Berk
Lügat mânâsı itibarıyla "şimşek" sözcüğüyle karşılayacağımız "berk", hak yolcusuna yolun ilk merhalelerinde tecellî eden bir nûrdur ki, "kurb" sâlikleri için ilk davetiye sayılır. Ehl-i hakikat, tecellî-i berkiyeyi, Kur'ân-ı Kerim'de, değişik üsluplarla ele alınıp ifade edilen وَهَلْ أَتَاكَ حَديثُ مُوسى إِذ رَأَى نَارًا فَقَالَ لأهْلِهِ امْكُثُوا إِنِّي انَسْتُ نَارًا "Sana Mûsâ'nın haberi de geldi; hani O bir ateş görmüştü de, ailesine: Hele siz durun da ben bir ateş gördüm demişti." (Tâhâ sûresi 20/9-10) meâlindeki âyetlerle irtibatlandırarak, böyle bir ışık çakmasının, peygamberler için nübüvvetin, veliler için de vilâyetin mebdei gerçeğinin hatırlatılmak istendiğine dikkat çekildiğini anlamışlardır.
Hakikat yolundaki seyahatin ilk adımlarını iman, amel-i salih ve yakaza teşkil ettiğinden, berke ilk hakikî adım denmesi doğru olmasa da, onu, a'mâle göre değil de ahvâlin ilk adımlarından biri olarak kabul edip izafî bir evveliyet verebiliriz.
Berkle vecd arasındaki fark, vecd, huzur-ı hâne-i halvette, berk ise, harem-i harîme mahrem olma adına duhûle izin esnasında tecellî eder. Bu itibarla da, vecd, "hâl" nûrlarından şevk ve kalak salar insanın gönlüne; salar ve talepte "hel min mezîd" (Kaf, 50/30.) ufkuna, ahvâlde de terakkiye davet eder. Berk ise, basar ve basirete göz kamaştıran bir ışık gibi çarpar ve Dost kapısının aralandığını ihtar eder. Vilâyet eşiğini aşma merhalesinde olanlar için İbn Fârıd'ın heyecan dolu şu sözlerini kaydedip geçelim:
"Tûr tarafından göz kamaştıran bir şimşek mi çaktı, yoksa Leylâ'nın yüzündeki nikablar mı aralandı?.."
Evet, cismaniyet gecesinde iz iz Leylâ zahir oldu ve gönüllere vuslat ümidini saldı; derken sînelerdeki geceler gündüzlere dönüştü.
Berk, vuslat yoluna girmeye izin olması itibarıyla, hak yolcusuna bir seyahat "start"ı sayılır ve "seyr ilallah" adına evvelâ, Cenâb-ı Hakk'ın velî namzedi kuluna, îtâ ve azametini duyurması; ve o kulun da bu hususta kendi aczini, fakrını duyması, Allah'a olan muhabbet ve alâkasını hissetmesi, fâniyât ve zâilâtla ünsiyete bedel "üns billâh"a açılması gibi ilk vâridata işaret sayılabilir. Ayrıca, yol meşakkatine ve mekânın vahşetine karşı, Tûr'da Hazreti Mûsâ'nın mazhar olması nev'inden, sâlikin bir şeyler duymaya ve vahşeti de ünsiyete çevirmeye ihtiyacı vardır. Evet berke, ünsün halâveti, yolda bulunanın merâretine mukabil gelsin diye bir "mağrem" ve "mağnem" dengesi nazarıyla da bakabiliriz.
Sâniyen, berkle huzur hatırlatılarak, sâlike temkin sinyali verilir ve bu sinyalle onun gönlüne "Haziratü'l-Kuds"e girme tedbir ve temkini atılmak suretiyle iç âleminde rağbet kadar rehbet de uyarılır ki, hak yolcusu seyahatinde ne ye'se düşsün ne de şatahata girsin...
Sâlisen; berk dalga boyuyla gelen vâridat, Rabbin mülâtafe ufkundan, yolcuya yol azığı nev'inden bir ihsandır ki, gönderene bakan yönüyle bir vesile-i iftihar ve gönderilene ait yanıyla da bir netice-i iftikardır. Hak yolcusu bu mazhariyetini sürekli قُلْ بفَضْلِ اللهِ وَبرَحْمَتِهِ فَبذلِكَ فَلْيَفْرَحُوا "Onlara söyle, ancak Allah'ın lutfu ve rahmetiyle ferahlasınlar." (Yûnus, 10/58.) diyerek soluklar. Üzerinde eltaf-ı Sübhâniyeyi düşünürken, "her şey O'ndan" der ve "Elhamdülillah" çeker.. ve bu ihsanlara liyakatsızlığı açısından da
"Değildir bu bana layık bu bende
Bana bu lutfile ihsan nedendir?" (Gedâî)
der iki büklüm olur. İnsanlığın İftihar Tablosu'nun: أَنَا سَيِّدُ وَلَدِ ادَمَ وَلاَ فَخْرَ "Ben insanoğlunun efendisiyim bunda fahr yok." (1) sözü bu gerçeği câmi bir kristaldir.
اَللهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ فَوَاتِحَ الْخَيْرِ وَخَوَاتِمَهُ وَجَوَامِعَهُ وَأَوَّلَهُ وَاخِرَهُ وَظَاهِرَهُ وَبَاطِنَهُ وَالدَّرَجَاتِ الْعُلَى مِنَ الْجَنَّةِ.. وَصَلِّ وَسَلِّمْ عَلَى سَيِّدِنَا مُحَمَّدٍ الشَّفِيعِ الْمُشَفَّعِ وَعَلى الِهِ وَصَحْبهِ ذوِي الْقَدْرِ الْوَفِيِّ.
Sızıntı, Eylül 1995, Cilt 17, Sayı 200
[1] Tirmîzî, menakıb 1; İbn Mâce, zühd 37; Müsned 1/295
- tarihinde hazırlandı.