Vahdet-i Vücud Konusunda Yaklaşım Farklılıkları
Vahdet-i vücûd konusunda, bazılarının hâlî ve zevkî mülâhazaları, bazılarının Zât-ı Hakk'a tahsis-i nazar etmeleri, bazılarının da konuya tamamen nazarî ve felsefî olarak yaklaşmaları pek çok farklı düşünce, farklı yorum ve farklı seslendirmelerin doğmasına sebep olmuştur. Bununla beraber nerede ve hangi dönemde olursa olsun, bu görüşü paylaşanlar, Allah'ın vücûdundan başka, kendi kendine kaim, hakikî bir vücûdun bulunmadığı konusunda ittifak içindedirler. Bu temel mülâhazaya göre, Allah'tan başkasına vücûd isnadı, onların varlıklarının hakikî ve onlarla kaim olması açısından değil, Allah'a nisbet ve taallukları itibarıyladır. Yani bu sisteme göre hakikî Vücûd birdir. Bütün eşya ve hâdiseler ise bu biricik Vücûdun akis ve tecellilerinden ibarettir. Farklı bir yaklaşımla, vücûd bir ummân, eşya ve hâdiseler ise bu ummânın "bî kem u keyf" mevceleri mesâbesindedir. Ne var ki bu dalgalanmalarda her bir dalganın yine de kendine göre bir temayüz ve muayyeniyeti söz konusudur. Her bir dalga zuhur itibarıyla bir hususiyete malik olmasının yanında, ummân içinde mütelâşî görünmesi açısından da, hissî ve zevkî olarak tamamen itibardan düşmekte ve gidip bir hiçe incirar etmektedir.
- tarihinde hazırlandı.