamen bir hâl ve tecrübe mesleği olan; imana, ibadete, Allah mârifet ve aşkına dayanan tasavvuf ile, onun sadece felsefesini yapan bazı akımları, çok noktada ortak dil ve mefhumları kullandıkları için aynı gibi değerlendirmeden kaynaklanmaktadır. Oysa, arada doğru münasebet bulmak mümkün değildir.
- tarihinde hazırlandı.