Fil, Kureyş ve Mâun Sûreleri arasındaki münasebet
Fil Sûresi ile Kureyş Sûresi’ndeki ortak payda herhâlde “koruma” ve meselelerin “minnet üslubu” ile ele alınmasıdır. Fil Sûresi’nde, Kur’ân, Ebrehe ordusunun şerrinden Kâbe’nin korunmasına dikkat çekiyor. Kureyş Sûresi’nde de insanların hayatlarının idamesi adına yaptıkları yaz‑kış ticaret seferlerinin emniyet içinde gerçekleşmesini nazara veriyor. Yani, Roma ve Sasani imparatorluklarıyla etraflarının çevrildiği, bir sürü çapulcu ve serserinin ticaret kervanlarını tehdit ettiği bir mekân ve zamanda yol ve ticaret emniyetinin verilmesini ve Allah’ın onları korumasını, minnet makamında anlatıyor. Bu iki sûreye “koruma” ve “minnet üslubu” açısından yaklaşmazsak, aradaki mutabakatı kavrama oldukça zorlaşır.
Düşünün ki, Allah, sizin kendi güç ve kuvvetinizle def edemeyeceğiniz belâları sizden uzaklaştırıyor, sizi Kendi himayesine alıyor; bunun karşılığında da gücünüzün yetebileceği şeyleri sizden istiyor: Yetimlere bakmayı, kâmil mânâda namaz kılmayı ve zekât vermeyi.
Bu nüktenin derinliğine derinlik katan başka beyanlar da vardır İlâhî Kitap’ta. Mesela, “Ben onlardan rızık istemiyorum. Beni doyurmalarını da istemiyorum.”[1] Neden? Çünkü “Şüphesiz rızkı veren güç ve kuvvet sahibi olan ancak Allah’tır.”[2] da onun için.
Yine “Hatırlayın ki, bir zaman siz yeryüzünde âciz tanınan az (bir toplum) idiniz; insanların sizi kapıp gitmesinden korkuyordunuz da şükredesiniz diye Allah size yer yurt verdi; yardımıyla sizi destekledi ve temizinden rızıklar ihsan etti.”[3]
Demek ki hakiki mânâda ticaret ve yol emniyeti vererek rızkı ihsan eden Allah (celle celâluhu), minnet makamında ifade buyurduğu bu beyanları ile hakikate işaret edip, insanlardan, onların güç ve kuvvetleri dahilinde olan şeyleri istiyor.
İşte onlardan biri de namazdır. Ama insanı fuhşiyat ve münkerattan alıkoyan, tabi duya duya, doya doya kılınan namazdır.
Görüldüğü gibi Fil ve Kureyş sûreleri arasında koruma ve minnet, buna bağlı olarak da Mâun Sûresi’nde bu ihsanlara mazhar olan insanlardan istenen şeylerin anlatılması bahis mevzuudur.
[1] Zâriyât sûresi, 51/57.
[2] Zâriyât sûresi, 51/58.
[3] Enfâl sûresi, 8/26.
- tarihinde hazırlandı.