De noodzaak van interrelligieuze dialoog: De benadering van een Moslim
Deze boodschap is gericht aan deelnemers van de bijeenkomst in het jaar 1999 voor het Parlement voor Wereldreligies in Kaapstad in de Republiek Zuid-Afrika.
Zoals elke zonsondergang, elke zonsopgang en elke nieuwe lente een nieuw begin en hoop betekent, zo doen elke nieuwe eeuw en elk nieuw millennium dat ook. In dit opzicht, binnen het rad des tijds waarover wij geen controle hebben, heeft de mensheid altijd gezocht naar een nieuwe levensvonk, naar een ademtocht zo fris als een lentebries en men heeft gehoopt en gewenst om van de duisternis in het licht te stappen met het gemak waarmee men over een drempel stapt.
We kunnen alleen speculeren over wanneer de eerste man en vrouw verschenen op de aarde, die gelijk is gesteld aan de hemel als gevolg van de goddelijke kunst die hij tentoonstelt, zijn ontologische betekenis en zijn waarde die grotendeels afkomstig is van zijn voornaamste bewoner, de mens. Volgens de kalender die we vandaag de dag gebruiken, staan we op de drempel van het derde millennium na de geboorte van Jezus, vrede zij met hem. Maar, omdat de tijd verstrijkt en vooruitgaat in een helicoïdale relativiteit, zijn er verschillende tijdmetingen in de wereld. Zo staat de wereld bijvoorbeeld, volgens de tijdmeting die momenteel wereldwijde acceptatie geniet, op het punt om de drempel van een nieuwe periode van duizend jaar over te stappen, terwijl we, volgens de joodse kalender, al in de tweede helft van het zesde millennium zitten. Binnen de jaartelling van de Hindoes leven we in het Kali Yuga tijdperk en volgens de moslimkalender naderen we het einde van de eerste helft van het tweede millennium.
We zouden ons echter moeten herinneren dat deze tijdmeting ook relatief is. Terwijl wordt aangenomen dat een periode van 100 jaar de maat is voor een eeuw, is het idee van een 60-jarige eeuw, gebaseerd op de levensduur van een gemiddeld persoon, het ook waard om genoemd te worden. We zijn, gezien vanuit dit standpunt, al in het vierde millennium na de geboorte van Jezus, vrede zij met hem, en in het derde millennium na de hijra, dat het beginpunt van de moslimkalender is. Ik breng deze kwestie naar voren vanwege het spirituele ongemak dat is veroorzaakt door de angstaanjagende voorspellingen die worden geassocieerd met het nieuwe millennium, vooral in het Westen.
Mensen leven in eeuwigdurende hoop en zijn aldus kinderen van de hoop. Op het moment dat zij hun hoop verliezen, verliezen ze tevens hun “passie” voor het leven, ongeacht of hun fysieke bestaan voortduurt. Hoop is recht evenredig aan het hebben geloof. Evenals de winter een vierde van een jaar vormt, zo zijn de perioden in het leven van een persoon of samenleving die overeenkomen met een winter, ook kort. De raderwerken van goddelijke daden draaien rond zulke veelomvattende wijsheden en barmhartige doeleinden, dat ook de desastreuze perioden kort zijn en worden gevolgd door gelukkige tijden in zowel het leven van een individu als in de geschiedenis van een land, net zoals de circulatie van dag en nacht de hoop doet opleven en de geest doet herleven en net zoals ieder nieuw jaar begint in afwachting van lente en zomer.
Deze circulatie van de “Dagen van God”, welke gecentreerd is in Goddelijke Wijsheid, betekent angst noch pessimisme voor hen met geloof, inzicht en oprecht scherpzinnige vermogens. Het is eerder een bron van voortdurende reflectie, herinnering en dankzegging voor degenen met een schrander hart, innerlijke perceptie en het vermogen om te horen. Net als dagen zich ontwikkelen in het hart van de nacht en net zoals de winter de baarmoeder verschaft waarin de lente groeit, zo is het leven van de mens gezuiverd, gerijpt en draagt het zijn verwachte vruchten binnen de circulatie. Ook worden door God gegeven menselijke vermogens in deze circulatie begaafdheden en talenten. Wetenschappen bloeien als rozen en weven de technologie in de werkbank van de tijd en de mensheid nadert geleidelijk het voorbestemde einde.
Na het verklaren van deze algemene visie van ons, die persoonlijk noch subjectief is maar eerder een objectief feit van de menselijke geschiedenis is, moet men niet denken dat we winter of winterachtige gebeurtenissen die corresponderen met verdriet, ziekte en rampen, verwelkomen. Ondanks het algemene feit dat ziekte uiteindelijk de weerstand in het lichaam verhoogt, het immuunsysteem versterkt en de medische vooruitgang aandrijft, is het pathologisch en schadelijk. Het is hetzelfde met aardse en hemelse rampen. Vanuit een theologisch en moreel standpunt resulteren ze uit onze zonden en onderdrukking welke genoeg zijn om de Aarde en de Hemelen door elkaar te schudden en uit het feit dat we ons inlaten met daden die verboden verklaard zijn en die veracht worden door de wet en de ethiek (religieus of seculier). Hoewel ze mensen bewust maken van hun fouten en nalatigheid, ze ontwikkelingen in geologie, architectuur en techniek en de daaraan verbonden veiligheidsmaatregelen veroorzaken en hoewel ze de vernietigde bezittingen van de gelovigen naar het niveau van liefdadigheid verheffen en de gelovigen zelf naar het niveau van martelaarschap, veroorzaken deze rampen grote vernielingen en schaden ze de mensheid.
Op dezelfde manier lezen we in de Koran: “Zonder dat God enkelen (van u) hinderde met enkele anderen (van u), zouden de moskeeën, kloosters en synagogen waarin God wordt aanbeden zijn vervallen tot ruïnes.” Met andere woorden, God zou zo onbekend zijn dat mannen en vrouwen, die geneigd zijn om niets te erkennen dat superieur is aan henzelf en die geloven dan hun daden in twijfel zullen worden getrokken in het Hiernamaals, totaal op een dwaalspoor geraken en de Aarde daarbij ongeschikt maken voor het menselijk leven. Er is ook het goddelijke decreet: “je beschouwt iets als slecht terwijl het goed voor je is; je beschouwt iets anders juist als goed, terwijl het slecht voor je is.” Oorlog is bijvoorbeeld toelaatbaar. Hoewel oorlogen gebaseerd kunnen zijn op specifieke beginselen en ze met de intentie van het verbeteren van de bestaanssituatie voordelen kunnen hebben, zou er niet om moeten worden gevraagd omdat ze schade toebrengen; ze laten geruïneerde huizen, vernietigde families en huilende wezen en weduwen achter.
Hoe dan ook, de realiteit van het leven kan niet worden veronachtzaamd en zou niet moeten worden genegeerd. Mensen zijn de spiegels van Gods Namen en Attributen en zijn derhalve onderscheiden van de rest van de schepsels met de eer van verantwoordelijkheid voor het welvarend maken van de Aarde in Zijn naam. Als ze de wijsheid en de doelstellingen achter al het goed of kwaad dat door hun Schepper op hun pad is gestuurd niet kunnen bevatten, dan kunnen ze de wanhoop en het pessimisme niet ontvluchten. Voor hen verandert het leven, zoals te zien is in de existentialistische literatuur, in een zinloos proces, het bestaan in een doelloos vacuüm, onzin in de enige maatstaf, zelfmoord in een verdienstelijke daad en de dood wordt de enige onvermijdbare realiteit.
De fundamentele aard van de mens
Na het voorstellen van de kwesties die de basis van dit onderwerp vormen als introductie, kunnen we overschakelen naar onze overwegingen met betrekking tot het derde millennium.
De menselijke geschiedenis begon met twee mensen die de essentie vormden van de mensheid en die elkaar aanvulden. Mensen leefden een rustig leven in deze tijd van de eerste vader en moeder en van de families die van hen afstamden. Zij vormden een verenigde samenleving met dezelfde visies en ze deelden dezelfde omgeving en levens. Vanaf die dag is de essentie van de mensheid onveranderd gebleven en zo zal het blijven. De feiten van het bestaan rondom hun levens: hun fysieke constructie, hun belangrijkste kenmerken, hun basisbehoeften, de plaats en tijd van geboorte en de dood, de selectie van ouders en lichaamsbouw, de omringende natuurlijke omgeving en de aangeboren karakteristieken die hen omgeven, zijn niet veranderd. Deze vereisen allemaal enkele essentiële en vitale onveranderlijke realiteiten en waarden. Dus, de ontwikkeling en verandering van de secundaire realiteiten des levens, zouden gebaseerd moeten worden op de spil van deze primaire realiteiten en waarden, zodat het leven voortgaat als een wereldlijk paradijs onder de schaduw van de hemel.
We hebben hierboven wat kwesties genoemd die schadelijk en onplezierig lijken te zijn. Zo zijn er ook menselijke trekjes die op het eerste gezicht slecht lijken te zijn, zoals haat, jaloezie, vijandigheid, het verlangen om anderen te overheersen, hebzucht, woede en egoïsme. Een mens heeft ook aangeboren driften en behoeften die de voortzetting van zijn of haar wereldlijke leven mogelijk maken, zoals de behoefte om te eten en drinken en driften zoals lust en woede. Alle menselijke driften, behoeften en verlangens zouden moeten worden gericht op en geleid in de richting van de eeuwige, universele en onveranderlijke waarden die over de fundamentele aspecten van de mensheid gaan. In dit opzicht kunnen de behoefte om te eten en drinken en het verlangen in verband met lust en woede worden getemd en getransformeerd in middelen van het absolute of relatieve goede. Zo kunnen egoïsme en haat bronnen worden van mooie eigenschappen en goedheid. Jaloezie en rivaliteit kunnen worden getransformeerd in een competitie van barmhartige en goede daden. Het gevoel van vijandigheid kan worden getransformeerd in vijandigheid gericht op Satan, de grootste vijand van de mens, en tegen het gevoel van haat en vijandigheid zelf. Hebzucht en woede kunnen worden omgezet in een drang die iemand zal dwingen om zonder erdoor vermoeid te raken, goede daden te verrichten. Egoïsme kan de slechte aspecten van de vleselijke ziel (nafs) aanduiden, waarbij wordt gezocht naar het trainen en zuiveren van de ziel door zijn slechte daden niet te goed te praten.
Zoals hier te zien is, kunnen alle negatieve gevoelens worden getransformeerd in bronnen van het goede door te trainen en te vechten. Dit is hoe men het niveau van “het beste van de Schepping” kan bereiken: Door de weg af te leggen van de transformatie van een potentieel mens naar een echt en geperfectioneerd mens om zo het beste symbool, model en de persoonlijke vertegenwoordiger van de schepping en het bestaan te worden.
Ondanks dit feit volgen de realiteiten van het menselijk leven deze leidraad niet altijd. De negatieve gevoelens en eigenschappen verslaan de mensen vaak, trekken hen dermate onder hun heerschappij dat zelfs de religies die mensen naar goedheid en vriendelijkheid leiden, misbruikt worden, evenals de gevoelens en eigenschappen die de bron van het absolute goede zijn. Het menselijk leven, op het niveau van het individu en van de mensheid in zijn geheel, is slechts de optelling van de interne, persoonlijke strijd en zijn externe uitingen. Deze getijden maken de persoonlijke wereld van het individu, de maatschappij en de geschiedenis een arena voor gevechten, worstelingen, oorlogen, onderdrukking en tirannie. Het resultaat is vaak dat het de mensen zelf zijn die de gevolgen ondervinden.
Mannen en vrouwen plukken altijd het fruit van hun daden. In de eerste periode van zijn geschiedenis, leefde de mensheid een gelukkig leven als een enkele maatschappij waarvan de leden vreugde en verdriet met elkaar deelden. Maar later bonden ze hun nek en voeten vast met een roestig juk gemaakt uit kettingen van onderdrukking als resultaat van jaloezie, hebzucht en het begeren van andermans privileges en bezittingen. De consequentie hiervan was de moord op Abel door Kaïn. Als gevolg hiervan betrad de mensheid het pad van verdeeldheid. Ondanks de millenniums die elkaar, net als de dagen, seizoenen en jaren, opvolgen, blijft deze ‘cyclus’ bestaan.
Het tweede millennium
Het tweede millennium begon met de Kruistochten en daarna de Mongoolse invasies in de moslimwereld, dat in die tijd als het hart van de aarde en de geschiedenis was. Ondanks de oorlogen en vernielingen en ondanks de misdaden die soms uit naam van religie werden gepleegd, en soms uit naam van economische, politieke en militaire overmacht, heeft dit millennium de top van de Oosterse beschavingen, gebaseerd op spiritualiteit, metafysische, universele en eeuwige waarden, en de top van de Westerse beschavingen gebaseerd op de natuurwetenschappen, gezien. Er werden veel belangrijke geografische ontdekkingen en wetenschappelijke uitvindingen gedaan.
Echter, de beschavingen uit het Oosten en uit het Westen bestonden gescheiden van elkaar. Deze scheiding, die niet zou moeten hebben plaatsgevonden, was gebaseerd op het terugtrekken van het intellect en de wetenschap door de eerste, en op het terugtrekken van de spiritualiteit, metafysica en eeuwige, onveranderlijke waarden door de laatste. Als gevolg hiervan hebben de laatste eeuwen van dit millennium rampen aanschouwd, die haast niet te geloven zijn. Door de groeiende arrogantie en het groeiende egoïsme van de mens, hetgeen voortkomt uit zijn eigen prestaties, moesten mannen en vrouwen leven met wereldwijd kolonialisme, immense slachtingen, revoluties die miljoenen levens hebben gekost, onvoorstelbare bloederige en vernietigende oorlogen, rassendiscriminatie, enorm maatschappelijk en economisch onrecht en ijzeren gordijnen gebouwd door regimes wier ideologie en filosofie de essentie, de vrijheid, de verdienstelijkheid, en het eergevoel van de mensheid probeerde te ontkennen. Het komt deels hierdoor en deels door sommige voortekenen in de Bijbel dat veel mensen in het Westen bang zijn dat de wereld weer zal worden overspoeld door stromen van bloed, etter, en vernieling. Ze zijn behoorlijk pessimistisch en bezorgd over het nieuwe millennium.
Onze verwachtingen met betrekking tot het nieuwe millennium
Moderne communicatie- en transportmiddelen hebben de wereld getransformeerd tot een groot, mondiaal dorp. Dus, zij die verwachten dat radicale veranderingen in een land beperkt worden door dat land en beperkt blijven tot dat land, zijn zich niet bewust van de huidige realiteiten. Deze tijd is een periode van interactieve betrekkingen. Landen en mensen hebben meer behoefte aan en zijn afhankelijker van elkaar, hetgeen verbondenheid in wederzijdse betrekkingen veroorzaakt.
Dit netwerk van relaties, dat de periode van bruut kolonialisme heeft overtroffen en dat bestaat op basis van wederzijdse interesse, biedt enkele voordelen aan de zwakkere kant. Bovendien groeien de acquisitie en de uitwisseling van informatie geleidelijk, dankzij de vooruitgang in technologie, in het bijzonder de digitale, elektronische technologie. Als gevolg hiervan komt het individu op de voorgrond, waardoor het onvermijdelijk wordt dat democratische overheden die persoonlijke rechten respecteren, tirannieke regimes te vervangen.
Aangezien ieder individu van het menselijke soort in relatie staat tot andere menselijke soorten, kunnen individuele rechten niet worden opgeofferd voor de maatschappij en zouden maatschappelijke rechten moeten afhangen van individuele rechten. Hierom werden de fundamentele rechten van de mens en de vrijheden die worden gevonden in geopenbaarde religies, in overweging genomen door het oorlogsmoeë Westen. Ze zullen prioriteit krijgen in alle betrekkingen. Bovenaan deze rechten staat het recht op leven, dat door God wordt verleend en alleen door Hem worden afgepakt. Om het belang van dit recht in de islam te benadrukken, is een fundamenteel principe in de Koran: “Als iemand een ander onterecht doodt, is dat hetzelfde als wanneer hij of zij de hele mensheid heeft gedood; als iemand een ander redt, is dat hetzelfde als wanneer hij of zij heel de mensheid heeft gered.”
Andere rechten zijn de vrijheid van godsdienst en geloof, gedachte en meningsuiting; het recht op eigen bezit en de onschendbaarheid van het eigen huis; het recht om te trouwen en kinderen te krijgen, het recht op communicatie en reizen; en het recht op en vrijheid van onderwijs. De beginselen van islamitische jurisprudentie zijn gebaseerd op deze en andere rechten, welke allemaal zijn geaccepteerd door de moderne rechtssystemen zoals de bescherming van het leven, religie, bezit, voortplanting, en intellect, de gelijkheid van mensen gebaseerd op het feit dat alle mensen menselijke wezens zijn en de afwijzing van alle raciale, op huidskleur gebaseerde en linguïstische discriminaties. Al deze rechten zullen - en moeten - onontbeerlijk zijn in het nieuwe millennium.
Ik geloof en ik hoop dat de wereld in het nieuwe millennium een gelukkigere, rechtvaardigere plaats is met meer mededogen, in tegenstelling tot de angsten van sommige mensen. De islam, het christendom en het jodendom hebben allemaal dezelfde wortels, hebben bijna dezelfde essenties en zijn gevoed door dezelfde bron. Ook al hebben ze eeuwenlang als rivaliserende religies geleefd, de gezamenlijke punten tussen hen en hun gedeelde verantwoordelijkheid om een gelukkige wereld te bouwen voor alle schepsels van God, maakt interreligieuze dialoog tussen hen noodzakelijk. De dialoog is nu uitgebreid met religies uit Azië en andere gebieden. De resultaten zijn positief.
Zoals hierboven is aangegeven, zal de dialoog zich ontwikkelen als een noodzakelijk proces en de volgers van alle religies zullen manieren vinden om dichter bij elkaar te komen en om elkaar te assisteren.
Eerdere generaties aanschouwden een bittere strijd die nooit had mogen plaatsvinden: wetenschap versus religie. Dit conflict gaf aanleiding tot atheïsme en materialisme hetgeen het christendom meer dan andere religies beïnvloedde. En dat terwijl wetenschap religie niet kan tegenspreken, omdat het tot doel heeft om de natuur en de mens te begrijpen, die elk een compositie zijn van de tekenen van Gods Attributen van Wil en Macht. Religie vindt zijn oorsprong in het Goddelijke Attribuut van de Taal dat zich manifesteerde in de loop van de geschiedenis van de mens als Goddelijke geschriften zoals de Koran, de evangeliën, de Thora en andere. Met dank aan de inspanningen van zowel de christelijke- als de moslimtheologen en wetenschappers, lijkt het erop dat het eeuwenlange religie-wetenschapsconflict tot een einde komt, of dat tenminste zijn absurditeit wordt erkend.
Het einde van dit conflict en een nieuwe stijl van onderwijs dat religie en wetenschappelijke kennis zal fuseren samen met moraliteit en spiritualiteit, zal oprecht verlichte mensen voortbrengen met harten die worden verlicht door religieuze wetenschappen en spiritualiteit en met geesten die worden verlicht door exacte wetenschappen; mensen die worden gekenmerkt door allerlei soorten humanitaire verdiensten en morele waarden en die zich bewust zijn van de sociaaleconomische en politieke omstandigheden van hun tijd. Onze oude wereld zal een uitstekend “voorjaar” beleven voordat het ter ziele gaat. Dit voorjaar zal de kloof tussen arm en rijk smaller laten worden; de schatten der aarde worden eerlijk verdeeld in overeenstemming met het werk, kapitaal en de behoefte van een persoon; discriminatie gebaseerd op ras, huidskleur, taal en wereldvisie zal afwezig zijn; fundamentele mensenrechten en vrijheid worden beschermd. Individuen zullen op de voorgrond treden en zullen, terwijl ze leren hoe ze hun potentieel het best kunnen gebruiken, met vleugels van liefde, kennis en geloof opstijgen op hun weg naar de wording van “de meest verheven mens”.
In dit nieuwe “voorjaar” zullen mensen, rekening houdend met het wetenschappelijke en technologische proces, begrijpen dat het huidige niveau van wetenschap en technologie lijkt op de fase waarin een kind leert kruipen. De mensheid zal ruimtereizen organiseren alsof het om reizen door een ander land gaat. Reizigers op weg naar God, deze zelf-offeraars van de liefde die geen tijd hebben voor vijandigheid, voeren de inspiraties van hun geest naar andere werelden. Ja, dit voorjaar zal verrijzen op de fundamenten van liefde, compassie, genade, dialoog, acceptatie van anderen, wederzijds respect, rechtvaardigheid en rechten. Het zal een tijd zijn waarin de mensheid zijn ware essentie ontdekt. Goedheid en vriendelijkheid, rechtschapenheid en deugd zullen de basis-essentie vormen van de wereld. Wat er ook gebeurt, de wereld zal vroeg of laat op dit spoor belanden. Niemand kan dit voorkomen.
We bidden en smeken de Oneindig Barmhartige om onze hoop en onze verwachtingen niet op niets te laten uitdraaien. Het Parlement voor Wereldreligies, Kaapstad in de Republiek Zuid-Afrika, 12.01.1999
M. Fethullah Gülen
- Aangemaakt op .