Το εσωτερό βάθος της ανθρωπότητας

Οάνθρωπος αποτελεί την ουσία και το ζωτικότερο στοιχείο της ζωής, τον δείκτη και τον πυρήνα του σύμπαντος. Οι άνθρωποι βρίσκονται στο κέντρο της ύπαρξης όλα τα υπόλοιπα πράγματα, ζωντανά ή μη, συνθέτουν ομόκεντρους κύκλους γύρω από εμάς. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ο Υπέρτατος Δημιουργός έστρεψε όλα τα όντα προς την ανθρώπινη ύπαρξη και όλους τους ανθρώπους προς Εκείνον, επιτρέποντας στους ανθρώπους να γνωρίζουν ότι εκεί μπορούν να βρουν τη συμπαράσταση και τη βοήθεια που αναζητούν. Λαμβάνοντας υπόψη την τιμή που αποδόθηκε στην ανθρωπότητα, σε σχέση με τα υπόλοιπα δημιουργήματα, οφείλουμε να αντιμετωπίζουμε την ανθρώπινη ύπαρξη σαν τη φωνή που εκφράζει τη φύση των πραγμάτων, της ιστορίας και, ασφαλώς, του ίδιου του Παντοδύναμου που βρίσκεται πίσω απ’ όλα και σαν μία καρδιά που αγκαλιάζει κάθε σύμπαν. Μέσω των ανθρώπων, η δημιουργία βρήκε την ερμηνεία της και η ύλη, αποσταγμένη στη γνώση των ανθρώπων, βρήκε το πνευματικό της νόημα. Ο έλεγχος των πραγμάτων αποτελεί ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των ανθρώπων και η ικανότητά τους να διαβάζουν και να ερμηνεύουν το βιβλίο του σύμπαντος αποτελεί προνόμιο, ενώ το να αποδίδουν τα πάντα στον Θεό είναι ευλογία. Η ενδοσκόπηση των ανθρώπων μέσα στην ηρεμία είναι διαλογισμός, ο λόγος τους είναι σοφία και η καταληκτική τους απόφανση για καθετί είναι αγάπη.

Οι άνθρωποι είναι εκείνοι που πιστώθηκαν με το προνόμιο να εξουσιάζουν και να χρησιμοποιούν τη δημιουργία εκείνοι είναι, επίσης, που αποκαλύπτουν την αλήθεια πίσω από τα φυσικά φαινόμενα, για να την αποδώσουν στον Δημιουργό. Οι άνθρωποι αισθάνονται και αναγνωρίζουν τη σχέση ανάμεσα στην ανθρωπότητα, το σύμπαν και τον Δημιουργό – τη σχέση που τους οδηγεί στη γνώση. Ανακαλύπτουν τις δυνατότητες και τα βάθη τους, ενώ ξεπερνούν τους αγγέλους, καθώς έχουν την ικανότητα να ανάγουν το μεγαλείο ενός ωκεανού σε μία απλή σταγόνα και να μελετούν όλους τους ήλιους σε ένα και μόνο άτομο. Οι άνθρωποι τιμούν τη Γη με την παρουσία τους, οι άνθρωποι που αποτελούν την κορωνίδα της δημιουργίας, την περηφάνια του φυσικού κόσμου, που, μέσα από τα ανθρώπινα όντα, συνδέεται με τον πνευματικό κόσμο του Παραδείσου. Αν σκεφθούμε για λίγο όλη την πλάση σαν έναν απέραντο ωκεανό, τότε οι άνθρωποι αποτελούν το πιο πολύτιμο μαργαριτάρι του. Αν πάλι το σύμπαν δεν ήταν τίποτα άλλο από μία αίθουσα εκθεμάτων, με κάθε πολύτιμο αγαθό του κόσμου αυτού στις προθήκες του, τότε ο άνθρωπος είναι ο επισκέπτης του μουσείου αυτού. Όταν τα πράγματα και τα γεγονότα συνδέονται σε μία σαγηνευτική αρμονία ισορροπιών, τότε ο άνθρωπος δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά ο ευαίσθητος παρατηρητής τους. Υπό το φως του στοχασμού που παράγει η πίστη και η υγιής συνείδηση της ανθρωπότητας, η ύπαρξη, που έμοιαζε να είναι σιωπηλή και βυθισμένη στο σκοτάδι, φωτίστηκε και κέρδισε ομορφιά – κάνοντας τις καρδιές μας να αισθάνονται ότι βρίσκονται στον Παράδεισο. Μέχρι η ανθρωπότητα να ανέβει στον θρόνο της στη Γη, οι άγγελοι και τα άλλα πνευματικά όντα κρατούσαν τη σημαία που διακήρυττε την αλήθεια στους ορίζοντες του πνευματικού βασιλείου. Η σημαία αυτή, που απέκτησε το πραγματικό της νόημα με την έλευση των ανθρώπων στη γη, άρχισε να κυματίζει στα ύψη του θνητού βασιλείου και σ’ αυτό τον πλανήτη –τον τόσο μικρό, αν τον συγκρίνουμε με τους ουρανούς– που έγινε ίσος με τους ουρανούς, αφού έγινε ο ορίζοντας του βασιλείου του Επέκεινα. Η ανθρωπότητα υπήρξε πάντοτε το στέμμα της δημιουργίας αυτό είναι αλήθεια από τότε που η πίστη είναι η πηγή της χαράς, από τότε που το Ισλάμ είναι ο κώδικας της ζωής^[1], από τότε που η γνώση του Θεού και η αγάπη αποτελούν τις εσωτερικές δυνάμεις της ανθρωπότητας. Η Γη εξαρτάται από το φως που διαχέεται από την ανθρωπότητα… αυτό το φως τής δόθηκε από τον Παντοδύναμο. Αυτό το ιδιαίτερο δώρο του Θεού τίμησε η ανθρωπότητα μετατρέποντάς το στο σπανιότερο τριαντάφυλλο σ’ αυτό τον κήπο της ομορφιάς που είναι ο κόσμος. Ο ιμάμης αλ Γκαζάλι^[2] περιγράφει την κομψότητά αυτού του κήπου με τον ακόλουθο τρόπο: «Η τωρινή δημιουργία δεν μπορεί να γίνει περισσότερο τέλεια, όμορφη ή συναρπαστική». Η ανθρωπότητα μπορεί να γίνει αντιληπτή ως το μοναδικό αηδόνι αυτού του κόσμου, ενός κόσμου, όμως, που δεν είναι παρά η σκιά του Παραδείσου.

Δεν θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι αυτός ο κόσμος δημιουργήθηκε ως ο κήπος για αυτά τα σπάνια τριαντάφυλλα, ή πως η θάλασσα της ύπαρξης ήλθε στον κόσμο σαν το όστρακο που περικλείει αυτό το μαργαριτάρι αντιθέτως, θα ήταν μάλλον μία υποτίμηση της πραγματικής κατάστασης των πραγμάτων. Για την ακρίβεια, όλη η ύπαρξη, με κάποιο τρόπο, ερμηνεύθηκε και πήρε ενιαία μορφή μέσω της ανθρωπότητας, για την ανθρωπότητα, στην υπηρεσία της ανθρωπότητας εξαρτάται ολοκληρωτικά από την ανθρωπότητα και από τη σχέση των ανθρώπων με τον Δημιουργό, που παρέδωσε τα πάντα στην υπηρεσία της ανθρωπότητας. Είναι τόσο στενή η σχέση μεταξύ της ανθρωπότητας και του Θεού, που σκοπός όλης της δημιουργίας μοιάζει να μην είναι τίποτα άλλο από τον ίδιο τον άνθρωπο και τη σχέση του με τον Θεό.

Στην πραγματικότητα, οι ανάγκες της ανθρωπότητας είναι τόσο διευρυμένες που καλύπτουν όλη τη δημιουργία και φθάνουν ώς την αιωνιότητα, καθώς, πάνω απ’ όλα, οι άνθρωποι δημιουργήθηκαν για την αιωνιότητα και αυτή μονάχα ποθούν. Οι ευχές και οι απαιτήσεις των ανθρώπων δεν έχουν όριο και οι προσδοκίες τους δεν έχουν οροφή. Ακόμα κι αν όλος ο κόσμος προσφερόταν στην ανθρωπότητα, ούτε η όρεξή της θα ικανοποιούνταν, ούτε και οι φιλοδοξίες της θα σταματούσαν. Ρητά ή άρρητα, οι ανθρώπινες ψυχές αναμένουν μία αιώνια κατοικία, για να μην πούμε ότι λαχταρούν τη συνέχιση αυτού του πεπερασμένου κόσμου. Όποιος διαθέτει καρδιά ανοικτή στην αλήθεια, επιθυμεί να δει τον Παράδεισο – ο οποίος δεν είναι τίποτ’ άλλο παρά μία ασήμαντη σκιά του Πραγματικού Μεγαλείου του Θεού, και ο καθένας επιθυμεί να δει τον τέλειο δημιουργό σε όλη Του τη μεγαλοπρέπεια και ομορφιά.

Οι άνθρωποι που μπορούν να αισθανθούν και να νιώσουν την αλήθεια πίσω από την όψη των πραγμάτων και των συμβάντων και έχουν συνείδηση της θέσης τους στο σύμπαν, είναι ταξιδευτές προς το Επέκεινα. Γνωρίζουν ποιοι είναι και τι θέλουν και είναι πάντα πρόθυμοι να δείξουν σεβασμό στον Κύριό τους. Όσο για εκείνους που αντιτίθενται σε μια τέτοια στάση ζωής, δεν μπορούμε να πούμε ότι διαθέτουν αυτοεκτίμηση, ούτε και σεβασμό στον Δημιουργό τους. Δεν είναι καν σε θέση να αναγνωρίσουν τον Κύριό τους, όπως θα έπρεπε. Ακόμα κι αν από τύχη το κάνουν, δεν είναι σε θέση να Τον δοξάσουν έτσι όπως απαιτεί το Μεγαλείο Του. Η συμμετοχή στην αληθινή ανθρώπινη φύση εξαρτάται από την αναγνώριση της σχέσης μεταξύ του Θεού και των υπηρετών Του. Παραδόξως, οι άνθρωποι, οι οποίοι δικαίως θεωρούνται πιο ευλογημένοι και από τους αγγέλους από την άποψη των δυνατοτήτων που μπορούν να αναπτύξουν, είναι πιθανό να βυθιστούν σε αβύσσους απροσμέτρητες, ακόμα βαθύτερα και από τα πιο περιφρονημένα πλάσματα της πλάσης, αν δεν αισθανθούν ή δεν εκτιμήσουν με τον κατάλληλο τρόπο αυτή τη σχέση αυτό υποδηλώνει και ο στίχος: … αυτοί είναι σαν κτήνη, ή μάλλον ακόμα περισσότερο πλανεμένοι και από τα κτήνη. (Αλ Αράφ, 7:179)

Η αναγνώριση αυτής της σχέσης με τον Θεό, δηλαδή η πίστη, είναι το μονοπάτι που οδηγεί στο να γίνει κάποιος πραγματικό μέλος της ανθρωπότητας και να σταθεί πάνω από όλα τα άλλα πλάσματα. Όσο για την έλλειψη πίστης, αυτή μετατρέπει τους ανθρώπους σε θηρία. Οι κοινωνίες που σχηματίζονται από τέτοια άτομα νοσούν από υπέρμετρη μνησικακία, μανία, λαγνεία, απληστία, ψευτιά, υποκρισία, ζήλια, απάτη και δολοπλοκία αυτό συμβαίνει καθώς η έλλειψη εμπιστοσύνης δημιουργεί κοινωνίες, στις οποίες όλοι διακατέχονται από καχυποψία. Σε κάθε περίπτωση, οι άνθρωποι που βούτηξαν σ’ αυτές τις κακές συνήθειες δεν συνιστούν κάποιο αυτόνομο έθνος ή κοινότητα θα μπορούσαν περισσότερο να περιγραφούν ως άβουλη μάζα. Όταν ο Διογένης με το φανάρι του έψαχνε ανθρώπους μέρα μεσημέρι, πιθανότατα προσπαθούσε να τους συμβουλέψει ή να δείξει την αντίδρασή του απέναντί τους. Ο Μαρκ Όρελ, ο συγγραφέας των Σκέψεων, διατυπώνει την ίδια ιδέα από διαφορετική οπτική, λέγοντας: «Κάθε πρωί, συναντώντας άλλους ανθρώπους, σκέφτομαι: Σήμερα θα συναντήσω πάλι κάποια θηρία με μορφή ανθρώπων. Αν κατέβει το σούρουπο χωρίς να τρέμω από φόβο ή χωρίς να έχω κομματιαστεί από τα σαγόνια τους, θα είμαι ευχαριστημένος». Η Ραμπία αλ Ανταουίγια παίρνει το θέμα λίγο πιο σοβαρά και αντιδρά: «Με δυσκολία βλέπω ανθρώπους στο δρόμο. Το μόνο που βλέπω είναι κάτι αλεπούδες μπροστά από τα μαγαζιά, κάποιους λύκους και ορισμένα άλλα πλάσματα να γρυλίζουν μεταξύ τους … Κάποια στιγμή αντίκρισα έναν μισό άνθρωπο, έκανα πέρα το πέπλο που φορούσα για να τον δω». Προφανώς, οι παραπάνω άνθρωποι δεν προσπαθούν συνειδητά να συμπαρασύρουν και τους υπολοίπους μαζί τους στην Κόλαση. Εμφανίζουν όμως τον εσωτερικό κόσμο ανθρώπων που θυσίασαν τις κληροδοτημένες ανθρώπινες αξίες στον βωμό του εγωισμού τους. Αν οι άνθρωποι δεν ελέγξουν τις συμπεριφορές τους, ώστε να συμφωνούν με τον σκοπό της δημιουργίας τους, αν δεν ελέγξουν τον εσωτερικό τους κόσμο, έτσι ώστε να αποφεύγονται οι φανερές αναντιστοιχίες με την εξωτερική εμφάνιση, τότε είναι πολύ πιθανό να μοιάζουν στους ανθρώπους που περιγράφουν ο Μαρκ Όρελ και η Ραμπία αλ Ανταουίγια.

Ανάμεσά τους μπορεί να πετύχει, κάποιες φορές, να συναντήσουμε ανθρώπους που εμφανίζονται ευδιάθετοι στο πρόσωπο όσο μίζεροι κι αν είναι μέσα τους. Αυτοί αποτελούν κατηγορία από μόνοι τους. Ένας φιλόσοφος τούς είχε περιγράψει κάποτε σαν κτίριο με δύο διαφορετικές όψεις. Η πρόσοψη είναι καθαρή, αστραφτερή και εντυπωσιακή, αλλά ο ακάλυπτος από πίσω είναι βρόμικος, άθλιος και εγκαταλελειμμένος. Κάθε φορά που βλέπουμε ένα τέτοιο κτίριο στο δρόμο, λέμε προτρέχοντας: «τι ωραίο που είναι!». Μόλις όμως εξετάσουμε την άλλη πλευρά, καταδικάζουμε το κτίριο που μόλις πριν από μερικά λεπτά θαυμάσαμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους. Θα πέφτουμε έξω για εκείνους κάθε φορά που θα τους κρίνουμε βλέποντας μόνο τη μία τους πλευρά. Αυτό που έχει σημασία είναι να τους βλέπουμε όπως είναι στην πραγματικότητα και να κάνουμε κάθε δυνατή προσπάθεια να βελτιωθεί η πίσω πλευρά ώστε να είναι σε αρμονία με τις καλές πλευρές του κτιρίου.

Οι άνθρωποι είναι δέσμιοι των δικών τους χαρακτηριστικών και ιδιοτήτων. Μπορούμε να κρίνουμε ποιο χαρακτηριστικό ή ιδιότητα κυριαρχεί. Μας το δείχνει η συμπεριφορά που αυτό το άτομο καταδεικνύει, καλή ή κακή. Μερικές φορές, κάποιοι άνθρωποι μετατρέπονται σε τέρατα έτοιμα να δαγκώσουν όσους βρίσκονται κοντά τους. Άλλες πάλι γίνονται «Καλοί Σαμαρείτες», τα πρόσωπά τους λάμπουν σαν το φεγγάρι, σαν φωταγωγημένα κάστρα, που οι διάδρομοί τους οδηγούν στον Παράδεισο. Κάποιες φορές είναι τόσο αγνοί, που και οι άγγελοι τους ζηλεύουν, ενώ άλλες τόσο μοχθηροί που ακόμη και οι δαίμονες νιώθουν ντροπή.

Οι άνθρωποι γίνονται μερικές φορές τόσο αιθέριοι, που μπορούν να φθάσουν στα ύψη των ουρανών κι όμως, άλλες φορές, μπορούν να είναι τόσο κακοί που γίνονται χειρότεροι από φίδια ή δηλητηριώδη έντομα. Οι άνθρωποι είναι από τη φύση τους όντα που διαθέτουν τη δυνατότητα μίας ευρείας κλίμακας συμπεριφορών: μπορούν να είναι διεφθαρμένοι αλλά και ενάρετοι. Εύκολα υποκύπτουν στο κακό, όσο κι αν κατέχουν υψηλές αρετές. Πίστη, σοφία, αγάπη και πνευματικές απολαύσεις αποτελούν μέρος των ανθρώπων όσο και οι καρδιές τους το να αγαπούν άλλους, να αγκαλιάζουν τον καθένα, να ζουν με συναισθήματα καλοσύνης και προτρέποντας τους άλλους να ζήσουν τις ζωές τους με τον ίδιο υπέρτατο σκοπό είναι μέρος του κόσμου τους. Να εξαφανίζουν το κακό με την καλοσύνη, να αγαπούν την «αγάπη» και να βρίσκονται σε διαρκή αγώνα ενάντια στα συναισθήματα εχθρότητας, όλα αυτά φαίνονται τόσο γλυκά σε εκείνους, όσο ο ψίθυρος της ψυχής τους. Κακά συναισθήματα, όπως η απληστία, η μνησικακία, το μίσος, η λαγνεία, η συκοφαντία, η ψευτιά, η υποκρισία, η διαφθορά, ο οπορτουνισμός, ο εγωισμός, η δειλία και η φιλοδοξία καραδοκούν σταθερά, περιμένοντας την αδύνατη στιγμή. Οι άνθρωποι μπορεί να υποκύψουν σε κακά συναισθήματα και πάθη, να γίνουν σκλάβοι τους και κακοί μέχρι του έσχατου βαθμού, παρά το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι έχουν τις δυνατότητες να κυριαρχήσουν πάνω στο σύμπαν με τις αρετές και την καλή συμπεριφορά τους. Ακόμα και όταν ένα άτομο, που υπέκυψε σε αυτές τις κακές παρορμήσεις, φαίνεται να είναι ελεύθερο, στην πραγματικότητα είναι περισσότερο αιχμάλωτο από ποτέ η ελευθερία μπορεί να επιτευχθεί μέσω της επιτυχίας στον εσωτερικό αγώνα – έναν αγώνα που το Ισλάμ αποκαλεί «μεγάλο Τζιχάντ». Η βελτίωση των κληρονομημένων δυνατοτήτων και η απόκτηση μίας ιδιοσυγκρασίας που επιτρέπει τη στενή σχέση με τον Μεγαλοδύναμο εξαρτάται από την έκβαση αυτού του αγώνα, ενός αγώνα που διαδραματίζεται βαθιά μέσα στην ανθρώπινη ψυχή και εξαρτάται από το πόσο ο άνθρωπος που μπαίνει στη διαδικασία της μάχης επιθυμεί τη νίκη και αν στην προσευχή σκύβει το κεφάλι στο επίπεδο των ποδιών, δημιουργώντας έναν κύκλο με απόλυτη ταπεινότητα και μετριοφροσύνη.

Όσοι όμως έχουν αδύναμη θέληση, εκείνοι που δεν κατάφεραν να περάσουν την επιφάνεια και να κοιτάξουν στα εσώτερα βάθη τους, να δουν τα κενά και τα αρνητικά μέσα στη φύση τους, όπως και τα θετικά στην ψυχή τους, όσοι δεν μπορούν να ανανεώνονται κάθε μέρα, όσοι δεν μπορούν να προχωρήσουν στην εσωτερική τους διαδρομή, ακόμα κι αν συνεχίζουν να μιλούν για τάχα προόδους που κάνουν, σε κάθε τους βήμα μπροστά αναλογούν και δύο προς τα πίσω. Είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν να ξεκολλήσουν τα μάτια τους, τα αυτιά, τη μύτη τους, τις γλώσσες και τα χείλη, τα χέρια ή τα πόδια από την αιχμαλωσία που επέβαλε στον εαυτό τους ο εγωισμός. Ζουν σαν σκλάβοι όλη τους τη ζωή, χωρίς καν να αναγνωρίζουν το τραγικό αυτό γεγονός. Στην πραγματικότητα, αυτοί οι άνθρωποι, απλοί σκλάβοι των σωματικών τους επιθυμιών, είναι αξιολύπητοι.

Το να αγαπά κανείς και να νοιάζεται για εκείνους που διαφυλάσσουν την ανθρωπιά τους ισοδυναμεί με το να τους δίνει αυτό που αξίζουν. Όσο για τους υπόλοιπους, θα πρέπει να τους δείχνουμε αγάπη και συμπάθεια, ώστε να μπορέσουν να σωθούν από τον κλοιό των κακών συναισθημάτων και παθών τους. Αυτή η συμπεριφορά αποτελεί έκφραση φροντίδας για τα ανθρώπινα όντα, που ο Θεός δημιούργησε άξια σεβασμού … και ο άνθρωπος είναι μία ύπαρξη προορισμένη να αγαπιέται.

[1] Η πίστη που φανερώθηκε στην ανθρωπότητα ξεκινώντας με τον Αδάμ υπήρξε πάντα η ίδια η πίστη τελειοποιήθηκε με τον Προφήτη Μουχαμμέντ και το Κοράνι και το όνομα Ισλάμ τής δόθηκε από τον Θεό.
[2] Ιμάμης αλ Γκαζάλι (1058-1111): Σημαντικός Μουσουλμάνος νομικός, που έγινε γνωστός ως Χουτζάτ αλ Ισλάμ (Η απόδειξη του Ισλάμ). Θεωρείται ο Αναγεννητής της ισλαμικής πίστης. Το Ιχιά Ουλούμ αλ Ντιν (Αναβιώνοντας τις θρησκευτικές επιστήμες) είναι το πιο γνωστό του έργο.

Tweet

Whatsapp