Sefahat ve Sarhoşluğa Dalan Ülkenin Hali
Böyle bir ülkede ise halk talihsiz, vatan da metruk sayılır. Böyle bir ülkenin bütün müesseselerini tahlile tâbî tutsanız, onda size ait ruhu katiyen bulamazsınız. Orada ne ilim aşkı ne hakikat sevgisi ne samimiyet ve safvet ne de ahlâkîlik göremezsiniz. Aksine orada, millî bünye delik deşik, ilim bir hokkabazlık ve ilim yuvalarının da bir sirkten farkı yoktur. Hakikati arama metoduyla orada, nesillere inançsızlık ve lâ-ahlâkîlik telkin edilir. "Yürekler merhametsiz, duygular süflî", bakışlar hakikatsiz ve yalancıdır o diyarda. Hele yığınlar, böyle bin buhran içinde kıvranırken, onu ayakta tutacak ruh ve manâyı, sarıp sarmalayıp bir kenara atarak, sadece göze-kulağa, dile-dudağa hitap eden şeylerle meseleler ele alınıyorsa... Halbuki biz, ruhumuzu esaretten kurtarmak için yedi cephede sapır sapır dökülmüştük. Yoksa, bütün bu cansiperâne kavgalar, eşyaya bağlanıp yeni bir esarete girmek için miydi..?
Bugün, hemen her köşe başında, nesillerin yolunu kesen ve zaman zaman onların duygu ve düşünceleri üzerinden silindir gibi geçen "eşya-putu", artık kitlelere mihrap olma iddiasındadır. Uslulaştırılıp millî ruh çizgisine getirilemeyen teknik ise bütün bütün bir vebâ... Onun, hayatımızı istilâsı, bizdeki fertlerin içtimâîleşip, kendini millete adama gibi, yüksek mefkûrelerin henüz gelişmediği bir dönemde başlaması, toplumu uyuz ve fertleri birbirinden kaçan huysuzlar haline getirdi ve insan, insanın düşmanı oldu. Ağa-köylü, işçi-patron, memur-halk, muallim-talebe, peder-evlat birbirinin kurdu kesildi ve cemiyet her kesimiyle ölüme itildi. Eğer ara sıra o, kendine uzanan bir inayet eliyle belini doğrultma fırsatını bulamasaydı, bugün bütün bütün tarihten silinip gitmişti.
Bundan ötürüdür ki o, dış cidarlarıyla restoreye tâbi tutulurken, kemikleşen ruhu ve karıncalanan kalbi itibariyle de ele alınıp gözden geçirilmesinde zaruret vardır.
- tarihinde hazırlandı.