វិធីសាស្ត្ររបស់លោក Gülen ចំពោះ គម្ពីរគូរអាន និង សង្គមប្រដោយឧត្តមគតិ

វាអាចមានការប្រកែកថា គ្មានអ្វីពិបាកទេក្នុងការអាននិងស្វែងយល់ឲ្យបាន ត្រឹមត្រូវនូរអត្ថន័យនៃគម្ពីរគូរអានក្នុងភាសាអារ៉ាប់នោះ ប្រសិនបើគេចេះ ភាសាអារ៉ាប់ឬមានគូរអានដែលបកប្រែទៅក្នុងភាសាផ្សេងៗនោះ។ វាជាការ ពិតចំពោះអ្នកដែលដឹកពីភាសាគូរអានអាចដកស្រង់អ្វីមួយពីគូរអានបាន​។ ប៉ុន្តែ សូម្បីតែជនជាតិអារ៉ាប់ក៏អាចមានភាពអវិជ្ជា ឬយល់ច្រឡំអំពីសាររបស់គម្ពីរគូរ អានដែរ ទោះបីជាការពិតទៅ ពួកគេជាជនជាតិអារ៉ាប់ពិតក៏ដោយ​។ នេះគឺជា ឧបស័ក្តិមួយនៃអ្នកដែលស្វែងយល់គូរអានដោយភាពម៉ត់ចត់ ជាអ្នកដែលចង់ ទទួលបានប្រយោជន៍ពីមេរៀនចេញពីគូរអានទាំងមូល ជាជាងការដែលធ្វើការ ផ្តេកផ្តួលតែទៅលើពាក្យ កន្សោមពាក្យ ឬឃ្លា មួយម៉ាត់ ពីរម៉ាត់ អំពីរឿងគោល គំនិតឬទិដ្ឋភាពផ្សេងៗនៃបេសកកម្មរបស់ព្យាការី។ ដោយគ្មានការស្វែងយល់ ឲ្យបានទូលំទូលាយអំពីអត្ថបទទាំងស្រុងនៃគម្ពីរគូរអានទេ ពេលខ្លះវាបង្កឲ្យ មានគ្រោះថ្នាក់ក្នុងការធ្វើការសន្និដានអំពីស្មារតីនិងអត្ថន័យដែលបង្ហាញច្បាស់ៗនៃឃ្លាជាក់លាក់ណាមួយ ជាពិសេសនោះនៅក្នុងករណីថាតើអ្នកគួរចាត់ទុក វាជាសេចក្តីបង្គាប់ដោយច្បាប់ឬជាកាតព្វកិច្ចសាសនាដ៏ចាំបាច់។

ស្របជាមួយការលើកទឹកចិត្តពីអល់ឡោះ ឲ្យធ្វើការសិក្សា និង ចេះឆ្លុះ បញ្ចាំងពីពាក្យពេចន៍របស់អល់ឡោះ អ្នកប្រាជ្ញឥស្លាមត្រូវបានលើកទឹកចិត្តឲ្យ មានការស្រាវជ្រាវរុករកពីភាពស្រស់ស្អាតនៃអាថ៌កំបាំងលាក់ក្នុងគូរអានព្រោះវាតែងតែមានរឿងច្រើនដែលត្រូវស្វែងរកក្នុងឃ្លារបស់គូរអាន។ ការស្វែងរកការ បកស្រាយថ្មីមួយ អំពីឃ្លាគូរអាន អាចមិនមែនជាកិច្ចការលំបាកសម្រាប់អ្នក ជំនាញនោះទេ ក្នុងពិពណ៌នា និង អត្ថាធិប្បាយ ចំពោះអ្នកដែលមានសមត្ថភាព ខាងភាសានិងចំណេះដឹងពីសារព្យាការី(ហាទីស)និងជាអ្នកដែលមានការប្រឹងប្រែងស្ទើរមួយជីវិតក្នុងការឆ្លុះបញ្ចាំងឃ្លាទាំងឡាយនិងធ្វើការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងទៅកាន់មុខវិជ្ជានិងវិធីសាស្ត្រក្នុងការពិពណ៌នាពន្យល់។ គួរឲ្យកត់ សំគាល់ផងដែរថា ដោយសារតែការបកប្រែគម្ពីរគូរអានទាំងនោះគ្រាន់តែជា តំណាងមួយផ្នែកដែលជួយបន្ថែមន័យជាក់លាក់ដល់ឃ្លាផ្សេងៗនោះ ការមិន ឲ្យតម្លៃនិងវាយតម្លៃថាខុសចំពោះការបកស្រាយផ្សេងៗ ដែលប្រើប្រាស់វិធី សាស្រ្តនៃការបកស្រាយថ្មីៗ មិនមែនជាយុទ្ធសាស្រ្តដ៏ល្អរបស់មនុស្សដែលមាន ចំណេះវិជ្ជានិងមនុស្សដែលមានភាពស្មោះត្រង់នោះទេ។

អ្នកដែលមិនអាចមើលឃើញគម្ពីគួរអាន ដោយប្រើប្រាស់ជម្រៅអាថ៌ កំបាំងផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គេបាន និងអ្នកដែលមិនទទួលស្គាល់ព្យាការីថាជា មនុស្សដែលមានជំនាញ ត្រួសត្រាយផ្លូវដ៏សំខាន់បំផុតនៃជម្រៅគម្ពីរ គួអានទេនោះ គេគឺជាមនុស្សដែលជួបតែសំណាងអាក្រក់ដែលលិចលង់ ទៅក្នុងជម្រៅនៃគំនិតខ្លួនឯង(បើសិនជាដូច្នោះមែន គេអាចហៅមនុស្ស បែបនោះបានថាជាអ្នកដែលយ៉ាប់យ៉ឺនបំផុត…)។ តាមពិតទៅគម្ពីរ គួរអានគឺជាប្រភពមួយដែលមានបង្កប់នូវប្រស្នារដ៏ជ្រាលជ្រៅ និងមាន ភាពបរិសុទ្ធដ៏សែនធំធេងហើយជាប្រភពមួយដ៏សម្បូរបែបបំផុត ដែល អ្នកសិក្សាវាយល់ឃើញថា មានភាពហួសពីសមត្ថភាពនៃការយល់ដឹង របស់ពួកគេហើយពួកគេនឹងជួបនូវបទពិសោធន៍ដ៏ជឿជាក់មួយនៅពេលដែលមានវានៅក្នុងដៃ។ បន្ទាប់មកនៅពេលដែលពួកគេស្រាវជ្រាវដោយ ប្រើប្រាស់សមត្ថភាពនៃការយល់ដឹងផ្ទាល់ខ្លួនពួកគេនឹងមើលឃើញថាវាដូចជាក្លោងទ្វារជ័យជំនះមួយ ដែលមានលក្ខណៈជាឥន្ទនូមួយដែលមាន ចម្ងាយមិនឆ្ងាយប៉ុន្មានពីអ្នកដែលដើរតាមវានោះទេ។ មនុស្សដែលភាព កត្តញ្ញូគឺជាចរិកលក្ខណៈមួយក្នុងការបកស្រាយគម្ពីរគួរអានឲ្យបានទូលំទូលាយប្រកបដោយពន្លឺដែលអាចចាក់ចូលទៅក្នុងជីវិតបាន តាមរយៈ ត្បូងដ៏ស្រស់ស្អាតដែលបង្កើតជារូបរាងឡើង អ្នកដែលមានអារម្មណ៍ បែបនោះនឹងបានឃើញថាវាគឺជា “សម្តីមួយដ៏ឥតខ្ចោះ” ដែលមិនងាយ នឹងមានអ្នកណាចំលងតាមបាននោះទេ ទោះបីជា ពួកគេដឹងពីកំរិតនៃ ការយល់ដឹងដែលតែងតែបង្ហាញនៅក្នុងគម្ពីរគួរអាន។

នៅក្នុងចំនុចនេះលោក Gülen បានបង្ហាញនូវសញ្ញាណមួយថាមនុស្ស គ្រប់រូបអាចយល់ពីសាររបស់អល់ឡោះបានទៅតាមសមត្ថភាពនៃការយល់ដឹង របស់ពួកគេដូច្នេះវាបង្ហាញពីគ្រោះថ្នាក់ថាមនុស្សមួយចំនួនអាចអះអាងដឹងពីអ្វីគ្រប់យ៉ាងដែលមាននៅក្នុងគម្ពីគួរអានច្បាស់ដូចជាកែវថ្លា ហើយដូច្នេះអត្ថន័យ ត្រង់របស់វាមិនពិបាកក្នុងការយល់នោះទេ។ ប៉ុន្តែអ្នកដែលជំនាញខាងភាសា អារ៉ាប់រកឃើញថាវាមានអត្ថន័យច្រើននៅក្នុងពាក្យឬឃ្លាដូចៗគ្នាដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងគម្ពីរគួរអាន។ ជាឧទាហរណ៍សារដែលបានបញ្ជូនមកមុនគេ គឺពាក្យថា “ចូរអាន!” នៅក្នុងគួរអានគឺយើងអាចយោងបាននូវអ្វីៗជាច្រើនចាប់ ពី “ការសូត្រ”ទៅដល់ “ការស្វែងរក”ពី “ការធ្វើចិត្តឲ្យស្ងប់”ទៅកាន់ “ការព្យា បាល”។ នៅគ្រប់ពាក្យទាំងអស់ដែលត្រូវបានប្រើប្រាស់នៅក្នុងគម្ពីរគួរអានគឺ មានអត្ថន័យសំខាន់ៗជាច្រើន ដូច្នេះហើយការបកប្រែគម្ពីរគួរអានគឺត្រូវជ្រើស រើសយកអត្ថន័យមួយប៉ុណ្ណោះនៅក្នុងចំណោមអត្ថន័យជាច្រើន។ លោក Gülen បញ្ជាក់ថា គួរអានគឺជា “ពាក្យពេចន៍របស់អល់ឡោះ”ដែលបញ្ជូនទៅឲ្យ ព្យាការី ដោយអាច ត្រូវបានបកស្រាយទៅដល់កំរិតមួយដែលធ្វើឲ្យពាក្យពេចន៍ របស់អល់ឡោះអាចឲ្យមនុស្ស ធ្វើការបកស្រាយបានតាមចំណេះដឹងរបស់ មនុស្ស។ គ្រប់ការបកស្រាយនៃគួរអានគ្រាន់តែជាតំលៃមួយដែលសមមាត្រទៅ នឹងការសិក្សា ចំណេះដឹង សមត្ថភាពនឹងជំនាញរបស់អ្នកបក​ប្រែប៉ុណ្ណោះ។

ប្រជាជនមូស្លីមជំនាន់ដំបូងគឺមានភាពជោគជ័យច្រើនណាស់ក្នុងការបកប្រែ និង បង្ហាញឲ្យឃើញនូវសារជាសកលរបស់ឥស្លាមហើយនិងជោគជ័យក្នុង  ការធ្វើកំណែទម្រង់ប្រជាជាតិ និង ប្រជាជនដែលមានការជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹង អរិយធម៌ដំបូងរបស់ឥស្លាម។ លោក Gülen មិនយល់ស្របនូវការបកស្រាយ គម្ពីរគួរអានដែលធ្វើឡើងដោយការកែតម្រូវម្តងហើយម្តងទៀតប្រៀបដូចជាផ្កាកុលាបដែលបន្តរីកឥតឈប់ឈរ ជម្រុះចោលនូវស្រទាប់ចាស់របស់វាក្នុងការ បង្កើតស្រទាប់ថ្មីរបស់វានោះទេ។ គាត់សង្កត់ធ្ងន់ថា ពួកយើងទាំងអស់គឺជាកូន ចៅដែលរស់នៅក្នុងសម័យរបស់យើង (យើងមិនអាចដឹងអំពីរឿងរ៉ាវច្បាស់ លាស់ដែលមាននៅសម័យកាលផ្សេងៗនោះទេ)ហើយពេលវេលានិងកាលៈទេសៈគឺជាផ្លូវដ៏សំខាន់មួយក្នុងការបកស្រាយគួរអាន។ នៅពេលដែលពេលវេលា បន្តទៅមុខសាររបស់អល់ឡោះបានក្លាយទៅជារឿងមួយដែលថ្មីឡើងៗ ហើយ ភាពស្រស់ស្អាតកាន់តែច្រើនឡើងៗ ដែលមាននៅក្នុងគួរអានត្រូវបានបង្ហាញ ឡើងចេញមក។ ក្រោយពីរយៈពេល១៤០០ឆ្នាំនៃការបញ្ជូនសារមកបច្ចុប្បន្ន ទិដ្ឋភាពផ្សេងៗនៃសារជាច្រើនរបស់គម្ពីរគួរអាន ត្រូវបានបើកកាយដោយខ្លួន ឯងទៅតាមរបៀបថ្មីនិងមនុស្សផ្សេងៗមានមធ្យាបាយផ្សេងៗគ្នាដោយផ្អែកទៅលើសមត្ថភាពរបស់គេដើម្បីស្វែងយល់ឬកាលៈទេសៈ ដែលមនុស្សត្រូវដោះ ស្រាយក្នុងជីវីតជាក់ស្តែង។  

មនុស្សមិនគួរមិនឲ្យតម្លៃឬនិយាយថាខុសចំពោះការបកស្រាយរបស់អ្នក ដទៃតាមរយៈការបកប្រែថ្មីនោះទេ។ ប៉ុន្តែវាអាចទៅរួចក្នុងការមើលឃើញការ បកស្រាយមួយចំនួនថាជាការបកស្រាយពិសេស។ ឧទាហរណ៍អ្នកគាំទ្រដែល ជាស្រ្តីមូស្លីមអាចគិតថា គាត់មានសិទ្ធគ្រប់យ៉ាងក្នុងការបកស្រាយគម្ពីរគួរអាន ទៅតាមរបៀបរបស់គាត់ព្រោះគាត់ជឿថាការបកស្រាយគម្ពីរគួរអានភាគច្រើនគឺមានភាពលំអៀងទៅរកមនុស្សប្រុស ដែលនិយាយថាប្រុសមានអទិភាពជាង ស្រ្តី។ មនុស្សខ្លះបានផ្តល់នូវការបកស្រាយផ្សេងវិញដូចជាគំនិតរបស់ Asma Barlas បានសង្កត់ធ្ងន់ថា គួរអានគឺបានកំណត់បុរសនិងស្រ្តីឲ្យមានភាពស្មើរ គ្នានៅក្នុងក្រសែភ្នែករបស់អល់ឡោះ ៖

ផ្ទុយពីការយល់ឃើញរបស់ស្រ្តីដទៃទៀតខ្ញុំក៏មិនបានអាននូវគម្ពីគួរអានថាជាអត្ថបទដែលមានភេទពីរនោះទេ មានន័យថាវាជាអត្ថបទមួយមិន បានបង្កប់ភេទប្រុសឬស្រីនៅក្នុងនោះទេ។ សំរាប់ប្រជាជនមូស្លីមវិញ គួរអានគឺជាពាក្យពេចន៍របស់អល់ឡោះ ហើយមិនមែនជាស្នាដៃនៃការ និពន្ធរបស់មនុស្សនោះទេ...។ នៅពេលដែលខ្ញុំនិយាយថា“សំឡេង”ដ៏ ស្មើរភាពគ្នារបស់គួរអាន ខ្ញុំមិនមែនសំដៅទៅលើទំនោមួយនៅក្នុង គួរអានត្រូវបានលិចបាត់ ឬ បាត់បង់ដោយសារតែលក្ខណៈជាមេរបស់ បុរសនៃការប្រែគម្ពីរ និង លក្ខណៈភេទនៃភាសារបស់មនុស្សនោះទេ។

តើស្ថិតក្នុងកម្រិតប៉ុណ្ណា ដែលយើងហ៊ានអះអាងថា ឃ្លានៅក្នុងគម្ពីរ គូរអានមាននូវសម្លេងបុរសជាមេឬស្ត្រីជាមេខណៈដែលឃ្លាទាំងនោះគឺមានន័យ សម្រាប់មនុស្សទាំងអស់និងគ្រប់សម័យទាំងអស់នោះ។ មែនទែនទៅមនុស្ស មិនគួរភ្ញាក់ផ្អើលទេនៅពេលដែលឃើញថា ក្នុងចំណោមការសិក្សា និង ប្រភព ធនធានជាច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់អំពីគម្ពីរគូរអាន ការងារនៃអ្នកបកប្រែរបស់ មូស្លីមនិងមិនមែនមូស្លីមអំពីគម្ពីរគូរអាន ការបកប្រែរបស់ពួកគេលើបញ្ហាជាក់ លាក់បង្ហាញដោយគ្របដណ្តប់ទៅលើបញ្ហាដ៏ទៃទៀតទាំងអស់ ផ្ទុយពីទៅវិញ សំរាប់ស្នាដៃសអ្នកដែលរៀនភាសា និង វប្បធម៌វិញពួកគេជ្រើសរើសយកតែឃ្លា នៃសារទាំងឡាយណាដែលត្រូវគ្នានិងសាររបស់ខ្លួនដោយដកស្រង់ឃ្លាទាំងនោះឲ្យស្របតាមគោលបំណងរបស់គេ។ ដូចច្នេះមនុស្សម្នាក់ៗដែលមានទស្សនៈ ទូលំទូលាយមានការលើកទឹកចិត្តខាងសាសនា ឬមានបំណងខាងនយោបាយ ផ្ទាល់ខ្លួនអាចនិងពន្យល់និងឆ្លុះបញ្ចាំងទៅតាមគំនិតរៀងៗខ្លួនដោយប្រើប្រាស់ឃ្លារបស់គម្ពីគួរអាន។

ក្នុងជីវិតដំបូងរបស់លោក Gülen ក្នុងនាមជាអ្នកផ្សព្វផ្សាយដំបូន្មាន សាសនា អ្នកនិពន្ធ និងជាអ្នកបង្រៀនប្រចាជនគ្រប់ស្រទាប់វណ្ណៈលោកបាន ព្យាយាមបញ្ជៀសខ្លួនពីការកាន់និន្នាការខាងនិកាយ ឬការបេងចែកបក្សពួក ទាក់ទងនិងការបកស្រាយនិងស្វែងយល់ពីគម្ពីរគួរអាន។គាត់បានទាញចំណាប់អារម្មណ៍ឲ្យផ្តោតទៅលើលក្ខណៈរួមមួយនៃគម្ពីរគួរអាន(ចំនុចមួយដែលប្រជា ជនមូស្លីមទាំងអស់សំរាប់ជាឯកសារយោង)ដែលធ្វើឲ្យអ្នកប្រាជ្ញលោកខាងលិចតែងតែមានការភ្ញាក់ផ្អើល៖

ផ្ទុយទៅវិញគម្ពីរ Gospels របស់គ្រិស្តសាសនាលែងមានតទៅទៀត ហើយនៅក្នុងភាសាដើមរបស់ខ្លួន ភាសាដំបូងបង្អស់ដែលមានទំរង់ជា គម្ពីរគឺជាភាសាដែលលែងមានមនុស្សនិយាយតទៅទៀតហើយ។...អស់រយៈពេលជិត ២០០ឆ្នាំ មកហើយដែលអ្នកប្រាជ្ញនៅក្នុងលោកខាងលិច បានយកគម្ពីរគួរអានទៅត្រួតពិនិត្យដូចអ្វីដែលពួកគេធ្លាប់ធ្វើ។ ប៉ុន្តែពួក គេបរាជ័យក្នុងការបង្ហាញនូវភស្តុតាងថា វាដូចទៅនឹងដំណើរការណ៍ ដែលកើតលើគម្ពីរផ្សេងៗទៀត។ ពួកគេបានស្វែរកឃើញថា ជនមូស្លីម គឺមានលក្ខណៈដូចគ្នានឹងគ្រិស្តសាសនិកដែរ ដែលពេលខ្លះមានការបែក បាក់គ្នាជាក្រុមៗដោយសារបញ្ហាទំនាស់។ ប៉ុន្តែអ្វីដែលផ្ទុយពីគ្រិស្ត សាសនិកគឺការបែកបាក់របស់ជនមូស្លីមទាំងអស់ក្នុងហេតុផលព្យាយាមស្វែងភាពត្រឹមត្រូវរៀងៗខ្លួនដោយផ្អែក លើគម្ពីរគួរអានតែមួយ។³

នៅក្នុងសតវត្ស ទី១៤ នៃឥស្លាម អ្នកច្បាប់ជាច្រើនបានដកស្រង់ច្បាប់ ចេញពីគម្ពីរគូរអានហើយផ្អែកហេតុច្បាប់របស់គេទៅលើវាហើយអ្នកបកប្រែជាច្រើនបានបង្កើតនូវអត្ថន័យផ្សេងៗចេញពីគួរអាន។

ទន្ទឹមគ្នានឹងមនុស្សមួយចំនួនដែលការពារគំនិតរបស់ខ្លួនដោយប្រើប្រាស់គម្ពីរគួរអានយើងក៏អាចមើលឃើញតាមរយៈប្រវត្តិសាស្រ្តដ៏វែងអន្លាយរបស់ ឥស្លាមភាគីដែលប្រឆាំងក្នុងចំណោមមូស្លីមដូចគ្នាព្យាយាមអះអាងថាគំនិតខ្លួន ឯងត្រឹមត្រូវដោយប្រើប្រាស់ឃ្លារគួរអានជាច្រើនដែលមានលក្ខណៈនៃអត្ថន័យ មិនច្បាស់លាស់ដើម្បីធ្វើការបង្ហាញ និងការពារជំហររបស់ខ្លួនថាស្របច្បាប់  ហើយធ្វើការប្រឆាំងជាមួយអ្នកដទៃ។ការអនុវត្តបែបហួសសម័យនេះគឺបានធ្វើ ឲ្យខូចប្រយោជន៍ដល់គោលបំណងចំបងរបស់ឥស្លាមដែលចង់នាំយកប្រជាជន មូស្លីមទាំងអស់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមដំបូលឆ័ត្រតែមួយនៃសន្តិភាព និងភាពស្ងប់ ស្ងាត់សំរាប់ជាប្រយោជន៍មនុស្សជាតិទាំងមូល។

តំលៃនៃហេតុផលនិងគំនិត

ក្នុងចំណោមបញ្ហាដ៏ធំមួយ ដែលមូស្លីមជួបប្រទះជាច្រើនសតវត្សកន្លងមកនេះ គឺជាការជាប់គាំងនៃការបកស្រាយទៅលើគម្ពីរគួរអានដោយធ្វើមានទំនាក់ទំនង តែជាមួយនឹងក្រុម hadith មួយចំនួនធំដែលបានជ្រើសរើសនិងរៀបចំឲ្យស្រប ទៅតាមប្រធានបទផ្អែកលើឧត្ថមគតិផ្សេងៗគ្នា ដែលអ្នកប្រាជ្ញមូស្លីមធ្វើការនឹក ស្រមៃឃើញ។ ពិតណាស់ថា វាមិនមែនចង់និយាយថា អ្នកប្រាជ្ញសព្វថ្ងៃគួរតែ មាននូវការបកស្រាយគូរអានដោយប្រើប្រាស់តែហេតុផលផ្ទាល់ខ្លួនដោយគ្មានការយោងទៅតាមគន្លងព្យាការីនោះទេ ព្រោះអ្នកដែលបកស្រាយគម្ពីរគូរអាន មុនគេបង្អស់គឺជាព្យាការី (សូមឲ្យសន្តិភាពនិង ពរជ័យកើតមានដល់គាត់)។ អ្នកបកស្រាយគម្ពីរគូរអានត្រូវតែដឹងពីរបៀបដែលព្យាការីរបស់យើងធ្វើការបកស្រាយនូវប្រយោគមួយ ខណៈពេលដែលគេធ្វើការពិពណ៌នាអំពីប្រយោគនោះ  ជាពិសេសនៅពេលដែលព្យាការីធ្វើការបកស្រាយរួចហើយនូវឃ្លានោះ ទៅតាម របៀបធម្មតាដែលមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានការបកស្រាយផ្សេងៗទៀតនោះឡើយ។ មិនថាព្យាការីបានធ្វើការបកស្រាយរួចរាល់ហើយទាំងអស់នូវប្រយោគគូរអានក៏ដោយ វានៅមានបញ្ហាផ្សេងទៀតដែលត្រូវសិក្សា។ អ្នកប្រាជ្ញឥស្លាមភាគច្រើន យល់ស្របថា ព្យាការីធ្វើការបកស្រាយគម្ពីរគូរអានយ៉ាងច្រើនចំពោះអ្វីដែលចាំ បាច់។ តាមរយៈវិធីនេះ ព្យាការីបានទុកឲ្យយើងនូវទ្វាឲ្យមានការបើចំហរ សម្រាប់ឲ្យយើងធ្វើការពិពណ៌នា និង អត្ថាធិប្បាយរហូតដល់ថ្ងៃអាវសាន្តនៃ លោកិយ ហើយត្រូវបានលើទឹកចិត្តឲ្យប្រើប្រាស់នូវហេតុផលនិងបញ្ញាដើម្បី ស្វែងរកនូវការយល់ដឹងថ្មីៗ និង ធ្វើឲ្យការបកស្រាយមានលក្ខណៈស្រស់ត្រ កាលឡើង។ ការយល់ឃើញបែបនេះគឺមានភាពផ្ទុយគ្នាពីមូស្លីមមួយចំនួន ដែលអះអាងថាទ្វា ijtihad (ហេតុបផលដ៏ឯករាជ្យរបស់អ្នកជំនាញ) ត្រូវបាន បិទរួចទៅហើយជាការយល់ឃើញមួយដែលធ្វើឲ្យមានការជាប់គាំងនូវហេតុផលព្រមទាំងធ្វើឲ្យពួកអ្នកស្រាវជ្រាវភាសា និង វប្បធម៌ធ្វើការរិះគន់ដោយការ លំអៀង៖

វាអាចទៅរួច ក្នុងការចាត់ទុកការផ្តល់កម្លាំងចិត្តពីអល់ឡោះនិងកាលៈ ទេសៈជាក់លាក់របស់សង្គមណាមួយឲ្យស្ថិតក្នុងការអភិវឌ្ឈន៍ខាងប្រពៃណី។ ទ្រឹស្តីសមហេតុផលរបស់អារីស្តូត ត្រូវបានគេស្គាល់ និងមាន ការរិះគន់យ៉ាងខ្លាំងថា គ្មានភាពដែលអាចត្រូវគ្នាបានទៅនឹងការសិក្សា គម្ពីរគូរអាន។ ដូច្នេះ ព្រោះតែស្ថាប័នគូរអាននោះខ្លួនឯងមានភាពវឹកវរ ដូច្នេះ រចនាសម្ព័នច្បាប់ឥស្លាម មិនអាចធ្វើឲ្យមានលក្ខណៈទៅតាម លំដាប់លំដោយបានទេ ក្នុងទស្សនៈរបស់លោកខាងលិច។ ឧបករណ៍ ខាងបញ្ញាមិនមានសម្រាប់ឲ្យប្រើឬយ៉ាងហោចណាស់គ្មានការអនុញ្ញាតពីរបាយការណ៍នាំមុខរបស់ប្រពៃណីឡើយ។

មែនទែនទៅ គម្ពីរគូរអានស្វាគមន៍នូវហេតុផលដើម្បីទទួលស្គាល់ សេចក្តីថ្លែងការទាំងអស់របស់ខ្លួនហើយសាររបស់អល់ឡោះកាន់តែងាយយល់ជាងមុន ស្ថិតក្នុងពិភពដែលពោពេញដោយហេតុផល ចំណេះដឹង និង វិទ្យា សាស្រ្តមានការរីកចម្រើន។ ពួកអ្នកដែលរិះគន់ឥស្លាមតែងតែត្រូវបានជំរុញ ដោយទំនោលំអៀងប្រឆាំងឥស្លាមជាជាងការគិតគូរនិងចាប់អារម្មណ៍ពីការពិត ឬ ម៉្យាងទៀត ពួកគេមានភាពអវិជ្ជាចំពោះមុខវិជ្ជាវិទ្យាវិធីសាស្ត្របច្ចេកទេស ពិពណ៌គម្ពីរគូរអាន។ អ្នកជំនាញខាងគម្ពីរគូរអានជាច្រើនធ្វើការប្រើប្រាស់ការ ប្រឹងប្រែងពន្យល់បកស្រាយយ៉ាងខ្លាំង ទៅតាមវិធីសាស្ត្ររបស់ខ្លួនចំពោះបញ្ហា ជាច្រើនពីការយល់ឃើញខុសៗគ្នាយ៉ាងទូលំទូលាយជាមុនដោយគ្មានការប្រះចាកពីក្បួននៃវិធីសាស្ត្រពិពណ៌នាគម្ពីរគូរអានដែលត្រូវបានគេបង្កើតឡើងយ៉ាងល្អបំផុតនោះឡើយ។ វិធីសាស្ត្រពិពណ៌នាគម្ពីរគូរអានមិនបានបដិសេធប្រភព ចំណេះដឹងសំខាន់របស់មនុស្សនោះទេប្រសិនបើចំណេះដឹងនោះមិនបង្ហាញថានឹងបំផ្លាញចំពោះមនុស្សលោក និង ធម្មជាតិ ។ ពិតប្រាកដណាស់ គេមានការ លើកទឹកចិត្តឲ្យអ្នកបកស្រាយគម្ពីរគូរអាន ធ្វើការភ្ជាប់ទំនាក់ទំនងឲ្យបានជិត ស្និទ្ធមិនត្រឹមតែក្នុងវិទ្យាសាស្រ្តសាសនាប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែក្នុងវិទ្យាដ៏ទៃទៀតដូចជា សង្គមវិទ្យា ប្រវត្តិសាស្ត្រ និង ចិត្តវិទ្យា ព្រោះចំណេះដឹងទាំងអស់នេះ គឺចាំបាច់ ណាស់ក្នុងការពិពណ៌នា និង អត្ថាធិប្បាយគម្ពីរគូរអាន ។  លើសពីនេះទៅ ទៀត គេគាំទ្រឲ្យមូស្លីមដែលមានចរិកល្អ និងមានចំណេះដឹង ធ្វើការសិក្សាពី

របៀប និងពេលវេលាដើម្បីទទួលយកឬច្រានចោលទ្រឹស្តីអារីស្តូតឬទ្រឹស្តីដទៃ ទៀតដែលមានប្រយោជន៍ឬមិនពាក់ព័ន្ធក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហា។ ជាឧទាហរ ណ៍ អារីស្តូតបានគាំទ្រនូវភាពជាទាសករថាជាប្រព័ន្ធដែលធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចមាន ដំណើរការដូចគ្នាទៅនឹងអ្វីដែលប្រជាជនអាមេរិកជឿជាក់មកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។ សូម្បីតែឯកសារដែលគេតែងតែស្គាល់ថាជាអនុស្សាវរីយ៍នៃសេរីភាពនិងសិទ្ធមនុស្សរបស់ Magna Carta មិនអាចបង្កើតជាទម្រង់មួយដើម្បីផ្តល់ឲ្យទាសករ មានភាពស្មើគ្នានោះទេនៅក្នុងជីវិតរស់របស់ពួកគេហើយបានចាត់ទុកទាសករថាជាទំនិញក្នុងទីផ្សារដទៃដែលអាចលក់បាននិងនាំទៅលក់គ្រប់ទីកន្លែងទៅតាមចិត្តរបស់ម្ចាស់ទាសករ។ មនុស្សជាច្រើនដែលមានទំនោរលំអៀងទៅរក និន្នាការណាមួយនៅអឺរ៉ុបខាងលិច មិនដែលសួរនូវសំនួរដែលសាមញ្ញនេះទេ: ហេតុអ្វីក៏ឯកសារឬរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ច្បាប់របស់អឺរ៉ុបខាងលិចដែលមានតាំងពិសម័យ Magna Carta មកដល់ពេលនេះមិនបានចាត់ទុកទាសករថាជាមនុស្សដែល មានតំលៃដូចសព្វថ្ងៃនេះផងទៅ។ រាល់ការរិះគន់ទាំងឡាយរបស់អឺរ៉ុបខាងលិច ចំពោះគម្ពីរគួរអានគឺពោរពេញដោយការវាយប្រហារដោយអយុត្តិធម៌ប្រឆាំងគោលការណ៍ឥស្លាមមិនថាជាការយល់ច្រលំឬក៏ការបកស្រាយខុសនោះទេដោយគ្មានការផ្តល់នូវការពិចារណាឲ្យបានត្រឹមត្រូវទៅតាមពេលវេលាទីកន្លែនិងកាលៈទេសៈនៃការបញ្ជូនសារ។

អ្វីដែលជាការរិះគន់ទៅលើច្បាប់ឥស្លាម គឺមិនបានវាយតំលៃទៅលើការ ពិតរបស់គួរអានដែលជាគម្ពីរដំបូងគេនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សដែលបានគិតគូរចំពោះបុគ្គលគ្រប់រូបជាពិសេសទៅលើទាសករ និងស្រ្តីដែលសំណាង មិនល្អដោយត្រូវបានគេចាត់ទុកថា មានឋានៈតូចទាបនៅក្នុងសង្គមក្នុងនាមជា មនុស្សដែលមានលក្ខណៈសម្បត្តិពេញលេញមានវិញ្ញាណដូចទៅនឹងបុរសដែរ មិនថាមានឬក្រអាចទទួលបាននូវការអាណិតស្រលាញ់ពីអល់ឡោះទាំងអស់។ការប្រព្រឹត្តិចំពោះទាសករ និង ស្រ្តីនៅក្នុងបរិបទនៃសិទ្ធរស់រានមានជីវិតការ ប្រកបការងារការចិញ្ចឹមជីវិត និងការគោរពបូជាក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ព្យាការី នៅក្នុងទីក្រុងម៉ាឌីណា បានបង្ហាញយ៉ាងច្បាស់ថាព្យាការីរបស់ឥស្លាមមាន បំណងបំបាត់ចោលគ្រប់ទម្រង់នៃភាពជាទាសករទាំងអស់ ប៉ុន្តែគាត់ធ្វើការងារ នេះសន្សឹមៗនិងមិនប្រើប្រាស់នូវការបង្ខិតបង្ខំប្រឆាំងនឹងម្ចាស់ទាសករនោះទេ។ គំនិតរបស់ព្យាការីគឺជាគំនិតរបស់មនុស្សម្នាក់ដែលជាខ្ញុំបំរើពិតរបស់អល់ឡោះ មិនមែនជាទាសករនូវអ្វីផ្សេងទៀតឡើយព្រោះអ្វីទាំងអស់ជាទាសកររបស់អល់ឡោះដ៏មហាខ្ពង់ខ្ពស់តែមួយគត់ ហើយគ្មានម្ចាស់ទាសករណាអាចមានសិទ្ធ មើលងាយឬប្រព្រឹត្តិមិនត្រឹមត្រូវចំពោះពួកគេបាននោះទេ។ ដូចអ្វីដែលលោក Gülen ពន្យល់ឲ្យឃើញយ៉ាងច្បាស់ថា ព្យាការីរបស់យើងបានបង្ហាញនូវអ្វី ដែលជាប្រព័ន្ធដ៏ទូលំទូលាយមួយដែលគាត់បានធ្វើការសម្របសម្រួលសិទ្ធទៅហល់ទាសករទាំងអស់មិនថាក្នុងករណីណានោះទេ៖

ជាជំហានដំបូង ឥស្លាមបានបង្កើតនូវគោលការណ៏ដ៏តឹងរឹងនូវរបៀប ក្នុងការប្រព្រឹត្តិនៃទាសករដូចមានការបង្ហាញនៅក្នុងហាទីសខាងក្រោមនេះ៖“អ្នកដែលសម្លាប់ទាសករគឺត្រូវតែប្រហារជីវិតវិញ។ អ្នកដែលឃុំ ឃាំងនិងបង្អត់អាហារទាសកររបស់ខ្លួនគេ និងទទួលផលនេះតបស្នង វិញ។ អ្នកដែលក្រៀវទាសកររបស់ខ្លួន នឹងត្រូវបានគេក្រៀវវិញ”។ “ជនជាតិអារ៉ាប់មិនមានអាទិភាពលើជនជាតិផ្សេងឡើយ។ ជនជាតិ ផ្សេងមិនមានសិទ្ធលើជនជាតិអារ៉ាប់។ ជនជាតិស្បែកសមិនមានសិទ្ធ លើជនជាតិស្បែកខ្មៅ។ ជនជាតិខ្មៅមិនមានសិទ្ធលើជនជាតិស្បែកស។ អាទិភាពគឺមានតែនៅក្នុងភាពត្រឹមត្រូវ និងការកោតខ្លាចចំពោះ អល់ឡោះតែប៉ុណ្ណោះ”។ ជាជំហានទី២ ឥស្លាមបានអនុញ្ញាតឲ្យទាស ករដឹងអំពីសតិសម្បជញ្ញៈនិងអត្តសញ្ញានរបស់មនុស្ស។ ឥស្លាមបាន អប់រំពួកគេឲ្យទៅតាមតំលៃរបស់ឥស្លាមនិងបានបណ្តុះនៅក្នុងខ្លួនពួកគេនូវក្តីស្រលាញ់នៃសេរីភាព។ នៅថ្ងៃដែលគេត្រូវបានដោះលែងពួកគេត្រូវ បានចំពេញនូវអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដើម្បីក្លាយទៅជា សមាជិកសហគមន៍មួយ ដែលមានប្រយោជន៍ដូចជា កសិករ អ្នកសីល្បៈ គ្រូបង្រៀន អ្នកប្រាជ្ញ មេទ័ព រដ្ឋមន្រ្តី និងថែមទាំងជានាយករដ្ឋមន្រ្តីទៀតផង។

ជំហរបែបនេះរបស់ឥស្លាម គឺជាហេតុផលមួយដែលជាមូលហេតុធ្វើឲ្យ  ចំនួនមូស្លីមមុនដំបូងគេភាគច្រើនគឺស្ថិតនៅក្នុងស្រទាប់ទាសករដែលទទួលយកសាសនាឥស្លាម។ សំរាប់ពួកសម្ភារនិយមនៅលោកខាងលិច ឬមូស្លីមដែល និយមខាងអាណាចក្រគឺមានការពិបាកនិងមិនអាចស្រម៉ៃដល់ឲ្យបានសមហេតុផលក្នុងការស្វែយល់អំពីឧត្តមគតិ(hikma) របស់ព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (សូមសន្តិ ភាពនិងពរជ័យកើតមានដល់គាត់) ក្នុងការដោះស្រាយនូវបញ្ហាដ៏មានវិវាទចុង ក្រោយរបស់គាត់នៅសម័យនោះ។ ជំហររបស់ឥស្លាមប្រឆាំងទៅនឹងភាពជា ទាសករនេះនិងការសង្កត់ធ្ងន់ទៅលើភាពស្មើរគ្នាដោយមិនគិតពិជាតិសាន៍ ភេទ ឬប្រវត្តិរូបគឺជាគំរូមួយក្នុងការបង្កើតសង្គមប្រកបដោយឧត្តមគតិ។

នៅពេលដែលមានភាពជឿនលឿន បើកទូលាយគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ ជាពិសេសនៅក្នុងផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្ត និង បច្ចេកវិទ្យាដែលបានផ្តល់ឱកាសយ៉ាង ខ្លាំងក្លាឲ្យប្រទេសលោកខាងលិចមានការរីកចម្រើនគឺជាទិដ្ឋភាពដ៏វិជ្ជមានមួយនៃអរិយធម៌ដែលទាន់សម័យនេះ។ ម្យ៉ាងវិញទៀតគឺអរិយធម៌នេះគឺគ្មានអ្វីក្រៅ ពីការបម្រើផលប្រយោជន៍ខ្លួនឯង រហូតទៅដល់ចំនុចមួយដែលវានឹងធ្វើការ បំផ្លិចបំផ្លាញទៅដល់ជីវិតសង្គមគ្រួសារ ព្រមទាំងអ្វីៗគ្រប់យ៉ាងដែលនៅក្នុង ធម្មជាតិ។ ទិន្នផលនៃសម្ភារដែលគេទទួលបាននិងការគ្រប់គ្រងទីផ្សារកំពុងតែ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ នេះហើយជាមូលហេតុដែល បណ្តាលឲ្យប្រជាជាតិនិងមនុស្សជាច្រើន ធ្វើការត្រួតត្រាលើប្រជាជាតិដទៃទៀតក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្ត។ ក្នុងករណីជាច្រើនមេដឹកនាំមូស្លីមក៏អាចត្រូវបានគេចោទ ប្រកាន់ថាធ្វើឲ្យមានការប៉ះពាល់និងរំលោភសិទ្ធលើអ្នកដទៃផងដែរ។ ទោះជា យ៉ាងណាក្តី ការប្រើអំណាចដើម្បីបំផ្លិចបំផ្លាញរបស់មេដឹកនាំក្នុងប្រទេស អភិវឌ្ឍន៍សព្វថ្ងៃគឺមានភាពផ្ទុយពីប្រវត្តិសាស្រ្តរបស់មនុស្សទាំងស្រុង។ ជាមួយ នឹងសមត្ថភាពខាងបច្ចេកវិទ្យាដ៏អស្ចារ្យអត្តចរិកនៃពូកលោកខាងលិចដែលមានរូបភាពមួយ មើលទៅខ្វះនូវសីលធម៌បច្ចុប្បន្នកំពុងធ្វើការរុករានគ្រប់ទីកន្លែង ជុំវិញពិភពលោកនិងបង្កើតនូវសកម្មភាពដែលជាវិនាសកម្ម។ គួរឲ្យសោក ស្តាយណាស់ ក្រុមប្រឆាំងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែលធ្វើការនៅពីក្រោយឆាក ល្ខោនក្នុងប្រទេសទួរគី គឺជាវិធីមួយដែលជាការរួមដៃដ៏យ៉ាងធំដើម្បីសង្កត់ សង្កិនទៅលើអ្នកដទៃក្នុងកិច្ចការផ្ទៃ ក្នុងរបស់ខ្លួន។

ចាប់តាំងពីពួកជាតិនិយមជ្រុលនិងកងកម្លាំងខាងអាណាចក្រដ៏សាហាវ មានការកើនឡើងគឺរដ្ឋទួរគីសម័យថ្មីតែងតែព្យាយាមចង់ចូលជាសមាជិកនៃ សហភាពអឺរ៉ុប។ ដោយការរងគ្រោះក្នុងនាមជារដ្ឋនៃប្រជាជាតិមួយប្រទេស ទួរគីមិនបានដឹងថា អ្វីទៅជាព្រលឹងរបស់ខ្លួនដែលត្រូវប្រកាន់ខ្ជាប់នោះទេ។ ប្រជាជនមូស្លីមជាច្រើនដែលប្រកាន់ខ្ជាប់ខ្ជួនមិនបានដឹងថាការទាមទារឲ្យមាននូវគំនិតនៃការកំរិតច្បាប់ឥស្លាម យកមកប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសគឺជាគំនិត មួយដែលជា ឧបាយកលប្រឆាំងនិងការរួបរួមនិងភាពជាបងប្អូនរបស់ឥស្លាម។

ដោយការលើកទឹកចិត្តឲ្យមនុស្សធ្វើការបម្រើដល់មនុស្សជាតិនៅទីតាំងផ្សេងៗក្នុងពិភពលោក លោក Gülen មិនបានបំផុសបំផុលឲ្យមានរដ្ឋឥស្លាម ឬ បដិវដ្តន៍ឥស្លាមណាមួយនៅក្នុងប្រទេសទួរគីឬកន្លែងណាផ្សេងទៀតនោះទេ។ គាត់បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ពីមូលហេតុនៃដំណើររបស់ប្រទេសទួរគីទៅកាន់ការរស់ឡើងវិញរបស់ឥស្លាមមិនអាចដូចគ្នាទៅនឹងដំណើររបស់ប្រទេសអឺរ៉ុងក្រោយ ពីបដិវដ្តន៍នោះទេ។ ប៉ុន្តែពួកអ្នកប្រឆាំងប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងប្រទេសបានតាម ខ្លមមើលលោក Gülen ដោយធ្វើការព្យាយាមធ្វើឲ្យលោកនៅឲ្យឆ្ងាយពីភាព ជឿជាក់ និង បានសម្លុតលោកជាបន្តបន្ទាប់ យ៉ាងខ្លាំងក្លាក្នុងការបញ្ឈប់លោក ពីការផ្សព្វផ្សាយដំបូន្មានសាសនាដោយផ្អែកលើគម្ពីរគូរអាន ។

វាជារឿងពិត ដែលប្រជាជនមូស្លីមមួយចំនួនមិនអាចយល់ឲ្យបានពេញ លេញនូវជម្រៅនៃបេសកកម្មសន្តិភាពរបស់ឥស្លាម និង គម្ពីរគូរអាននៅលើ ផែនដីហើយពួកគេបានបណ្តោយខ្លួនទៅតាមវិធីសាស្ត្របំផ្លិចបំផ្លាញយកមកធ្វើការសងសឹកប្រឆាំងនឹងពួកអានិគមនិយម ចក្រពត្តិនិយម ឬកំលាំងអាក្រក់ ដែលបានបំផ្លាញពិភពមូស្លីមតាមវិធីផ្សេងៗគ្រប់រូបភាព។ ជាលទ្ធផលមនុស្ស មួយចំនួននៅតែបន្តនិយាយថា ពួកគេត្រូវការឲ្យអ្នកដែលកាន់អំណាចលោក ខាងលិចទទួលខុសត្រូវនិងយុត្តិធម៌សំរាប់ការបមផ្លិចបំផ្លាញដែលពួកគេបានធ្វើចំពោះ ប្រជាជាតិមូស្លីម។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកប្រាជ្ញលោកខាងលិច បានប្រកែកតបប្រឆាំងមកវិញ។ ឧទាហរណ៍ដូចជាលោក Bernard Lewis បានប្រកែកថា៖

ចំពោះអ្នកអង្កេតការណ៍របស់លោកខាងលិចម្នាក់ ការអប់រំទាំងទ្រឹស្តី និងការអនុវត្តអំពីសេរីភាពតាមបែបលោកខាងលិចជាក់ស្តែងគឺមានភាពខ្វះខាត (សេរីភាពខាងចិត្តគំនិតពីភាពចង្អៀតចង្អល់ និង ការប្រៀន ប្រដៅក្នុងការសួរសំនួររកចំលើយ និង និយាយ។ សេរីភាពខាងសេដ្ឋកិច្ច ពីការគ្រប់គ្រងមិនបានត្រឹមត្រូវដោយអំពើពុករលួយដែលរីករាលដាល។សេរីភាពរបស់ស្រ្តីពីការគាប់សង្កត់របស់បុរស។ សេរីភាពរបស់ប្រជាជន ពីអំពើផ្តាច់ការ)ដែលបង្កើតឲ្យមានវិបត្តិជាច្រើនក្នុងពិភពមូស្លីម។

នេះជាការយល់ខុសដ៏គួរឲ្យខ្មាចចំពោះតួនាទី និងទីតាំងនៃសេរីភាព ក្នុងឥស្លាមនិងក្នុងការយល់ឃើញរបស់គូរអាន ។ ទោះបីជាអ្នកនិពន្ធគឺជា អ្នកប្រាជ្ញក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញដ៏ល្បីឈ្មោះម្នាក់របស់អាមេរិកកាំង ដែលសិក្សា ទៅលើឥស្លាម និងតំបន់មជ្ឈឹមបូព៌ាក៏ដោយ ភាគច្រើននៃការស៊ើបអង្កេតរបស់ គាត់អំពីឥស្លាមនិងជនមូស្លីម បានបង្ករឲ្យមានគុណវិបត្តិឬការគណនាខុស  ដោយសារស្តង់ដាគំរូនៃការសិក្សាណាមួយ។ មូលហេតុនេះហើយដែលធ្វើឲ្យ លោក Edward Said បានហៅការសិក្សាទៅលើឥស្លាមនិងមូស្លីមប្រភេទ នេះថាជា “ចរិតក្រអើតក្រទមចំពោះអ្នកដទៃ” ដែលរួមបញ្ចូលនូវភាពអសមត្ថ ភាពក្នុងការស្វែងយល់នូវបញ្ហាធំៗរបស់មូស្លីម ឬ ប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍។ ស្ថិតនៅក្រោមច្បាប់អាណាចក្រនិងជាតិនិយមរបស់ប្រទេសទួរគីការនិយាយថាប្រជាជនទួរគីមិនមានសិទ្ធសេរីភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើអ្វីដែលពួកគេចង់បានឬចូលចិត្តគឺជារឿងមួយដែលមិនពិត។ ប្រទេសទួរគីបែបអាណាចក្រស្ទើរតែធ្លាក់ ទៅក្នុងស្ថានភាពដុនដាបខាងសេដ្ឋកិច្ចរួចទៅហើយ មុននឹងរបបគ្រប់គ្រងរបស់ លោក Özal ។ ភាពវិនាសហិនហោចនៃទម្រង់ជាច្រើនរបស់សាធារណរដ្ឋ សូវៀត គឺបានបំភ័យទៅដល់ប្រជាជនទួរគីមួយចំនួន ក្នុងការបង្វែរទៅរកចំនុច  ដែលគេចង់បានគឺជាការមើលឃើញនូវច្រកចេញពីវិបត្តិទាំងផ្លូវចិត្ត និង សេដ្ឋកិច្ច។

លោក Gülen គឺពិតជាអាចត្រួសត្រាយផ្លូវសំរាប់ក្តីសង្ឃឹមសារជាថ្មីតាម រយៈអត្ថបទនិងការផ្តល់ដំបូន្មានខាងសាសនាទៅក្នុងគំនិតប្រជាជនទួរគីរាប់លាន នាក់ទាំងក្មេងទាំងចាស់ ដែលវាជាការរំលឹកឡើងវិញនូវផ្លូវស្មារតីដ៏ពិតប្រាកដ មួយដោយអាចទៅរួចបានតាមរយៈភាពស៊ីជម្រៅ និងភាពទូលំទូលាយក្នុងការ បកស្រាយនូវក្នុងគម្ពីគួរអាន។ វាពិតជាអាចទៅរួចសំរាប់លោក Gülen ដែល បានទន្ទេញចាំនូវគម្ពីគួរអានទាំងមូល និង ទន្ទេញចាំនូវសាររបស់ព្យាការីបាន យ៉ាងច្បាស់តាំងតែពីពេលលដែលគាត់មានវ័យក្មេងមកម្លេះ ហើយពិតជាអាច ទៅរួចផងដែរសំរាប់លោក Gülen ដែលរូបលោកបានសិក្សាទាំងវិទ្យាសាស្រ្ត ឥស្លាម និង វិទ្យាសាស្រ្តសម័យទំនើប ហើយជាពិសេសគឺគាត់មានចំណេះ ដឹងយ៉ាងល្អប្រពៃក្នុងការសិក្សាភាសាអារ៉ាប់ និង ជំនាញផ្នែកចិត្តទៅលើប្រជា ជន។ សំរាប់ជនមូស្លីមសាមញ្ញភាគច្រើនគឺពិតជាមិនមានភាពងាយស្រួលនោះ ទេក្នុងការស្វែងយល់អារម្មណ៍ដែលនៅលាក់កំបាំងក្នុងប្រយោគនៃគម្ពីរគួរអាន។ វាងាយនឹងមានការយល់ច្រឡំ​ ដោយសារតែការលំបាកផ្នែកភាសាក្នុងការស្វែង យល់អំពីគម្ពីគួរអាន ដោយធ្វើឲ្យវាមានទំនាក់ទំនងជាមួយហាទីស(សាររបស់ ព្យាការី)ដែលត្រូវថ្លឹងថ្លែងពីពេលវេលាខុសៗគ្នា និង កាលៈទេសៈក្នុងប្រវត្តិ សាស្រ្ត។

ដូចដែលខ្ញុំបានអះអាងពីមុនៗរួចមកហើយ^​​ បញ្ហានៅទីនេះគឺមានការ ឆ្លើយឆ្លងគ្នារវាងសាច់រឿងនៃច្បាប់និងការអនុម័តច្បាប់។ នៅពេលដែលយើង អាន ដោយមិនបានពិចារណាឲ្យស៊ីជម្រៅនៅក្នុងប្រយោគមួយចំនួនរបស់ គួរអានដូចជា“ទាក់ទងនឹងបញ្ហាចោរលួចមិនថាប្រុសឬក៏ស្រីនោះទេ គឺត្រូវកាត់ ដៃរបស់គេចោល” វាអាចនឹងបង្កឲ្យមានការភ្ញាក់ផ្អើលចំពោះអ្នកដែលជក់ អានគម្ពីរគួរអានដោយប្រុងប្រយ័ត្ន ដោយមិនបានចាប់អារម្មណ៍អំពីបរិបទទាំង ស្រុងនៃសារទាំងនោះ។ លើសពីនេះទៅទៀត ការកាត់ដៃចោលក៏បាន ពិពណ៌នាទៅជាការដាក់កំរិត ឬ ក៏បញ្ឈប់លទ្ធភាពនៃការលួចរបស់ចោរតទៅ ទៀត។ នៅក្នុងគំនិតមូស្លីមសុននី ការបកស្រាយបែបនោះគឺមិនអាចទទួលយក បានទេ។ ទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ មូស្លីមដែលនិយមកណ្តាលគិតថានេះគឺ ជាវិធីសាស្រ្តមួយដ៏ត្រឹមត្រូវ ក្នុងការដឹងអំពីអត្ថន័យនិងអាថ៌កំបាំងនៃប្រយោគ របស់គម្ពីគួរអាន។ H.Patrick Glenn នៅក្នុងសៀវភៅរបស់គាត់ដែលមាន ចំណងជើងថា​ Legal Tradition of the world បានសរសេរថា៖ “ការសម្តែងឡើងនេះ នឹងជាគំរូមួយប្រភេទ ដូចគ្នាទៅនឹងរបៀបដែលគេកាត់ អណ្តាតដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថា គឺគ្រាន់តែជាលក្ខខណ្ឌដែលតម្រូវឲ្យ មានភាពស្ងៀមស្ងាត់ឬបំបិទមាត់តែប៉ុណ្ណោះ ដូច្នេះវាអនុញ្ញាតឲ្យករណីទាំងពីរ នេះមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងគួរអានបាននិងធ្វើការវាស់វែងជាជាងធ្វើឲ្យមានការខូចខាត”។

ជាមួយនឹងការបកស្រាយពីហាទីសភាពតានតឹងទំនងជាមានរីកធំឡើង រវាងសារគូរអានដែលបង្ហាញឡើងមក និង សាររបស់ព្យាការីដែលក្រុមទស្សនៈ ឥស្លាម(madhhab)បានអនុវត្តតាម។ គម្ពីរគូរអានមានច្រើនជាង៦ពាន់ ប្រយោគដែលនៅក្នុងនោះមានតែ ប៉ុន្មានរយប្រយោគប៉ុណ្ណោះដែលអាចចាត់ ទុកបានថាទាក់ទងនឹងច្បាប់។ នៅក្នុងទិដ្ឋភាពផ្នែកច្បាប់ដ៏តឹងរឹងសម័យថ្មី ប្រយោគគូរអានលើបញ្ហាច្បាប់ គឺមានភាពតិចតួចជាងសារដែលប្រើសម្រាប់ ណែនាំចំពោះអ្នកមានជំនឿឲ្យធ្វើការស្រាវជ្រាវនូវអាថ៌កំបាំងដែលជំវិញខ្លួន។ គន្លឹះនៃការធ្វើឲ្យច្បាប់ឥស្លាមមានភាពច្បាស់លាល់ លែងជាការងារដែលមាន ភាពងាយស្រួលតទៅទៀតហើយ។វាមិនមែនចោទតែទៅលើបញ្ហានៃការពន្យល់ជាធម្មតាឬស្មុគស្មាញអំពីគម្ពីរគូរអាន ឬហាទីសតែមួយមុខនោះទេ។ Noah Feldman បានពន្យល់បញ្ជាក់លើបញ្ហាដ៏ស្មុគស្មាញនិងលំបាកខ្លាំងនៃការបក ស្រាយគម្ពីរគូរអាននេះ និង ទំនាក់ទំនងរបស់វាទៅនឹងការប្រតិបត្តិនៃច្បាប់ ទាំងនោះក្នុងរដ្ឋបាលយុត្តិធម៌៖

ប៉ុន្តែប្រសិនបើ Shari’ah (ច្បាប់ឥស្លាម)គឺមានភាពពេញនិយមក្នុង ចំណោមមូស្លីមជាច្រើន ដោយសារទំនាក់ទំនងជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់វា ជាមួយវិធានច្បាប់តើវាអាចធ្វើដូចមុនបានដែរឬទេសម្រាប់ពេលសព្វថ្ងៃ? នៅទីនេះគឺមាននូវហេតុផលសម្រាប់ឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្ន និងការមិន ជឿតាមមតិទូទៅ។ អ្វីដែលជាបញ្ហានោះគឺ ស្ថាប័នរបស់ប្រពៃណីឥស្លាម ពឹងផ្អែកលើតុល្យភាពអំណាចមួយរវាងអ្នកគ្រប់គ្រងម្នាក់ ដែលត្រូវ អនុវត្តច្បាប់ និងក្រុមអ្នកប្រាជ្ញដែលជាអ្នកធ្វើការបកស្រាយនិងបង្កើត ប្រពន្ធច្បាប់។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ រដ្ឋាភិបាលរបស់ប្រទេសមូស្លីម សម័យបច្ចុប្បន្នភាគច្រើន បានបាត់បង់នូវលក្ខណៈពិសេសទាំងនេះ។ ពួកមេដឹកនាំធ្វើការគ្រប់គ្រង ហាក់ដូចជាពួកគេនៅលើច្បាប់ដែលមិន បានរងនូវច្បាប់ហើយចំណែកឯអ្នកប្រាជ្ញដែលធ្លាប់តែមានឥទ្ធិពលយ៉ាងខ្លាំងនោះ បែរជាត្រូវបានបន្ថយឋានៈយ៉ាងច្រើន។ ប្រសិនបើពួកគេមាន តំណែងចៅក្រមជារៀងរហូតវាតែងតែជាចៅក្រមក្នុងតុលាកាគ្រួសារ ។

Gülen បញ្ជៀសនូវវិវាទនៃការនាំយកអំណាចមកឲ្យ ulama គ្រប់គ្រងវិញឬសូម្បីតែទៅគៀកនឹងប្រព័ន្ធអង្គការចាត់តាំងរបស់រដ្ឋដោយផ្ទាល់។ ជំនួស ឲ្យការសន្យាតំណែងពិសេសមួយឲ្យ ulama នៅក្នុងរដ្ឋ ឬសង្គម លោក Gülen គាំទ្រឲ្យមានប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រង និងតុលាការស្មើរភាពគ្នាមួយ ដែលផ្អែកលើប្រព័ន្ធបោះឆ្នោតជ្រើសរើស និងប្រជាធិបតេយ្យដែលអាចទស្ស ទាយបាន។ លោក Gülen មិនបានអះអាងថាមានតែអ្នកកាន់សាសនាប៉ុណ្ណោះ ដែល ទទួលរងគ្រោះដោយសារការគ្រប់គ្រងមិនត្រឹមត្រូវ និង អំពើពុករលួយនៅ សម័យក្រោយអាណានិគមន៍នោះទេ។ លោកបានអះអាងថាប្រជាជនទាំងអស់ ដែលរស់នៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់អំណាចផ្តាច់ការណាមួយគឺជាជនរងគ្រោះដ៏ធ្ងន់ធ្ងរហើយឥស្លាមអាចជួយដោះស្រាយចំពោះមនុស្សទាំងអស់ ដោយមិន គិត ពីពូជសាសន៍ សាសនា និង អត្តសញ្ញាណជាតិណាមួយនោះទេ។ លោក Gülen អះអាងថា ប្រទេសទួរគីត្រូវការយុត្តិធម៌ពិតប្រាកដយ៉ាងច្បាស់លាស់ បំផុត។ នេះក៏ជាតម្រូវការសម្រាប់ប្រទេសមូស្លីមដ៏ទៃទៀតផងដែរ។

ប្រសិនបើមូស្លីមមិនអាចធ្វើការទំនាក់ទំនងគ្នា និងបន្តសាមគ្គីភាពគ្នា ចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហារួម ធ្វើការបកស្រាយសកលលោក ស្វែងយល់ពី វាឲ្យបានល្អ សិក្សាពីសកលលោកដោយប្រុងប្រយ័ត្នដោយផ្អែកលើគម្ពីរ គូរអាន ធ្វើការបកស្រាយអនាគត់ឲ្យបានល្អ បង្កើតគំរោងផែនការ សម្រាប់អនាគត់ ធ្វើការកំណត់ស្ថានភាពរបស់ខ្លួនសម្រាប់អនាគត់ នោះទេ ដូច្នេះ ខ្ញុំគិតថាយើងមិនអាចនិយាយអំពីពិភពមូស្លីមបាន ឡើយ។

ចំពោះលោក Gülen យល់ថា បើនិយាយក្នុងន័យភាពចេះឆ្នៃប្រឌិត និង ភាពសកម្មរស់រវើក ដែលមូស្លីមធម្មតាអាចស្វែងរកដំណោះស្រាយសម្រាប់ជីវិត

ពិតក្នុងលោកិយបាន ពិភពមូស្លីមបែបនេះលែងមានតទៅទៀតហើយ ។ ពេល

ដែលលែងមានថាមពលក្នុងដោះស្រាយបញ្ហាបែបនេះនៅក្នុងជីវិត គេមិនអាច

បង្កើតសង្គមដែលប្រកបដោយឧត្តមគតិ និង ការស្រមៃរូបភាពពិតរបស់ឥស្លាម បានឡើយ ។ លោក Gülen បានផ្សព្វផ្សាយដំបូន្មានអំពិសារទាំងនេះក្នុងពេល ដែលមេដឹកនាំ និង សកម្មជនសាសនាភាគច្រើន បានលង់ខ្លួនឬបណ្តោយ ខ្លួនជា ចម្បងទៅតាមទិដ្ឋភាពវោហាសាសន៍នៃវិទ្យាសាសនា ឬទស្សនៈវិជ្ជា របស់ឥស្លាមដែលមានគោលបំណងខុសគ្នាទាំងស្រុងទៅតាមពេលវេលាផ្សេងៗគ្នា។ មានមេដឹកនាំមូស្លីមភាគច្រើនមិនទាន់ភ្ញាក់ខ្លួនបានពេញលេញនៅឡើយ ទេថា ប្រជាជាតិមូស្លីមកំពុងឋិតក្នុងវិបត្តិយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ហើយត្រូវការឲ្យពួកគេ ចាត់វិធានការដោះស្រាយបញ្ហា ជាជាងការបង្កើតបញ្ហានៃមនោគមវិទ្យាថ្មី ឬជម្លោះ ដោយសារទ្រឹស្តីសាសនា ដែលមិនអាចដោះស្រាយបាន តាមរយៈ ការណែនាំនូវការសម្រេចចិត្តជាបក្សនៅក្នុងលំនាំមួយស្រដៀងគ្នាទៅសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការ។

កាលពីអតីតកាល មនុស្សលំដាប់ខ្ពស់របស់មូស្លីមដែលធ្វើការគ្រប់គ្រង ប្រជាជនត្រូវការប្រភេទច្បាប់រៀបចំជាក្រុម ហើយច្បាប់អាស្រ័យលើលទ្ធផល ចាស់ដែលបង្កើតឡើងដោយ​ប្រព័ន្ធ (qadi) តុលាការ ទាមទាធ្វើការបំបែកចេញ និង មានភាពឯករាជ្យពីការអនុវត្តនៃអំណាចផ្តាច់មុខ។ ភាពតានតឹងរវាង ការបកយកតាមអត្ថន័យត្រង់គម្ពីរគូរអាននិង hikma (គតិបណ្ឌិត)ដែលមាន ផ្ទុកហាទីសនាំឲ្យមានការបែងចែកអំណាចនៅកម្រិតខុសៗគ្នានៃទំរង់រដ្ឋាភិបាលនិងការគ្រប់គ្រងរបស់មូស្លីម ក្នងកំឡុងពេលរបបគ្រប់គ្រង Abbasid (750-1258)។

វាជាបញ្ហាធម្មតាដែលអ្នកប្រាជ្ញសាសនាខាងឥស្លាមជាច្រើនមាន ពួកគេ ចូលចិត្តលាក់បាំងបញ្ហាជាជាងព្យាយាម ដោះស្រាយបញ្ហាទាំងនោះ។ ករណី នៃកេរ្តិ៍តំណែលនេះមានចាប់តាំងពីទ្វា ijtihad (ហេតុផលឯករាជ្យ) ត្រូវ បានបិទមិនឲ្យ ulama ភាគច្រើនធ្វើការ ijtihad តទៅទៀត។ លោក Gülen បង្ហាញភាពមោះមុតរបស់លោក ក្នុងការកត់សំគាល់បញ្ហាស្នូលដែលមាននៅ ក្នុងវិជ្ជាសាសនាឥស្លាមនេះ ហើយបានបបួលមិត្តរបស់លោកជួយរិះរក វិធីសាស្ត្រ សម្រាប់ដោះស្រាយបញ្ហានេះ តាមរយៈការប្រើប្រាស់ឡើងវិញនូវ ឧបករណ៍ ijtihad ដោយមានការបំភ្លឺពីគូរអាន និង សុនណះ(គន្លងព្យាការី) ។ ក្នុងបញ្ហានេះ លោកមិនបានបន្ទោសចំពោះមូស្លីមឬជាតិសាសន៍ណាមួយជាក់ លាក់នោះទេ។ លោកបានរិះគន គ្រប់មេដឹកនាំមូស្លីមទាំងអស់ដែលជាអ្នក តំណាងឲ្យអរិយធម៌របស់មូស្លីម។ លោក Gülen ជឿថាបញ្ហាខាងបញ្ញាដែល ប្រជាជាតិមូស្លីមជួបប្រទះសព្វថ្ងៃគឺបានផ្តើមតាំងពីមួយពាន់ឆ្នាំមុនមកម្លេះ និង បានឡោមព័ទ្ធប្រជាជាតិមូស្លីមទាំងមូលប្រៀបដូចជាជម្ងឺដ៏រាំរៃមួយដែលឈ្លាន ពានបំផ្លិចបំផ្លាញ និង បង្កជម្លោះប្រឆាំងគ្នាហួសហេតុ៖

បញ្ហានេះបានចាប់ផ្តើមតាំងពីយុគសម័យ Abbasid និង លេចឡើងនូវ របបគ្រប់គ្រង Seljukids របស់ទួរគី។ បញ្ហាបានរីកធំឡើងក្រោយពី ទីក្រុង Istanbul ត្រូវបានគ្រប់គ្រង។ ក្នុងសម័យក្រោយៗមក ទ្វាត្រូវបាន បិទមិនឲ្យមានការបកស្រាយ(គូរអាន)អ្វីថ្មីទៀតឡើយ។ ទំហំនៃគំនិតគឺ កាន់តែមានភាពចង្អៀត។ ទិដ្ឋភាពដែលមាននៅក្នុងវិញ្ញាណឥស្លាមបាន ក្លាយទៅជាមានភាពចង្អៀត។ មនុស្សដែលគ្មានភាពខ្មាស់អៀនចាប់ ផ្តើមឃើញមានកាន់តែច្រើនទៅៗក្នុងពិភពមូស្លីមជា មនុស្សចិត្តស្រាល មិនទទួលស្គាល់អ្នកដ៏ទៃ ជាមនុស្សដែលមិនចេះធ្វើការបើកចំហរខ្លួនឯង ចំពោះអ្នកដ៏ទៃ។ ភាពចង្អៀតចង្អល់នេះក៏ឃើញមាននៅក្នុងក្រុមអ្នក ប្រតិបត្តិផ្លូវចិត្តផងដែរ។ គួរឲ្យសោកស្តាយណាស់ សូម្បីតែសាលា សាសនាក៏មាននូវលក្ខណៈនេះដែរ។ ហើយពិតណាស់រាល់គោល ការណ៍និងការបកស្រាយទាំងអស់ទាមទាឲ្យមានការបន្ថែមបន្ថយនិងកែឆ្នៃឡើងវិញដោយមនុស្សមានការបណ្តុះបណ្តាលក្នុងជំនាញរបស់គេ។

ទោះបីជាមានការរិះគន់ទៅលើការកើតមាននូវក្រុមទស្សនៈរហូតដល់ប្រាំនៅក្នុងនិតិសាស្រ្តច្បាប់ឥស្លាមក៏ដោយ តែប្រព័ន្ធនិងវិធីសាស្ត្រផ្សេងៗគ្នាទាំង នោះ បានទទួលជោគជ័យក្នុងការរក្សាសង្គមមូស្លីមឲ្យមានការប្រកួតប្រជេង ក្នុងផលិត ការចែករំលែក និង ការប្រើប្រាស់ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការរួមដៃនិងសហការគ្នា​ ជាមួយប្រព័ន្ធអង្គការចាត់តាំងរដ្ឋាភិបាល គឺមាន ចរិកលក្ខណៈដែលមានការជ្រើសរើស និង មានដំណើរការទៅមុខជានិច្ច។ មិនគួរឲ្យជឿសោះដែល ក្រុមទស្សនៈ Hanafi និង Maliki បានបង្កើតការបក ស្រាយប្រភពនិតិសាស្រ្តឥស្លាម ដែលស្ទើតែនៅដាច់ឆ្ងាយមិនឲ្យមានការជាប់ ពាក់ព័ន្ធនិង ការរំខានពីរដ្ឋាភិបាលនោះឡើយ។ ក្នុងដំណាក់កាលមួយចំនួនក្នុង ជីវិតរបស់ពួកគេ ម្ចាស់នៃក្រុមទស្សនៈទាំងនោះទទួលរងការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញពី ពួកអ្នកគ្រប់គ្រងដោយសារពួកវណ្ណៈអភិជនទាំងនោះមិនស្រួលចិត្តទៅនឹងលទ្ធផលទាំងឡាយ ដែលកើតចេញពីភាពល្អិតល្អន់ក្នុងការបកស្រាយគម្ពីរគូរអាន  និង ហាទីស។ ជាបន្តបន្ទាប់ ពួកអ្នកគ្រប់គ្រងមូស្លីមក្នុងតំបន់ជាច្រើន ក្នុងពិភព មូស្លីម បានជ្រើសរើសយកក្រុមទស្សនៈ (madhhab)ជាក់លាក់មួយសម្រាប់ អនុវត្តជាផ្លូវការក្នុងគ្រប់គ្រង ហើយក្រុមទស្សនៈ Hanafi ទទួលបានភាពលេច ធ្លោរជាងគេ។ ក្នុងនាមជាសាលានៃផ្នែកនិតិសាស្ត្រ ក្រុមទស្សនៈ Hanafi គឺមានវិន័យជាងគេនិងវិធីសាស្ត្រច្រើនជាងគេក្នុងវិស័យជាច្រើននៃការដាក់កំរិតជម្លោះហើយក៏អំពាវនាវទៅកាន់មនោសញ្ចេតនាដ៏ពេញនិយមនៃអ្នកមានជំនឿម្នាក់ក្នុងការសម្តែងការគោរពបូជា។ លោក Gülen ដើរតាមក្រុមទស្សនៈ Hanafi ប៉ុន្តែលោកមិនដែលព្យាយាមធ្វើឲ្យវាមានភាពលំបាកនោះទេ។ វាជា ការប្រុងប្រយ័ត្ន និងជាការបន្ថូរបន្ថយរបស់លោក ដែលបានទាក់ទាញប្រជាជន ទួរគីជាច្រើនឲ្យមានការមត់ចត់អំពីប្រពៃណីនិងតម្លៃឥស្លាម។ លោក Gülen មិនបានគាំទ្រឲ្យមាន ការជ្រើសរើសយកក្រុមទស្សនៈជាក់លាក់មកអនុវត្តនូវ ថ្នាក់ជាតិ ហើយលោកក៏មិនបានប្រកែកមិនឲ្យប្រើឡើងវិញ នូវប្រព័ន្ធ qadi សម្រាប់បង្កើតច្បាប់និងយុត្តិធម៌ឥស្លាមនោះដែរ។ លោក Gülen មានការប្រុង ប្រយ៏ត្នខ្លាំងណាស់ដោយមិនធ្វើការយកគំនិតគោលជាគន្លឹះនៃយុត្តិធម៌ឥស្លាម មកដាក់ខុសទីតាំង ក្នុងដំណើរការគិតខាងនយោបាយរបស់អ្នកនយោបាយ មូស្លីមនិងប្រជាជនមូស្លីមនោះទេ។ លក្ខណៈបែបនេះបានធ្វើឲ្យលោកមាន ភាពពិសេសជាងគេក្នុងចំណោមអ្នកប្រាជ្ញមូស្លីមក្នុងសម័យតំណាលគ្នានេះ។

អ្នកសេដ្ឋកិច្ចបានបញ្ជាក់ថា “ចលនាដែលកើតចេញពីប្រជាជនទួរគីនេះ ទំនងជាមានភាពសមហេតុផលជាងដៃគូរប្រកួតប្រជេងរបស់វាជាច្រើនទៀតនិងកំពុងមានការប្រកួតប្រជែង ដើម្បីឲ្យមានការទទួលស្គាល់ថាជា បណ្តាញដឹកនាំមូស្លីមពិភពលោក”។ ដោយប្រៀបធៀប ចលនា Gülen ជាមួយបណ្តាញមូស្លីមដែលត្រូវបានគេបង្កើតឡើងដូចជា Muslim Brotherhood (មូស្លីមជាបងប្អូន) Hizbut-Tahrit(បក្សសេរីនិយម) និង Tablighi Jamaat របស់អាស៊ីអ្នកសេដ្ឋកិច្ច គិតថា ប្រសិនបើប្រៀប ធៀបជាមួយក្រុមដែលមានការបញ្ជៀសខ្លួនឲ្យឆ្ងាយពីជីវិតនយោបាយ លោកខាងលិច ចលនា Gülen គឹបានផ្តល់សារមួយ ទៅកាន់មូស្លីម វ័យក្មេងដែលទំនងជាវិជ្ជមានជាងគេ។ “វាបានប្រាប់ពួកគេឱកាសរបស់  ពិភពលោកខាងលិចក្នុងពេលជាមួយគ្នានោះដែរឲ្យពួកគេប្រកាន់ភ្ជាប់នូវមូលដ្ឋានគ្រឹះឥស្លាម” សម្តីរបស់សារព័ត៌មាន The weekly ។

ចលនាខាងបញ្ញាវ័ន្តរបស់ Gülen គឺពិសេសខ្លាំងណាស់ព្រោះវាមិនបាន រក រឿងសត្រូវមនោគមវិជ្ជារបស់ខ្លួនឲ្យមានការប្រឈមដោយហឹង្សាជាមួយអ្នក គាំទ្រចលនារបស់ខ្លួននោះទេ ហើយ វាមិនមែនជាចលនានយោបាយអ្វីទេ។ ជាឧទាហរណ៍គ្មានចំណុចត្រង់ណាដែល Gülen ប្រកែកតវ៉ាថាប្រទេសទួរគី ត្រូវការប្រព័ន្ធ qadi ជាប្រព័ន្ធច្បាប់ដែលអ្នកប្រាជ្ញសាសនាជាអ្នកមានសិទ្ធិ បង្កើតយុត្តិធម៌។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការអំពាវនាវរបស់លោកឲ្យមាន នូវយុត្តិធម៌ និងភាពស្មើរភាពគ្នាសម្រាប់មនុស្សគ្រប់រូប ដោយផ្អែកលើប្រភព ដែលគេធ្វើឲ្យឃើញដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាបានដឹង។ខុសពីអ្នកប្រាជ្ញសាសនាជាច្រើនទៀត  Gülen មិនបានគិតថាប្រជាជនមូស្លីមត្រូវបញ្ជៀសពី អត្ថន័យ ត្រង់របស់គម្ពីរគូរអាននោះទេ។ សារពីឋាសួគ៌មិនអាចយកមកប្រតិបត្តិ នៅក្នុង លោកិយឲ្យបានជោគជ័យបានឡើយបើគ្មានការប្រើហេតុផលរបស់មនុស្ស និង គំនិតឆ្នៃប្រឌិត មកធ្វើការពិចារណានូវបរិបទជាក់លាក់ នៃកាលៈទេសៈ និង ពេលវេលាដែលយើងកំពុងរស់នៅទេនោះ។ ដោយសារតែលទ្ធផលនៃវិធី សាស្ត្រនេះដែលធ្វើឲ្យយើង ឃើញពីការអភិវឌ្ឈន៍នៃ fiqh (វិធាននៃនិតិ សាស្ត្រ)និង ijtihad (ហេតុផលឯករាជ្យ) ដែលកើតមានក្នុងកំឡុងពេល ដើម សតវត្សរបស់ឥស្លាម។

ដូច្នេះ និយាយជារួម យើងអាចសន្និដ្ឋានបានថា សារគូរអានមិនបាន បង្ហាញនូវប្រភេទអង្គការចាត់តាំងពិសេសណាមួយ ដូច Gülen ធ្វើការបំភ្លឺយ៉ាង ច្បាស់ថា៖

ក្នុងគម្ពីរគូរអាន មានប្រយោគមួយចំនួន ដែលគិតគូរអំពីប្រព័ន្ធរដ្ឋបាល និងនយោបាយ។ការអនុវត្តរបស់ព្យាការីក៏គ្របដណ្តប់ទៅដល់ទីតាំងសំខាន់ដែលយើងកំពុងតែពិចារណានេះដែរ។ជាឧទាហរណ៍ពាក្យរបស់គូរអាន “ulu al-amr” (ពួកអ្នកគ្រប់គ្រង) “ita’at” (ការដើរតាមមេ ដឹកនាំ) “shura”(ការពិគ្រោះយោបល់)“harb” (សង្គាម) និង “sulh” (សន្តិភាព)ទាំងអស់នេះគឺជាឧទាហរណ៍ខ្លះនៃប្រយោគគម្ពីរគូរអានដែលមានទំនាក់ទំនងទៅស្ថាប័នច្បាប់និងខ្លះទៀតក៏ចង្អុលបង្ហាញទៅកាន់ផ្នែកនយោបាយនិង ការគ្រប់គ្រង។ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅក្នុង ឥស្លាម វាមិនអាចទៅរួចនោះទេក្នុងការកម្រិតគំនិតជាគន្លឺះនៃការគ្រប់ គ្រង និង នយោបាយ ទៅជាគំរូទោលមួយ ផ្ទុយពីគោលការណ៍ នៃជំនឿ និងសសររបស់ឥស្លាម។ ប្រវត្តិសាស្ត្របង្ហាញយើងថា នៅក្នុងពិភព មូស្លីម ​តាំងពីសម័យព្យាការីមកម្លេះ គឺមានប្រភេទរដ្ឋជាច្រើន ។

វាក៏មានចំនួនតិចតួចផងដែរ សម្រាប់ក្រុមមេដឹកនាំសាសនាជាក់លាក់ ណាមួយក្នុងការមានតួនាទីរឹងមាំក្នុងការដំណើរការកិច្ចការរដ្ឋ។ ប៉ុន្តែជាប្រវត្តិ សាស្ត្រអ្នកប្រាជ្ញសាសនាជាច្រើន បានផុសចេញជាជំនាញតាមរយៈការសរសេរ tafsirs(ការបកស្រាយ)គម្ពីរគូរអាន។ ក្រោយពីមានការផុសឡើងនូវចំនួន សាលារៀនដែលដើរស្របទៅនឹងឥស្លាម ការសរសេរ tafsirs ត្រូវបានគេចាត់ ទុកថា គឺជាវិធីមួយដ៏សំខាន់បំផុតក្នុងជួយឥស្លាមបាន ទោះបីជាមិនមានស្ថាប និក madhhab ណាម្នាក់សរសេរ tafsirs ក្នុងទិដ្ឋភាពធម្មតាណាមួយក៏ដោយ ។ ការបកស្រាយនូវប្រយោគគូរអានជាលក្ខណៈបុគ្គលចុងក្រោយបាននាំឲ្យ មាននូវការយល់ច្រឡំជាងមុនទៅទៀតក្នុងចំណោមប្រជាជនមូស្លីមជាជាងការដោះស្រាយបញ្ហាធំៗផ្នែកសាសនានិងនយោបាយ។ Asma Barlas បានចង្អុល បង្ហាញថា៖

អត្ថបទ [tafsirs] ទាំងនេះបានបំបាំងឥទ្ធិពលរបស់គូរអានក្នុងសង្គម មូស្លីមភាគច្រើននាពេលសព្វថ្ងៃនេះ ដោយមិនត្រឹមតែបង្ហាញពីភាព ជោគជ័យនៃអត្ថបទមួយចំនួនលើអត្ថបទផ្សេងទៀតក្នុងការបញ្ចេញយោបល់សាសនារបស់មូស្លីមប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏មានជោគជ័យខាងប្រវត្តិ សាស្ត្រ នយោបាយ និង​ វប្បធម៌ទៅលើអត្ថបទសាសនា  និង ជ័យជំនះ មនោគមវិជ្ជាខាងវប្បធម៌ចំរុះ ខាងសហប្រតិបត្តិការអន្តរជាតិ និងខាង ទំនោមិនកាន់និកាយអំពីស្ត្រីនិងភេទក្នុងស្ថានភាពពេញនិយមនាសម័យពាក់កណ្តាលនេះ ទៅលើការបង្រៀនរបស់គូរអាន។

បច្ចុប្បន្នមានប្រជាជនអារ៉ាប់និងមិនមែនអារ៉ាប់រាប់លាននាក់អានគម្ពីរគូរអានជារៀងរាល់ថ្ងៃ ប៉ុន្តែស្ទើរតែមិន​ហ៊ានឬព្យាយាមស្វែងរកឬស្រាវជ្រាវឡើង វិញ នូវអត្ថន័យថ្មីៗត្រឹមត្រូវជាងមុននៅក្នុងគូរអាននោះទេ ព្រោះពួកគេជឿថា អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងគឺត្រូវបានគេកំណត់រួចហើយ និង គម្ពីរគូរអានត្រូវបានគេឲ្យអត្ថ ន័យយ៉ាងច្បាស់។ លើសពីនេះទៅទៀត ការសិក្សាពីគូរអានភាគច្រើនមានការ ពាក់ព័ន្ធនឹងរចនាសម្ព័នភាសានិងគោលការណ៍តិចតួចណាស់ហើយទំនាក់ទំនងរវាងវាទាំងពីរក្នុងករណីជាច្រើនវិញ្ញាណរបស់សារគូរអានត្រូវបានបាត់បង់ពីប្រជាជនមូស្លីមភាគច្រើន។

មានការបង្ហាញឲ្យឃើញមួយ អំពីដំណើរការដ៏រឹងមាំខាងគំនិតគឺសង្គម មូស្លីមជាច្រើនមានជំនឿថា ពួកយើងត្រូវតែដើរតាមមេដឹកនាំដំបូងរបស់យើង (caliphs, imam) ដោយមិនត្រូវរិះគន់ចំពោះការសម្រេចចិត្តក្នុងការអនុវត្ត របស់ពួកគេនោះទេ។ បើនិយាយតាមបែបឥស្លាម ក្រោយពីព្យាការីយើង គឺគ្មាន នរណាម្នាក់ស័ក្តិសមក្នុងការធ្វើត្រាប់តាមដោយងងិតងងល់ឡើយ។ លើសពី នេះទៅទៀតការដើរតាមទាំងងងិតងងល់គឺមិនមែនជាផ្លូវព្យាការីឬឥស្លាមនោះទេ។ ការពន្យល់តាមរយៈការបកស្រាយទាំងន័យត្រង់និងន័យពន្យល់បន្ថែមនៃ សារគម្ពីរគូរអានគឺសុទ្ធតែមានសារៈសំខាន់ទាំងអស់ នៅក្នុងការស្រាវជ្រាវទិដ្ឋ ភាពភាពលាក់កំបាំងនៃបេសកកម្មរបស់ព្យាការីទៅកាន់មនុស្សលោក។ ត្រង់ ចំណុចនេះគឺមានការគូសបង្ហាញនូវអត្ថន័យយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងមតិខាងក្រោមថា៖

សកម្មភាពដឹកនាំរបស់ព្យាការី ដែលមិនបានផ្អែកលើការទទួលសារ គឺជាសកម្មភាពដោយឡែកមួយដ៏ពិសេស ទាក់ទងទៅនឹងការគ្រប់គ្រង ស្ថានភាពនិងគោលនយោបាយរបស់សង្គម ក្នុងពេលវេលា ទីតាំង កាលៈទេសៈមួយដ៏ពិសេស…..។ នៅពេលដែលព្យាការីមូហាំម៉ាត់ (សូមសន្តិភាពនិងពរជ័យកើតមានដល់គាត់) ធ្វើការពាំនាំនូវពាក្យសម្តី  របស់អល់ឡោះឬបញ្ជាក់នូវបញ្ហាសាសនា ការធ្វើបែបនោះដោយផ្អែក លើអ្វីដែលអល់ឡោះផ្តល់កំលាំងចិត្តឲ្យគាត់ធ្វើ រីឯនៅពេលដែលគាត់ បានសម្រេចចិត្តធ្វើជាមេដឹកនាំ ឬអ្នកនយោបាយម្នាក់គាត់តែងតែធ្វើការ ដោយផ្អែកលើហេតុផលផ្ទាល់ខ្លួន(ijtihad)....។ ធ្វើការពិគ្រោះយោបល់ ជាមួយសិស្សរបស់គាត់ក្នុងការសម្រេចចិត្តរបស់គាត់ គឺជាភស្តុតាង  បន្ថែមទៀតដែលបង្ហាញថា ព្យាការីធ្វើសកម្មភាពជាមេដឹកនាំដោយផ្អែក លើហេតុផលផ្ទាល់ខ្លួន។ ប្រសិនបើបញ្ហាគឺជារឿងទាក់ទងនឹងការផ្តល់ កម្លាំងចិត្តពីអល់ឡោះ គាត់នឹងមិនធ្វើការពិគ្រោះយោបល់នោះទេ ។ ជាក់ស្តែង គាត់បានធ្វើការស្តាប់គំនិតរបស់ពួកគេពិគ្រោះជាមួយអ្នក ជំនាញធ្វើផែនការនិងពិភាក្សាបញ្ហាដោយឆន្ទៈ….។ ចៅក្រមមូស្លីម(បុព បុរសដើម និង បច្ចុប្បន្នគឺដូចគ្នា) យល់ស្របថា ប្រជាជាតិមូស្លីមទាំង អស់គឺជាលក្ខណៈដើមនៃភាពស្របច្បាប់សម្រាប់រដ្ឋនោះ។ ព្យាការីមូហាំ ម៉ាត់ខ្លួនឯង (សូមសន្តិភាពនិងពរជ័យកើតមានដល់គាត់) ស្លាប់ដោយ មិនបានជ្រើសរើសអ្នកបន្តវេណជាមុននោះទេ។ គាត់(សូមសន្តិភាពនិង ពរជ័យកើតមានដល់គាត់) បានទុកកិច្ចការនេះទាំងស្រុងសម្រាប់ប្រជា ជនមិនត្រឹមតែធ្វើការជ្រើសរើសមនុស្សដែលគេពេញចិត្តប៉ុណ្ណោះទេប៉ុន្តែ ក៏ជ្រើសរើសវិធីសាស្ត្របោះឆ្នោតផងដែរ។ សកម្មភាពដែលព្យាការីធ្វើ នេះ បង្កើតនូវភាពនាំមុខជាគំរូនៃស្ថាប័នរដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយដ៏មានន័យ។

Umayyads គឺជារបបគ្រប់គ្រងខាងនយោបាយនិងកងទ័ពមួយ(661-750 ឆ្នាំឥស្លាម)របស់ប្រជាជនមូស្លីមពីសម័យដើម ជាទូទៅរបបនេះមិនបាន ដើរតាមគោលការណ៍មូលដ្ឋាននៃរដ្ឋធម្មនុញរបស់ឥស្លាម និងព្យាការីនោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេមិនទទួលបានជោគជ័យ ក្នុងការផ្លាស់ប្តូរន័យពន្យល់បន្ថែមរបស់ ប្រយោគដែលបានចែងថា ហាមមិនឲ្យស្តេចឬមេដឹកនាំប្រទេសទទួលបាន អំណាចផ្តាច់មុខនៅក្នុងដៃ។ ទោះបីជាយ៉ាងក្តី របប Abbasids បានអនុវត្ត បញ្ច្រាស់ពីផ្លូវនៃលទ្ធិផ្តាច់ការនោះ ប៉ុន្តែមិនអាចបង្កើតគោលការណ៍នៃរបៀប គ្រប់គ្រងតាមបែបព្យាការីក្នុងសតិអារម្មណ៍នៃតម្លៃខាងក្នុងរបស់ឥស្លាមបាន។ ប៉ុន្តែជាមួយនឹងការបង្កើតនូវក្រុមទស្សនៈសាសនា (madhhab) របស់និកាយ ស្ហីអីតនិងសុននី និងការចងក្រងនូវ sahih sittah hadiths ក្នុងកំឡុងពេល ដំណាក់កាលដំបូងនៃរបប Abbasids ជារបបបែបពហុនិយមខាងនយោបាយ ដែលបន្តមានរហូតដល់របបនេះត្រូវបានដួលរលំចុងក្រោយនៅឆ្នាំ 1258 ។

ស្ថិតនៅក្រោមបរិយាកាសនយោបាយពហុនិយម ដែលទ្រទ្រង់ដោយ របប Abbasids ធ្វើឲ្យរបប Fatimids អាចគ្រប់គ្រងប្រទេសអេហ្សិប (969-1171)និងជាទូទៅវាបានត្រួត​ត្រាទីក្រុងធំរបស់ឥស្លាមគឺ Mecca និង ​Madina ។ ដោយមានមជ្ឈមណ្ឌលដែលប្រមូលផ្តុំដោយអំណាចនយោបាយ និងកងទ័ព នៅទីក្រុង Baghdad របប Abbasids បានព្យាយាមយ៉ាងខ្លាំង ក្នុងការផ្តួល រំលំរបប Fatimids នៅប្រទេសអេហ្សិប ប៉ុន្តែគ្មានគណបក្សណាអាចហៅ អ្នកប្រឆាំងថាជារដ្ឋាភិបាលខុសច្បាប់ឬប្រឆាំងឥស្លាមបានឡើយ។ ស្ថិតនៅ ក្រោមការត្រួតត្រារបស់របប Fatimids សកលវិទ្យាល័យ Al-Azhar ក្នុងទីក្រុង Cairo បានក្លាយទៅជាទីតាំងសិក្សាអប់រំដ៏សំខាន់របស់ឥស្លាម ដែលមានទាំង សុននី​និងស្ហីអីត រីឯនៅទីក្រុង Baghdad វិញនៅតែជាមជ្ឈមណ្ឌលដែល ប្រមូលផ្តុំដោយអំណាចនយោបាយ និង កងទ័ពដ៏ដែល សម្រាប់ប្រជាជាតិ មូស្លីមរហូតដល់ឆ្នាំ1258។ នៅសម័យកាលនៃវិវាទខាងមនោគមវិជ្ជារវាង សុននីនិងស្ហីអីតនោះ ប្រជាជនមូស្លីមមានការយល់ដឹងពីគម្ពីរគូរអានបាន យ៉ាងល្អហើយជនជាតិអារ៉ាប់ជាទូទៅមិនដែលព្យាយាមលក់សារជាតិនិយមនិងពូជសាសន៍និយមដែលមាននៅក្នុង “សំលៀកបំពាក់ឥស្លាមនោះទេ” ។

ការព្យាយាមផ្តល់នូវអត្ថន័យគម្ពីរគូរអាន ដោយផ្អែកលើជាតិសាសន៍គឺ មិនមែនជារឿងអ្វីដែលថ្មីនោះទេ ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ឥស្លាមប៉ុន្តែនៅពេល ដែលមានការផុសឡើងនូវជាតិនិយមក្នុងសតវត្សទី១៩គម្ពីរគូរអានបានទទួលការបកស្រាយជាភាសាអារ៉ាប់កាន់តែច្រើនទៅៗជាងពេលដែលវាស្ថិតនៅក្រោមការ គ្រប់គ្រងរបស់មូស្លីមជាមជ្ឈមណ្ឌលពីទីក្រុង Damascus (661-750) ឬ Baghdad (750-1258)ទៅទៀត។ ជនជាតិអារ៉ាប់ជាទូទៅ ទទួលយកការដឹក នាំខាងនយោបាយនិង កងទ័ពរបស់ចក្រភព Ottomans ពីសតវត្សទី១៤ ដល់ ១៩ ហើយមានតែនៅពេលដែលមានការផុសឡើងនូវរដ្ឋជាប្រជាជាតិប៉ុណ្ណោះ ប្រវត្តិសាស្ត្របានបានធ្វើជាសាក្សីថាមានការអាន/សិក្សាគម្ពីរគូរអានដោយមិនបានប្រើប្រាស់វិញ្ញាណផ្លូវចិត្តដោយមនុស្សដូចជា Abdul Wahhab (1792) Mawdudi(1903-1979) និងមនុស្សជាច្រើនទៀត។ មានមនុស្សជាច្រើនជឿថា Ibn Taymiyya (1328) ជាអ្នកប្រាជ្ញខាងក្រុមទស្សនៈ Hanbali បានបង្កើត ទស្សនៈដ៏ខ្លាំងមួយនៃ “ការឃើញតាមបែបលោកិយនិយម” ឬភាពដែលគ្រាន់ តែជាភាសាអានធម្មតាចំពោះគម្ពីរគូរអាន។ ស្រដៀងគ្នានេះដែរ មានមុស្សជា ច្រើនជឿថា Mawlana Jalaluddin Rumi (1207-1279)បានបង្កើតទស្សនៈ ដ៏ខ្លាំងមួយនៃ “ការឃើញតាមបែបផ្លូវចិត្ត” ចំពោះគម្ពីរគូរអាន ។

នេះជាការបែងចែកជាពីរដែលមានតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយទាក់ ទងទៅនឹងការសិក្សាគម្ពីរគូរអាន ដែលបានសន្មតថា មនុស្សអាចដកស្រង់ អត្ថន័យណាមួយពីអត្ថបទរបស់គូរអាន ដោយផ្អែកលើសមត្ថភាពរបស់គេក្នុង ការយល់អំពី “គំនិតរបស់អល់ឡោះ”។ បញ្ហានេះបានក្លាយទៅជាកាន់តែ លំបាកទៅៗ នៅពេលដែលអ្នកបកប្រែជឿឬគិតថាខ្លួនឯងគឺមានសមត្ថភាព ពិសេសក្នុងការដឹងអំពីអាថ៌កំបាំង និងសារដែលបង្កប់នៅខាងក្នុងប្រយោគនៃ គម្ពីរគូរអាន ដោយសារតែជំនាញខាងភាសាឬការប៉ិនវិភាគរបស់ខ្លួន។ ភាព អាត្មានិយម និងភាពអវិជ្ជាបែបនេះគឺត្រូវបានហាមឃាត់ក្នុងឥស្លាម។ ទោះជា យ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនិព័ន្ធដូចជា Abdul Wahhab និង Mawdudi អះអាងថា ពួកគេដឹងនូវពិធីដ៏ល្អបំផុតមួយក្នុងការបង្កើតនូវមូលដ្ឋានដ៏ជាក់លាក់ និងគ្រប់គ្រាន់រវាងមូស្លីមដែលមានជំនឿពិតប្រាកដនិងមូស្លីមក្លែងក្លាយ៖

សម្រាប់លោក ibn Ab al-wahhab យល់ថាប្រជាជាតិមូស្លីម ដែលរស់ នៅជុំវិញខ្លួនគាត់សុទ្ធតែធ្វើសកម្មភាព ដោយយកអ្វីផ្សេងមកធ្វើការគោ រពលាយឡំជាមួយនឹងអល់ឡោះ ជាទង្វើមួយដែលគួរអាននិងសុនណះ ធ្វើការថ្កោលទោសហើយព្យាយាមធ្វើការកំចាត់ចោល។ មានការជជែក ពិភាក្សាជុំវិញបញ្ហានៃការប្រៀនប្រដៅរបស់ Wahhabi សម័យមុន នាំឲ្យ មាននូវសំណួរមួយលេចឡើងអំពីអ្វីទៅ ជាភាពចាំបាច់នៃជំនឿនិយមតែ មួយនិងថាតើជំនឿដ៏តិចតួចដោយមិនត្រូវការអ្វីផ្សេងទៀតគឹគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីក្លាយជាមូស្លីមឬ។

យុទ្ធសាស្រ្តបែបនេះ គឺស្ទើរតែយកអល់ឡោះមកលេងសើចក្នុងនាម ឥស្លាមដោយប្រាប់មនុស្សថា ការអនុគ្រោះពីឋានសួគ៌គឺគ្មានព្រំដែន និង ទ្វារនៃ ក្តីស្រឡាញ់ពីអល់ឡោះតែងតែបើកចំហរជានិច្ច ហើយមនុស្សគ្រប់រូបអាចទាញ យកផលប្រយោជន៍ផ្លូវលោកិយ និងសួគ៌ាបានសម្រាប់ការសង្គ្រោះខាងផ្លូវចិត្ត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ អ្នកនិពន្ធប្រើប្រាស់ប្រយោគគូរអាន ដោយព្យាយាម កត់សំគាល់ទង្វើដែលអាចចាត់ទុកជា shirk (ការយកអ្វីផ្សេងមកគោរពលាយ ឡំនឹងអល់ឡោះ)បាន ដើម្បីត្រៀមបម្រុងនរកសម្រាប់មនុស្សដែលប្រព្រឹត្តិអំពើ បាបធ្ងន់ធ្ងរបំផុតនិងស្វែងរកកន្លែងសុវត្តិភាពនៅក្នុងឋានសួគ៌សំរាប់ខ្លួនឯង។ ឥរិយាបទបែបនេះក៏មិនមែន ជារឿងអ្វីសំខាន់នោះដែរប្រសិនបើអ្នកគាំទ្រច្បាប់ ឥស្លាមបែបនេះផ្តោតលើបញ្ហានោះថាជារឿងនៃការបញ្ចេញយោបល់សាសនា តែមួយមុខនោះ ប៉ុន្តែពួកគេបែរជានាំបញ្ហានេះទៅក្នុងវិស័យនយោបាយ និងច្បាប់ និង ព្យាយាមផ្តើមទាមទារឲ្យប្រឆាំងនឹងមនុស្សមានបាបទាំងអស់។

ហេតុផលចម្បងមួយ ដែលជាដើមហេតុធ្វើឲ្យសាសនវិទូមូស្លីមជាច្រើន ប្រកាន់យកជំហរមួយ ប្រឆាំងចំពោះការគូសបន្ទាត់ដោយសន្និដ្ឋានមួយរវាង មនុស្សដែលនឹងចូលឋានសួគ៌ ឬនរក គឺដោយសារតែពួកគេមិនចង់ឬអសមត្ថ ភាពក្នុងការបែងចែកភាពខុសគ្នារវាងអំពើបាបនិងបទឧក្រិដ្ឋ។ លើសពីនេះទៅ ទៀត មេដឹកនាំសាសនាបានលើកហេតុផលថា តាមរយៈការផ្លាស់ប្តូរច្បាប់ដែន ដីពួកគេអាចកាត់បន្ថយភាពខុសគ្នារវាង គំនិតនៃអំពើបាប និងបទឧក្រិដ្ឋបាន។ ឥស្លាមជាធម្មតាត្រូវបានគេពិពណ៌នាថា ជាច្បាប់ប្រតិបត្តិដ៏ពេញលេញមួយ សម្រាប់ជីវិតចាប់តាំងពីពេលចាប់កំណើតរហូតដល់ពេលស្លាប់ទៅវិញនិងអាចគ្របលើច្បាប់ទាំងអស់ ដែលជាកេរ្តិ៍តំណែលពីអតីតកាលពីប្រភពផ្សេងៗដែល មិនមែនកើតពីឥស្លាមឬច្បាប់ប្រឆាំងនឹងឥស្លាមដែលមានស្រាប់។ នេះជាចរិក លក្ខណៈដ៏តឹងរឹងខាងមនោគមវិជ្ជាមួយមិនមែនជាគ្រឿងជំនួយខាងច្បាប់របស់គូរអានដើម្បីបើកកកាយនូវប្រព័ន្ធច្បាប់ទាំងអស់ ដែលប្រជាជនមូស្លីមអាច បង្កើតឡើងឬជួបប្រទះនៅក្នុងបេសកកម្ម សាសនារបស់ខ្លួន សម្រាប់ស្វែង រកសុភម័ង្គលនិងជីវភាពរស់នៅលើផែនដីនេះ នោះទេ។  

នៅទីនេះ យើងអាចឃើញពីរបៀបខុសប្លែកពីគេនៃទស្សនៈយល់ឃើញ របស់លោក Gülen ទាក់ទងនឹងការបញ្ចេញយោបល់ផ្នែកនយោបាយ និង សាសនាហើយបង្ហាញថាលោកមិនបានចាប់អារម្មណ៍ចំពោះបញ្ហាដែលនិយាយថាប្រជាជាតិមួយមានភាពខ្ពង់ខ្ពស់ជាងប្រជាជាតិដ៏ទៃនោះឡើយ។ លោកមិន បានធ្វើការផ្សព្វផ្សាយថាមានប្រជាជាតិឬរដ្ឋពិសេសមួយអាចនឹងធ្វើការផ្លាស់ប្តូរបិរយាកាសឥស្លាមនិងតម្លៃសាសនាទាំងស្រុងបាននៅក្នុងប្រទេសនោះឬនៅខាងក្រៅនោះទេ។ ទស្សនៈរបស់លោកប្រឆាំងគ្នាទៅនឹងគំនិតដែលយល់ថា គេអាចបង្កើតរដ្ឋឥស្លាមនៅក្នុងប្រព្រ័ន្ធរដ្ឋនៃប្រជាជាតិដែលមានភាសា ប្រពៃណី សាសនាតែមួយបាន។ ការឲ្យតម្លៃរបស់ Gülen ចំពោះដំណើរការ ខាងសកលភាវូន័យកម្មនិងលទ្ធផលរបស់វាគឺមានភាពច្បាស់លាស់ខ្លាំងណាស់នៅក្នុងទស្សនៈនិងសំណេររបស់លោក។

វិធីសាស្ត្រសម័យថ្មីខាងប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនង និង ដឹកជញ្ជូនបានបម្លែង ពិភពលោកឲ្យទៅជាភូមិមួយដ៏ធំ។ ដូច្នេះអ្នកដែលរំពឹងថារាល់ការផ្លាស់ ប្តូរហួសហេតុណាមួយក្នុងប្រទេសមួយ គឺដោយសារតែប្រទេសនោះតែ ម្នាក់ឯងប៉ុណ្ណោះនិងនៅតែរក្សាគំនិតចង្អៀតចង្អលនោះដដែល គឺគេមិន បានដឹងពីស្ថានភាពពិតបច្ចប្បន្ននោះទេ។ សម័យនេះគឺជាសម័យនៃការ ទំនាក់ទំនងទៅវិញទៅមក ។ ប្រជាជាតិនិងប្រជាជន គឺត្រូវការគ្នា និង ពឹងផ្អែកគ្នាទៅវិញទៅមក ជាស្ថានភាពមួយដែលបណ្តាលឲ្យមានភាព ស្និទស្នាលក្នុងការទំនាក់ទំនង។

យន្តការខាងនយោបាយ និងច្បាប់ដែលមិនអាចបង្កជាអំពើពុករលួយ បានដើម្បីធានាជីវភាពរស់នៅប្រកដដោយភាពស្មោះត្រង់និងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ទាំងអស់គ្នាគឺជាលក្ខខណ្ឌមុនគេដើម្បីបង្កើតសង្គមរឹងមាំមួយ។ កង្វះនូវ លក្ខខណ្ឌខាងលើ នឹងនាំឲ្យសង្គមក្លាយទៅជាចំណីរបស់បទឧក្រិដ្ឋដែលមាន តាមតំបន់យ៉ាងងាយនិងភាពអាប់ឱនខាងសីលធម៌។ រឿងនេះបានកើតឡើង យ៉ាងពិតប្រាកដ នៅក្នុងប្រទេសមូស្លីមជាច្រើននាពេលសព្វថ្ងៃ។ ប៉ុន្តែសង្គម ភាគច្រើនឃើញថាមានភាពព្រងើយកណ្តើយចំពោះបញ្ហាដ៏សំខាន់នៃភាពយុត្តិធម៌របស់ឥស្លាម និងបណ្តោយទៅតាមការបញ្ចេញយោបល់មិនចេះចប់លើ បញ្ហា sirk។

Drummond បានកត់សម្គាល់ថា “គេនិយាយថាអល់ឡោះមិនអនុ គ្រោះចំពោះទង្វើ ដែលយកអ្វីផ្សេងមកគោរពលាយឡំនឹងអល់់ឡោះនោះទេ។ នេះគឺជា “បាបកម្មមួយដ៏ធំ” ។ ភាសានេះ យើងគួរមានការកត់សម្គាល់បន្តិចថា វាស្តាប់ទៅដូចជាម៉ើងម៉ាត់ប៉ុន្តែ មិនខុសពីប្រយោគដ៏ទៃទៀតរបស់គូរអាននោះ ទេ យើងត្រូវតែយកវាទៅអនុវត្តក្នុងបរិបទរបស់វាដែលធំជាងនេះ។ បរិបទដែល ធំជាងមុន ក្នុងន័យនេះមានន័យថា ជាការអាណិតស្រឡាញ់ និង សណ្តោះ ប្រណីរបស់អល់ឡោះ ដែលលោកនឹងអនុគ្រោះនូវទោះកំហុសទាំងឡាយ សម្រាប់អ្នក ស្វែករកការអនុគ្រោះពីអល់ឡោះ”។

ដោយមិនបានប្រើប្រាស់គូរអាន ក្នុងការសម្រេចឲ្យបាននូវការអាណិត ស្រឡាញ់ និងការបង្ហាញផ្លូវពីអល់ឡោះ ប្រជាជនមូស្លីមជាច្រើនបែរជានាំគ្នា ស្រាវជ្រាវស្វែងរកវិធានច្បាប់គ្រប់ប្រភេទនៅក្នុងគូរអាន ដើម្បីក្តាប់អំណាចនិង ធ្វើការគ្របទៅលើវិធានទាំងឡាយដែលមិនមែនជាឥស្លាមឬប្រឆាំងឥស្លាមដែលមានស្រាប់នៅក្នុងសង្គមណាមួយទៅវិញ។ ឥរិយាបទបែបនេះប្រឆាំងទាំង ស្រុងទៅនឹងខ្លឹមសារទាំងឡាយនៃការបង្រៀនរបស់គូរអាន។ ដូច្នេះមិនត្រូវ យកអល់ឡោះឬព្យាការីមកធ្វើជារបាំង(លេស)ដើម្បីបំផ្លាញមូស្លីមនិងអ្នកមិន មែនមូស្លីមនៅក្នុងពេលដែលគេប្រព្រឹត្តខុសនោះទេ។

គោលដៅយុត្តិធម៌របស់គូរអានគឺផ្អែកទៅលើការការពារផលប្រយោជន៍ រួម ។ វាបានបង្កើតឲ្យមានការជជែកវែកញែកគ្នាយ៉ាងតានតឹងរវាងអ្នកច្បាប់អំពី របៀបកំណត់នូវព្រំដែននៃប្រយោជន៍រួម និងទំនាក់ទំនងក្នុងរង្វង់កិច្ចការបុគ្គល  ឆ្ពោះទៅកាន់វិស័យផ្សេងនៃប្រយោជន៍សាធារណៈ។ ទាំងក្រុមទស្សនៈ Maliki និង Hanafi មិនមានការសម្របសម្រួលគ្នានោះទេពាក់ព័ន្ធនឹងផលប្រយោជន៍ រួម ចំណែកក្រុមទស្សនៈ Shafi’i និង Hanbali វិញ ផ្តោតសំខាន់ទៅលើ ភាពកត្តញ្ញូច្រើនជាង។   ដោយសារតែមនុស្សលោកជាចុងក្រោយត្រូវតែ ទទួលខុសត្រូវចំពោះអល់ឡោះតែក្នុងសកម្មភាពដែលខ្លួនប្រព្រឹត្ត ការគិតគូរ អំពីផលប្រយោជន៍រួមក្នុងលំដាប់បុគ្គល មិនអាចកំណត់កម្រិតអនុគ្រោះឬ បណ្តាសាដែលមនុស្សម្នាក់ស័ក្តិសមនឹងទទួលលើផែនដីនិងឋានសួគ៌ឡើយ។ ប៉ុន្តែបើគ្មានការបង្កើតនូវបរិយាកាសសាធារណៈ និងសង្គមមួយនោះទេភាព កត្តញ្ញូក្នុងសាសនារបស់បុគ្គលនឹងក្លាយជាបញ្ហាហើយនៅពេលនោះភាពកត្តញ្ញូក្នុងសាសនានឹងលែងមានទំនាក់ទំនងទៅនឹងវត្តមាននិងជីវិតរបស់មនុស្សតទៅទៀតហើយ។សាររបស់គូរអានមានតួនាទីបង្កើតតុល្យភាពរវាងភាពកត្តញ្ញូផ្ទាល់ខ្លួន និង កិច្ចការឆ្ពោះទៅរកជីវិតរួមឬសាធារណៈ។

វាមិនមែនជារឿងចៃដន្យនោះទេដែលមនុស្សជាច្រើនទទួលយកឥស្លាមក្នុងកំឡុងពេលដំបូងដែលគម្ពីរគូរអានបានបញ្ជូនមកដោយពួកគេទាំងនោះមានទាំងទាសករឬជនក្រីក្រក្នុងឧបទ្វីបអារ៉ាប់នោះ។ លើសពីនេះទៅទៀត ទាសករ និង ស្រ្តីមានការយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្លាំងក្នុងទទួលសាររបស់ឥស្លាមដែល បានដកស្រង់ចេញពីគូរអាន ពីព្រោះសារទាំងនោះគឺបានផ្អែកលើ adl(វាស់វែង ភាពយុត្តិធម៌ពីអល់ឡោះ)។ ជនជាតិអារ៉ាប់ទូទៅនៅពេលនោះមិនត្រូវការដឹង អំពីការបកស្រាយនៃគម្ពីរគូរអាននោះទេ ពួកគេគ្រាន់តែធ្វើការស្តាប់ការសូត្រ ឡើងនូវសារនៃគម្ពីរគូរអាន និង ធ្វើការចាប់យកនូវខ្លឹមសំខាន់ៗរបស់វាដើម្បី ធ្វើការផ្លាស់ប្តូររចនាបទជីវិតនិងប្រព័ន្ធជំនឿរបស់ខ្លួន។ ជាបន្តបន្ទាប់ក្រោយមក ប្រវត្តិសាស្ត្របានធ្វើជាសាក្សីថា​ទាំងមូស្លីមអារ៉ាប់ និងមិនមែនអារ៉ាប់ក្នុងជំនាន់  ដំបូងអាចប្រតិបត្តិខ្លឹមសារនៃការបង្រៀនរបស់ឥស្លាមបាន ដោយគ្មានការចាប់ អារម្មណ៍ចំពោះភាពស្មុគស្មាញនៃភាសាលំបាកៗជាច្រើនរបស់ប្រយោគគូរអាននោះទេ។

លោក Gülen និយាយបានត្រឹមត្រូវណាស់ថា“គម្ពីរមិនមែនសម្រាប់ធ្វើ ការផ្លាស់ប្តូរត្រឹមតែទំលាប់មួយឬពីររបស់មនុស្សនោះទេ វាសម្រាប់ផ្លាស់ប្តូរនូវ អ្វីគ្រប់យ៉ាង៖ របៀបរស់នៅនិងទីបញ្ចប់ ជីវិតគូរស្រករ ការលក់ដូរ ការបំបាត់ ជម្លោះ និងរបៀបដឹងអំពីទំនាក់ទំនងរបស់ខ្លួនជាមួយអ្នកបង្កើតក្នុងចំណោមអ្វី ផ្សេងទៀត..។ សាររបស់គូរអានត្រូវបានបញ្ជូនមកជាតំណាក់ៗដើម្បីឲ្យអ្នក មានជំនឿអាចយល់បាន យកវាមកដាក់ក្នុងចិត្តនូវការបញ្ជា ការធ្វើកំណែទម្រង់ និង ស្តាប់តាម ការហាមប្រាមរបស់វា”។   ស្ថិតក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយព្យាការី សង្គមនៃកុលសម្ព័នអារ៉ាប់ ទទួលបាននូវកំណែទម្រង់យ៉ាងទូលំទូលាយខាង ផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ច្បាប់ និង សង្គម។ ជាលទ្ធផលប្រព័ន្ធគ្រប់គ្រងបែបកុលសម្ព័ន ត្រូវបានកាត់បន្ថយ។ មនុស្សអាចនឹងឆ្ងល់ថាតើឥស្លាមធ្វើយ៉ាងណាទើបអាច មានលក្ខណៈខុសគ្នាឆ្ងាយពីសាសនា និងមនោគមវិទ្យាដទៃខ្លាំងយ៉ាងនេះ ទាក់ ទងនឹងបញ្ហាជាច្រើន រួមមានបញ្ហាជាតិសាសន៍ និង ភេទ ដែលជាយូរលង់ ណាស់មកហើយ មនុស្សជាតិមិនអាចសម្រេចបាននូវភាពចាស់ទុំខាងបញ្ញា ដែលយើងបានឃើញសព្វថ្ងៃក្នុងសតវត្សទី២១នេះឡើយ។

ជាការពិតណាស់ថាវាខុសពីសាសនាដទៃជាច្រើន ឥស្លាមផ្គុំឡើយដោយ ទិដ្ឋភាពទាំងអស់នៃជីវិត និង មានទំនាក់ទំនងខ្លាំងទៅនឹងបញ្ហានយោបាននិង លោកិយ ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការនិយាយថាឥស្លាមផ្អែកតែទៅលើការ ប្រៀនប្រដៅខាងនយោបាយខ្លះៗគឺគ្រាន់តែជាភាពអវិជ្ជាមួយអំពីការពិតនៃសាសនាសកលដ៏អាថ៌កំបាំងរបស់ឥស្លាមតែប៉ុណ្ណោះ។ ក្នុងទំនាក់ទំនងទៅនឹង ទីតាំងនយោបាយ និងរដ្ឋបាលរបស់រដ្ឋក្នុងគម្ពីរគូរអាន លោក Gülen និយាយថា៖

វាមិនមែនជាការយល់ដឹងអំពីឥស្លាមដ៏ត្រឹមត្រូវនោះទេ ដែលអះអាងថា នយោបាយគឺជាគោលការណ៍សំខាន់មួយនិងស្ថិតក្នុងចំណោមសសរទ្រទ្រង់ដ៏ចាំបាច់របស់សាសនា។ នៅពេលដែលប្រយោគគូរអានមួយចំនួន និយាយអំពីនយោបាយ រចនាសម្ព័នរបស់រដ្ឋ និង កំណរកំណើតនៃ ការគ្រប់គ្រង មនុស្សដែលបានធ្វើការភ្ជាប់នូវអត្ថន័យនៃសារគូរអានទៅ នឹងបញ្ហាទាំងនេះ អាចនឹងធ្វើឲ្យមានការយល់ច្រឡំ។ ការយល់ខុស បែបនេះគឺបណ្តាលមកពីថាមពលឥស្លាមរបស់គេខ្វះខាត ការយល់ដឹង មានកម្រិត ដោយសារតែគេសិក្សាឥស្លាមតាមរយៈបទពិសោធក្នុងប្រវត្ត សាស្ត្រតែមួយមុខ និងដោយសាតែគេគិតថា បញ្ហារបស់សហគមឥស្លាម អាចដោះស្រាយបានយ៉ាងងាយ តាមរយៈការធ្វើនយោបាយនិងការគ្រប់ គ្រង។ រាល់ដំណោះស្រាយទាំងនេះសម្រាប់ពួកគេគឺពិតជាមានន័យខ្លាំង ណាស់។ ប៉ុន្តែការពិតទៅ វាមិនមែនស្ថិតនៅលើដំណោះស្រាយទាំង នេះតែមួយមុខនោះទេ។

ទោះបីជាមនុស្សមិនអាចព្រងើយកណ្តើយនឹងការគ្រប់គ្រងនិង រដ្ឋបាលក្នុងការសម្រួលទំនាក់ទំនងសង្គមរវាងបុគ្គល គ្រួសារ និង សង្គម ក៏ដោយ ប៉ុន្តែរឿងទាំងនេះ នៅក្នុងបណ្តាញនៃតម្លៃឥស្លាមត្រូវបានគេ ចាត់ទុកថាជាបញ្ហាបន្ទាប់បន្សំតែប៉ុណ្ណោះ។ មូលហេតុដោយសារតម្លៃ ដែលយើងហៅថា គោលការណ៍ធំបំផុត(ummuhat)មានដូចជាជំនឿ (iman) ការប្រគល់ដោយលះ បង់(islam) ការធ្វើទង្វើល្អៗ(ihsan) និងការទទួលស្គាល់របស់សហគមចំពោះសីលធម៌សាសនា គឺជាចំណុច យោងដ៏សំខាន់ ដែលនាំឲ្យបង្កើតនូវខ្លឹមសារនៃរដ្ឋបាល សេដ្ឋកិច្ច និង នយោបាយ ។ គម្ពីរគូរអានគឺជាគម្ពីរបកប្រែនូវ សាររបស់សកលលោក ដែលកើតចេញពីបញ្ជារបស់អ្នកបង្កើត គឺជាការបកប្រែនូវរឿងអំពីពិភព អាថ៌កំបាំង ទាំងរឿងដែលមើលឃើញនិង មើលមិនឃើញ។ វាជាការ ពន្យល់បកស្រាយមួយអំពីការឆ្លុះបញ្ចាំងនៃនាមរបស់អ្នកបង្កើត នៅលើ ផែនដី និង ក្នុងឋានបរមសុខ។ វាជាការពិពណ៍នាអំពីបញ្ហាផ្សេងៗ ដែលមាននៅក្នុងពិភពឥស្លាម។ វាគឺជាអ្នកនាំផ្លូវមួយដ៏អស្ចារ្យសម្រាប់ អ្នកធ្វើដំណើរនៅក្នុងពិភពលោកនេះ ទៅកាន់ជីវិតក្រោយលោកិយ។ វាជាប្រភពធនធានមិនចេះរីងស្ងួតខាងបញ្ញា ។ សារមួយនេះដាច់ខាត មិនត្រូវបានចាត់ទុកវាថា គ្រាន់តែជាអត្ថបទនយោបាយឬចាត់ទុកជា សៀវភៅទ្រឹស្តីនយោបាយឬសម្រាប់បង្កើតរដ្ឋនោះទេ។ ការចាត់ទុកគម្ពីរ គូរអានដោយគំនិតបែបនេះ គឺបានមើលស្រាយសារដ៏ថ្កុំថ្កើននេះហើយ និង ធ្វើឲ្យកើតជាឧបស័ក្កិមិនឲ្យមនុស្សទាញប្រយោជន៍ពីប្រភពដ៏ជ្រាល ជ្រៅរបស់អល់ឡោះដ៏សណ្តោះប្រណីបាន។

គ្មានការសង្ស័យឡើយថា គម្ពីរគូរអាន តាមរយៈការធ្វើឲ្យរីក ចម្រើនខាងផ្លូវវិញ្ញាណរបស់មនុស្ស វាអាចផ្តល់កម្លាំងចិត្តដល់អ្នកនយោ បាយដែលបញ្ញាវ័យឆ្លាតនិងតាមរយៈពួកគេនឹងធ្វើការបញ្ឈប់មិនឲ្យមានការយកនយោបាយមកប្រើជាល្បែង ឬប្រព្រឹត្តវាប្រៀបដូចជាល្បែងអុក នោះទេ។

គួរឲ្យលោកស្តាយ អ្នកប្រាជ្ញមូស្លីមជាច្រើន ទំនងជាមិនរវីរវលពីការពិត ដែលថា ការសង្កត់ធ្ងន់ហួសហេតុពេកតែទៅលើទិដ្ឋភាពនយោបាយឥស្លាមមួយ មុខអាចនាំទៅរកការយល់ច្រឡំយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ អំពីវិញ្ញាណផ្លូវចិត្តដ៏ជ្រាលជ្រៅ របស់ឥស្លាមដែលតែងតែបង្កើតមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃអរិយធម៌ និង កំណែទម្រង់ ច្បាប់របស់ឥស្លាម។

ស្មារតីប្រកបដោយសន្តិភាពរបស់ឥស្លាម

រាល់អរិយធម៌ ឬសាសនា តែងប្រាថ្នាចង់ការពារខ្លួនពីមនុស្សកាចសាហាវ ឬកម្លាំងបីសាចដែលព្យាយាមបំផ្លាញសាសនា។ ឥស្លាមមិនអាចលើកលែងបាន ទេអំពីការពិតជាសកលនេះ។ ដូច្នេះវាជារឿងធម្មតាទៅហើយដែលមនុស្សមួយ ចំនួននឹងជួបនូវប្រយោគគូរអាន ឬសាររបស់ព្យាការីដែលមានភាពចង្អៀតចង្អល ដែលពួកគេយល់ថាអាចយកទៅប្រើប្រាស់ដោយត្រឹមត្រូវប្រឆាំងកម្លាំងសត្រូវនៃការពិត ធម្មជាតិ និង មនុស្សបាន។ ដូច្នេះអ្នកដើរតាមការនាំខុសនឹងធ្វើការ បំផ្លាញមនុស្សជាតិនិងអរិយធម៌ទាំងមូល។

ដោយការពន្យល់ប្រយោគទី ៦១នៃជំពូក Surah at-tawbah របស់ គូរអាន អក្ននិពន្ធឈ្មោះ Asad ធ្វើការកត់សម្គាល់ដោយចាត់ទុកសត្រូវឥស្លាម ថាជាសត្រូវនៃការពិត។ ក្នុងប្រយោគផ្សេងៗទៀត អល់ឡោះដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បាន ធ្វើការព្រមានដល់អ្នកមានជំនឿថា សត្រូវរបស់អល់ឡោះនិងអ្នកមានជំនឿ តែងតែមានជានិច្ច។ ដូច្នេះ ជាឧទាហរណ៍ក្នុងប្រយោគទី ៦០ ក្នុងជំពូក Surah al-Anfal មូស្លីមតែងតែត្រូវព្រមានឲ្យមានការប្រុងប្រយ័ត្នជានិច្ចប្រឆាំងនឹង សត្រូវនៃការពិត និង ត្រៀមខ្លួនជានិច្ចក្នុងការបង្កើតកម្លាំងតាមដែលអាចធ្វើទៅ បានដើម្បីប្រឆាំងនឹងសត្រូវ។ សូម្បីតែការត្រៀមខ្លួនបែបនោះ គឺជាការធ្វើឲ្យ គេញញើតក៏ដោយ ដូច្នេះវាបង្កើតឲ្យមានសន្តិភាពយូរអង្វែង។ ប្រយោគបន្ទាប់ គឺមានសារៈសំខាន់ជាពិសេស ព្រោះវាសុំឲ្យមូស្លីមមានទំនោទៅរកសន្តិភាព ប្រសិនបើសត្រូវចង់បានសន្តិភាព ។ ក្នុងការពន្យល់ប្រយោគនេះ Ali Ünal បានលើឡើងថា “វាបញ្ជាក់ថា មូស្លីមគឺជាមនុស្សប្រកាន់យកសន្តិភាព និង ត្រូវតែរស់នៅប្រកបដោយសន្តិភាពហើយធ្វើជាតំណាងសន្តិភាពនៅលើពិភពលោកនេះ”។   តាមពិតទៅ គោលការណ៍ឥស្លាម រួមមានការដើរតួរជាអ្នក ធ្វើឲ្យគេញញើតនៅក្នុងតុល្យភាពអំណាច បង្កើតឲ្យមាននូវមូលដ្ឋាននៃ“សកម្ម ភាពវិជ្ជមាន”ដែលមានភាពស៊ីជម្រៅជាងការជៀសវាងតែទៅលើការឈ្លាន់ពានដោយអយុត្តិធម៌ណាមួយ។ មែនទែនទៅ មូស្លីមម្នាក់គឺជាមនុស្សតំណាងឲ្យ សន្តិភាព  ជាការធ្វើល្អជាមួយអ្នកដ៏ទៃទាំងមូស្លីមនិងអ្នកមិនមែនមូស្លីម ប្រសិន បើពួកគេមិនបង្ហាញពីភាពអមិត្តចំពោះឥស្លាម៖

ស្តីពីពួកដែលមិនប្រយុទ្ធនឹងពួកអ្នក នៅក្នុងរឿងសាសនា ហើយពួកគេ ក៏មិនបណ្តេញពួកអ្នកចេញពីភូមិស្រុកពួកអ្នកដែរ នោះអល់ឡោះនឹង មិនហាមឃាត់ពួកអ្នកឡើយអំពីធ្វើសប្បុរសទានរបស់ពួកអ្នក ចំពោះពួក គេនិងធ្វើសមធម៌ទៅកាន់ពួកគេ។ ការពិតអល់ឡោះស្រលាញ់ពួកដែល ធ្វើសមធម៌(60:8)

ការកសាងសន្តិភាពយូរអង្វែងមួយ គឺជាខ្លឹមសារនៅក្នុងឥស្លាម ហើយ រាល់ទម្រង់គ្រប់ប្រភេទនៃការឈ្លានពានគឺត្រូវបានហាមឃាត។ តាមរយៈស្មារតី សន្តិភាពរបស់ឥស្លាម មូស្លីមត្រូវបានអំពាវនាវឲ្យពាំនាំនូវសារសន្តិភាព សម្រាប់ បុព្វហេតុរក្សានូវការពិត ភាពចម្រុងចម្រើន និង ការពិចារណារស៊ីជម្រៅ សម្រាប់ ជាតិសាសន៍របស់មនុស្សជាតិទាំងមូល ដោយមិនត្រូវបង្កឲ្យមានអំពើ ហឹង្សា ឬ ការប៉ះទង្គិចគ្នាជាមួយអរិយ្យធម៌និងសាសនាដទៃនោះទេ ។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ស្ថិតនៅក្រោមឥទ្ធិពលនៃកុលសម្ព័ននិយម និង ជាតិនិយមសម័យថ្មីនេះ គោលការណ៍ឥស្លាមនិងសូម្បីតែគូរអានខ្លួនឯង បានទទួលការបកស្រាយធ្វើឲ្យមានយល់ច្រឡំជាច្រើន។ ប៉ុន្តែការបកស្រាយ ខុសនៃប្រយោគគូរអានទាំងនោះតែមួយមុខ មិនអាចដាក់រដ្ឋមូស្លីមដែលនិយម ប្រជាជាតិរបស់ខ្លួនទៅក្នុងស្ថានភាពគួរឲ្យក្លាចដូចអ្វីដែលកំពុងមាននោះទេ។ ដោយប្រើប្រាស់ប្រយោគគូរអានដើម្បីគាំទ្រការតវ៉ារបស់ខ្លួន អ្នកប្រាជ្ញមូស្លីម មួយចំនួនជឿថា ការបង្កើតឡើងរដ្ឋអ៊ីស្រាអែល ឬសង្គមមូស្លីមខាងអាណាចក្រ និយមឡើង គឺជាសញ្ញាណដ៏ធំនៃភាពចុះខ្សោយរបស់មូស្លីមនិងភាពបរាជ័យ ខាងយោធារបស់ប្រជាជាតិមូស្លីម ចំណែកឯការបង្កើតរដ្ឋ “ឥស្លាម” ប៉ាគីស្ថាន ឬ រាជាណាចក្រសាអូឌីត គឺជាពរជ័យដ៏ធំបំផុតសម្រាប់ប្រជាជាតិមូស្លីមទាំង មូល។ ការអានសារគូរអានខុសបែបនេះនិង ប្រវត្តិសាស្ត្រមូស្លីម បច្ចប្បន្ន គឺកំពុងមានផ្តល់ផលប៉ះទង្គិចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ មកលើផ្នត់គំនិតរបស់មូស្លីមសម័យ ថ្មី ដែលជំនួសមកវិញនូវតួនាទីដ៏សំខាន់ក្នុងការធ្វើឲ្យ សតិសម្បជញ្ញៈខាង នយោបាយ និង បញ្ញវ័ន្តមូស្លីមលេចរូបរាងឡើង។

ពួកខាងកម្លាំងជាតិនិយមមួយចំនួនចង់ធ្វើការកំចាត់ចោលនូវ ការបក ស្រាយប្រយោគគូរអានខុសទាំងនោះ ដោយហាមឃាតមិនឲ្យប្រើបញ្ហាសាសនា ក្នុងកម្រិតថ្នាក់ជាតិ។ គោលការណ៍រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃការបែងចែកគ្នារវាងសហគម គ្រិស្តសាសនានិងរដ្ឋត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយមកដល់ប្រជាជនមូស្លីមនិងគំនិតសាធារណ៍ជនទូទៅ ដោយគ្មានការមើលឲ្យបានស៊ីជម្រៅទៅក្នុងអ្វីដែលអាចយកមក អនុវត្តនៅក្នុងទស្សនៈនេះទាល់តែសោះ។ ភាពនិយមខាងអាណាចក្រដោយ គ្មានការសម្របសម្រួល នៅក្នុងប្រទេសមូស្លីមមួយចំនួនដូចជា ទួរគី និង អេហ្សីប ដែលបានជ្រើសរើសយកមនោគមប្រឆាំងសាសនាដោយបង្ខំនិងការ ប្រកាសប្រឆាំងឥស្លាមដើម្បីកំចាត់កម្លាំងឥស្លាមក្នុងការមិនឲ្យមានដង្ហើមក្នុងអំណាចនយោបាយ។ លើសពីនេះទៅទៀត គេបានប្រើប្រាស់មនោគមនិយម ខាងអាណាចក្រដើម្បីធ្វើយ៉ាងណាឲ្យ ការសម្លាប់ដោយមិនឆ្លងកាត់ប្រព័ន្ធយុត្តិ ធម៌ និងការធ្វើទារុណកម្មក្នុងគុកមានភាពស្របច្បាប់ក្នុងពិភពមូស្លីម។

ដូច្នេះ ការណែនាំអំពីអាណាចក្រនិយមនៅក្នុងកម្រិតថ្នាក់រដ្ឋបានធ្វើឲ្យ ធាតុនៃភាពសប្បរសក្នុងសង្គមមូស្លីមជាច្រើនស្ទើរតែឆេះអស់។ សម្រាប់ប្រជា ជនមូស្លីមជាច្រើនយល់ថា ភាពអាណាចក្រនិយមគ្មានអ្វីខុសគ្នានឹងអាណា និគមនិយមនោះទេ។ ជំនឿឥស្លាមអនុញ្ញាតឲ្យប្រជាជនមូស្លីមប្រយុទ្ធប្រឆាំង នឹងការដាក់ឲ្យស្ថិតនៅក្រោមអំណាចពួកអាណានិគមបរទេស។ ចាប់តាំងពី របបអាណានិគមខាងយោធាអ៊ឺរ៉ុបត្រូវបានបញ្ជប់ទៅ ឥស្លាមត្រូវគេប្រើប្រាស់ ដើម្បីបង្រាបចលនាកុម្មុយនីសនៅក្នុងបណ្តាប្រទេសមូស្លីមជាច្រើន។ នៅក្នុង ទស្សនីយភាពនេះ គេត្រូវតែធ្វើការវិភាគនូវទំនោរនៅក្នុងការប្រើប្រាស់ប្រយោគ គូរអានសម្រាប់អ្នកធ្វើកំណែទម្រង់ឬ ចលនា jihadi ។ David Brook ដែលធ្វើការឲ្យការសែត New York Times បានកត់សម្គាល់ថា មនុស្សភាគ ច្រើនក្នុងចំណោមពួកជ្រុលនិយមទទួលការអប់រំដោយទ្រព្យធន និង ដោយ បុគ្គលមានវិជ្ជាជីវៈសម័យថ្មី ៖

យើងបានសិក្សាជាច្រើនអំពីពួក jihadist  ចាប់តាំងពី Osama bin Laden រហូតដល់ពួកអ៊ឺរ៉ុបដែលបានធ្វើការវាយប្រហារផ្លូវក្រោមដីក្នុងទីក្រុង London កាលពីខែមុន ។ អរគុណចំពោះទិន្នន័យដែលប្រមូល បានដោយលោក Marc Sageman អតីត C.I.A បង្ហាញថា មាន ប្រហែលជា 75% នៃភេរវៈជនប្រឆាំងលោកខាងលិចស្ថិតក្នុងស្រទាប់ គ្រួសារមនុស្សថ្នាក់ កណ្តាល ឬ ថ្នាក់ខ្ពស់។​ គួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល មានមនុស្ស 65% បានទទួលការអប់រំនៅមហាវិទ្យាល័យ និង មួយភាគបីមាន ការងារជាអ្នកមានជំនាញវិជ្ជជីវៈឬបច្ចេកទេស ជាពិសេសផ្នែកខាង វិស្វកម្មនិងវិទ្យាសាស្ត្រ។ មិនថាពួកគេបានផ្លាស់ទៅនៅប្រទេស អេហ្សីប អារ៉ាប់សាអូឌី អង់គ្គេស ឬបារាំងនោះទេ មនុស្សទាំងនោះគឺមានភាព ឃ្លាតឆ្ងាយពីគំនិតនិយមកណ្តាល ដែលត្រូវបានទាក់ទាញដោយលំដាប់ នៃការអប់រំ ការចលត និង ភាពចម្រុះគ្នានៃភាសា។ ពួក jihadist គឺជាពួកសម័យថ្មីដែលរងឥទ្ធិពលខាងស្មារតី ព្រមទាំងការបំផុសបំផុល ពីមនុស្ស ពីព្រោះពួកគេគឺជាមនុស្សដែលផ្តួចផ្តើមគំនិតដោយខ្លួនឯង (នៅក្នុងសង្គមប្រពៃណីមិនមានមនុស្សបែបនេះទេ)។ ជាជាងការ សម្របខ្លួនទៅតាមទំលាប់ ពួកគេជាច្រើនបែរជានាំគ្នាប៉ះបោរប្រឆាំង អ្នកមានមុខងារសំខាន់របស់រដ្ឋអំណាចក្នុងតំបន់ ដោយធ្វើការបដិសេធ មិនត្រូវការប្រឹងប្រែងអភិរក្សរបស់ជីដូនជីតានិងភាពនិយមកណ្តាលរបស់ឥស្លាម និង បដិសេធជីវិតដ៏សុខស្រួល(សន្តិភាព)របស់ពួកគេ។

ជាក់ស្តែង ពួកជ្រុលនិយមទាំងនេះដែលពិតជាត្រូវបានបញ្ចូលយ៉ាងខ្លាំង មកក្នុងជីវិតសម័យទំនើបនេះ គឺមានភាពជ្រុលនិយមមិនមែនដោយសារភាព កត្តញ្ញូចំពោះសាសនានោះទេ ផ្ទុយទៅវិញដោយសារជំនឿខាងនយោបាយ របស់ពួកគេ។

គ្មានការសង្ស័យឡើយថាគម្ពីរគូរអានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់នៅក្នុងការ បង្កើត និង បង្កើតឡើងវិញនូវចិត្តគំនិតនិងចរិកលក្ខណៈរបស់មូស្លីម។ ទោះជា យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្នុងការនិយាយថាគម្ពីរគូរអានគឺមានបំណងចង់បំផ្លាញអ្នក កាន់សាសនាផ្សេងៗ អ្នកមិនជឿសាសនានិងអ្នកប្រឆាំងសាសនា គឺជាការបក ស្រាយមួយដ៏ខុសឆ្គងទាំងស្រុង។ ការខឹង និង ការខូចចិត្តដែលប្រជាជនមូស្លីម ជាច្រើនបានបញ្ចេញក្នុងកំឡុងពេលប៉ុន្មានសតវត្សកន្លងមកនេះគឺដោយសារតែ លទ្ធផលនៃភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងរយៈពេលយ៉ាងយូរដែលបង្កការឈឺចាប់មកលើ ពួកគេដោយស្នារដៃពួកលោកខាងលិច។ លើសពីនេះទៅទៀត ពួកលំដាប់ៗ ខាងអាណាចក្រដែលមាននៅក្នុងពិភពមូស្លីមបានបរាជ័យគួរឲ្យខកចិត្តក្នុងការប្រកាន់ភ្ជាប់នូវគោលការណ៍គ្រឹះរបស់ឥស្លាមដែលត្រូវបានអភិរក្សដោយប្រជាជនមូស្លីមទូទៅរាប់ជំនាន់មកហើយក្នុងចំណាយការលះបង់ដ៏ធំៗជាច្រើន។ ពួក អាណាចក្រនិយមគឺជាក្រុមដែលពុករលួយខ្លាំងបំផុតនៅក្នុងប្រទេសមូស្លីម និង មិនបានយកចិត្តទុកដាក់លើបញ្ហាក្តៅគគុកដែលប្រទះនៅមណ្ឌលបោះ ឆ្នោត របស់ខ្លួននោះទេ។ ការកើនឡើងនូវទំនោរតាមពួកអភិរក្សនិយមថ្មីៗ ក្នុងប្រទេស មូស្លីមគឺជាប្រតិកម្មដ៏ចំបងចំពោះការគ្រប់គ្រងពីពួកលោកខាងលិច និងចំពោះ ការជញ្ជក់ប្រយោជន៍ពីអ្នកដ៏ទៃដ៏យូរអង្វែងនៃពិភពមូស្លីម។ លើស ពីនេះទៅទៀត ការកើនឡើងនៃភាពអភិរក្សនិយមខាងសាសនា ឥឡូវនេះ ត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាបាតុភូតសកលមួយ គឺជាលទ្ធផលមួយកើតចេញពី ស្មារដៃនៃភាពបរាជ័យខាងមនោគមវិជ្ជារបស់ពួកសង្គមនិយម ដែលមិនអាច  សម្រេចនូវស្តង់ដារដ៏ទាបនៃជីវិតរបស់ប្រជាជនបាន។ ការពិនិត្យពិច័យមួយទៅ លើព្រឹត្តិការណ៍ពិភពលោក នៅក្នុងគំនិតយល់ឃើញជាប្រវត្តិសាស្ត្រខាង សាសនា គួរតែធ្វើឲ្យយើងឃើញច្បាស់ហើយថា បុព្វហេតុឥស្លាមក្នុងការ កសាងប្រជាជាតិ និង មនុស្សជាតិជាទីស្រឡាញ់ប្រកបដោយសុជីវធម៌ និង ក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈ នឹងកាន់តែទទួលបានលទ្ធផលប្រសើរជាងនេះទៅទៀត ប្រសិនបើមិនអនុញ្ញាតឲ្យពួកអភិរក្សនិយម (ខាងអាណាចក្រ និង សាសនា) ធ្វើការកាន់កាប់អំណាច។ ប៉ុន្តែកិច្ចការនោះគឺទាមទាការធ្វើឡើងដោយសន្តិវិធី ដោយការបង្កើតនូវគោលការណ៍សហការគ្នាជាមួយសាសនានិងតម្លៃទាំងអស់សម្រាប់កសាងមនុស្សជាតិឲ្យមានភាពប្រសើរសម្រាប់ជាតិសាសន៍ គោលជំនឿ និងវប្បធម៌ទាំងអស់។

វាមិនត្រឹមត្រូវទេដែលមនុស្សគ្រប់គ្នាអះអាងថា ពួកគេបានបង្កើតការ បកស្រាយមួយដ៏ល្អឥតខ្ចោះ ផ្ទុកនូវសារអត្ថាធិប្បាយដ៏គ្មានព្រំដែនអំពី មនុស្សលោក សកលលោក និង ការពិតនៃ អទិទេព។ គេអាចបក ប្រែគម្ពីរគូរអានបានតែក្នុងកម្រិតមួយដែលសមត្ថភាពយល់ឃើញរបស់មនុស្សអាចបកប្រែនូវពាក្យពេចន៍របស់អល់ឡោះបានប៉ុណ្ណោះ…។ គម្ពីរ គូរអានបានទាក់ទាញដល់មនុស្សគ្រប់រូបដែលបានស្តាប់វា (ដោយផ្តល់ ឲ្យពួកគេគ្មានភាពលំអៀង) ប្រកបដោយទស្សនៈយ៉ាងពេញលេញ ការបញ្ចេញមតិ និង លំនាំដ៏ទូលំទូលាយរបស់វា ភាពធំធេងនៃអត្ថន័យ និងសាច់រឿងដែលផ្ទុកខាងក្នុង ការបង្ហាញឡើងពីភាពប្រណិត ការអធិ ប្បាយដ៏អស្ចារ្យ សមរម្យទៅតាមកម្រិតខុសៗ គ្នានៃចំណេះដឹង និងការ យល់ឃើញព្រមទាំងសមត្ថភាពរបស់វាក្នុងការទម្លុះវិញ្ញាណ។ វាមិនមាន មិត្ត ឬសត្រូវណាអាចមានលទ្ធភាពបង្កើតអ្វីមួយមានទម្រង់ ប្រហាក់ ប្រហែល ឬទ្រឹស្តីមួយដែលធ្វើឲ្យមានភាពស្មើគ្នានៅក្នុងភាពរុងរឿងបាន ឡើយ អ្នកមុនលើកទឹកចិត្តឲ្យធ្វើត្រាប់តាម អ្នកក្រោយស្ថិត ក្នុងភាព មានកំហឹងដើម្បីបញ្ឈប់សម្លេងរបស់វា ទោះបីជាការប្រឹងប្រែងរបស់ពួក គេមានរយៈកាលជិត១៤សតវត្សមកហើយក្តី សូម្បីតែនៅពេលដែលពួក គេប្រើប្រាស់រូបធាតុដូចគ្នានិងផ្តោតលើបញ្ហាតែមួយដូចគ្នាក៏ដោយ ក៏វា នៅតែមិនបានសម្រេចដ៏ដែល។​​

ភាពខ្វះខាតជម្រៅខាងបញ្ញានិងស្ថានភាពមិនល្អខាងផ្លូវចិត្ត ដែលសង្គម និងសហគមន៍មូស្លីមកំពុងជួបប្រទះបានរាំងស្ទះពួកគេមិនឲ្យជីកកកាយជ្រៅពីអត្ថន័យគូរអាននិងស្វែងរកខ្លឹមសារសម្រាប់ខ្លួនឯងនិងដៃគូរអ្នកមានជំនឿផ្សេងរបស់គេ។ ភាគច្រើននៃសម្តីរបស់គូរអានគឺមានប្រើពាក្យសង្គត់ធ្ងន់ខ្លាំងនៅពេល ដែលធ្វើការព្រមានចំពោះមនុស្សឬសង្គមអាក្រក់ឃោឃៅមួយភាគបួន។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ នោះមិនមានន័យថាប្រជាជនមូស្លីមត្រូវបង្កើតសង្គម ខ្លួនឯងដោយផ្អែកលើភាពភ័យខ្លាច និង ធ្វើឲ្យញញើតនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ ប្រជាជនមូស្លីមត្រូវមានតួនាទីស្វែងរកនិងធ្វើការស្វែងរកឡើងវិញនូវរបៀបនិង វិធីសាស្ត្រដែលធ្វើឲ្យរីកចម្រើន ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងបទឧក្រិដ្ឋនិងជំនួសឲ្យ ប្រព័ន្ធដែលមានស្រាប់ដោយមិនបង្កការឈឺចាប់ដល់អារម្មណ៍នៃប្រជាជនដ៏ទៃទៀត។ នៅពេលណាដែលសង្គមមូស្លីមឆ្លើយតបដោយប្រើកាយវិការបែបនេះ មនុស្សនឹងស្តាប់សម្លេងរបស់ពួកគេ ប្រព័ន្ធទស្សនៈ ជំនឿ និង ការគ្រប់គ្រង របស់ពួកគេនឹងត្រូវបានគេទទួលស្គាល់ និង គោរព។ នេះជាពេលដែលមូស្លីម ត្រូវធ្វើការស្វែងយល់អំពីសារគម្ពីរគូរអានឲ្យត្រឹមត្រូវហើយ។ គេអាចគណនា បានថាប្រយោគគូរអានជាង ៦០០ ប្រយោគនិយាយពីទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ឬមិន ផ្ទាល់ទៅនឹងបញ្ហាច្បាប់ផ្លូវការដែលធ្វើការដាក់កម្រិតនិងត្រួតលើអាកប្បកិរិយា របស់មនុស្ស។ ក្នុងពេលជាមួយគ្នានេះ គម្ពីរគូរអានអំពាវនាវឲ្យអ្នកមានទ្រព្យ សម្បត្តិនិងអ្នកមានអំណាចក្នុងចំណោះប្រជាជនគិតគូរនិងជួយដល់ជនខ្វះខាតនិងជនទីទ័លក្រដែលមានលើកឡើងក្នុងគូរអាន ជាង៦០០ដង ហើយគូរអាន បញ្ជាឲ្យមូស្លីមចាត់វិធានការច្បាប់នូវជំហានដ៏ចាំបាច់ឲ្យបំពេញកាតព្វកិច្ចស្នូលចំពោះអ្នកដ៏ទៃ៖ “ ហើយនៅក្នុងទ្រព្យសម្បត្តិទាំងឡាយរបស់ពួកគេ គឺសិទ្ធិមួយ សម្រាប់អ្នកសុំនូវទាន និង អ្នកដែលខ្វះខាត”(51:19)។ ប្រជាជនជាច្រើនជឿថា​ ត្រង់ចំណុចនេះ គូរអានសំដៅតែលើ Zakat តែមួយមុខប៉ុណ្ណោះ ឧទាហរណ៍ កាតព្វកិច្ចដែលត្រូវដកហូតទ្រព្យដែលមានក្នុងផ្លូវ “បរិសុទ្ធ” 2.5% ទៅឲ្យជន ទីទ័លក្រ។ មូលដ្ឋាននៃការបង្រៀនរបស់ឥស្លាមអំពីសង្គមគំរូរបស់មូស្លីមនោះ គឺមិនត្រូវឲ្យមាននរណាម្នាក់អត់ឃ្លាន អវិជ្ជា ឬ ទីទ័លក្រនោះឡើយ។ វាជាការទទួលខុសត្រូវធំមួយរបស់រដ្ឋាភិបាល និងសង្គមមូស្លីមទាំងអស់ដើម្បី ផ្តល់គុណភាពអប់រំទៅដល់មនុស្សប្រុសស្រីដែលមាននៅក្នុងប្រទេស និងអ្នក ដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។ ជាពិសេស មូស្លីមម្នាក់ៗគួរតែ ព្យាយាមដើម្បីទទួលបានចំណេះដឹងត្រឹមត្រូវ និងគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ដឹកនាំជីវិត ប្រកបដោយភាពស្មោះត្រង់និងសេចក្តីថ្លៃថ្នូររហូតដល់រូបគេបានបញ្ចប់ជីវិតលើផែនដីនេះ។ មិនខុសគ្នាពីអ្នកប្រាជ្ញសាសនាដ៏ទែទៀតមុនៗនោះទេ វិធីសាស្ត្រ លោក Gülen ចំពោះគូរអាន និងកសាងសង្គមគំរូមួយសម្រាប់ទាំងអស់គ្នាគឺ គ្មានភាពតឹងរឹងហើយក៏គ្មានភាពផ្តាច់មុខអ្វីដែរ។ ជំហរលោក Gülen គឺសម្រាប់ សង្គមរួមមួយដោយផ្អែកលើតម្លៃមនុស្សជាសកល។ លោក Gülen មិនបាន មើលឃើញពីភាពមិនត្រូវគ្នារវាងការបង្រៀនជាមូលដ្ឋានរបស់គម្ពីរគូរអាន និង ធម្មជាតិនៃពូជសាសន៍របស់មនុស្សពីកំណើតដែលធ្វើឲ្យមានភាពថ្លៃថ្នូរ ផ្នែក ខាងក្នុង និង ខាងក្រៅ និងមានភាពខ្ពង់ខ្ពស់នៅលើផែនដី និងជីវិតក្រោយ លោកិយនោះទេ។

Tweet

Whatsapp