W islamie dogmatyzm jest nieobecny
-Jak islam odnosi się do dogmatyzmu?
-Jeśli dogmatyzm oznacza ślepe akceptowanie lub kopiowanie czegoś, bez pozostawiania miejsca dla wolnej myśli i pracy umysłu, to w takim przypadku islam nie zna dogmatyzmu.
Szczególnie w tej koncepcji religii, która rozwinęła się na Zachodzie, wiedzieć i wierzyć pojmuje się jako dwie odmienne rzeczy. W islamie jednak uzupełniają się one nawzajem. Koran wymaga, by każdy wykorzystywał swe zdolności umysłowe (np. myślenie, rozumowanie, refleksja, krytyka, ocena, itp.).
-Co jednak sądzić o tych wersetach koranicznych, które decydują o prawie religijnym?
-Stworzenie i życie posiada aspekty trwałe, niezmienne. Podobnie jak „prawa natury” są niezmienne; jak zasadnicze aspekty człowieczeństwa (podstawowe potrzeby, uczucia, natura ludzka, itp.) nie ulegają zmianie, tak też i religia skierowana do ludzkości musi zawierać niezmienne reguły i wieczne wartości. Poza tym, takie standardy moralne, jak prawdomówność, niewinność, uczciwość, szacunek dla starszych (w sposób szczególny – rodziców), współczucie, miłość i gotowość pomocy innym są wartościami uznawanymi powszechnie i niezależnie od epoki. Podobnie, powszechnie akceptuje się takie wartości, jak wstrzemięźliwość w kwestii alkoholu, powstrzymywanie się od hazardu, rozwiązłości i rozpusty, grabieży, oszustwa i niesprawiedliwych sposobów zarobkowania. Akceptowanie i uwzględnianie takich standardów i wartości w procesie prawodawczym nie stanowi dogmatyzmu.
Jednak, tak jak i wszystkie inne religie, islam doświadczył pewnych postaw dogmatycznych. I tak, np. zahiryzm rozpoczął się w czasie panowania Alego, jako skutek ekstremizmu charydżytów. Uznawali oni tylko literalne znaczenie wersetów, odmawiając jednocześnie uwzględnienia tak podstawowych reguł, jak abrogacja, generalizacja i partykularyzacja. Na początku nie była to szkoła myślenia. Jednakże tacy ludzie, jak Daud al-Zahiri i Ibn al-Hazm ustanowili z tego w Andaluzji system i publikowali o nim książki. Później szkoła ta przeszła w ręce pewnych wpływowych osób, jak np. Ibn al-Taymiyya, oraz wpłynęła na uczonych, np. Ibn al-Qayyim al-Jawziyya, Imam Dhahabi i Ibn al-Kathir. Zaowocowało to wahhabizmem. Niemniej, ludzie ci reprezentowali zawsze jedynie niewielką mniejszość.
Eyup Can, „Reaching to the Horizon with Fethullah Gülen”, (przekł.) Zaman, sierpień 1995.
- Utworzono .