ძალადობა არ არსებობს
შვედი ელიზაბეტ ოზდალგა 30 წელია თურქეთში ცხოვრობს. მისი მეუღლე ჰალუქ ოზდალგა სახალხო-რესპუბლიკური პარტიის გამგეობის ერთ-ერთი წევრია. როდესაც ელიზაბეტი გასული საუკუნის 70-იანი წლების დასაწყისში თურქეთში ჩამოვიდა., მას განათლების სამინისტროს სტიპენდია დაენიშნა, როგორც საგანგებო სტუდენტს. იგი ქ. ანკარაში ახლო აღმოსავლეთის ტექნიკურ უნივერსიტეტში სწავლობდა..
უნივერსიტეტის სწავლის პერიოდში მისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი იყო პროფესორ მიუბეჯელ კირაის ლექციებზე დასწრება. ელიზაბეტ ოზდალგას დოქტორის სამეცნიერო წოდება გიოტებორგის უნივერსიტეტში მიენიჭა. მისი სადოქტორო დისერტაცია სახალხო-რესპუბლიკურ პარტიის შესახებ იყო. მკვლევარის ყურადღება ამ პარტიის საქმიანობაში მომხდარმა სიახლეებმა მიიპყრო, როდესაც აღნიშნულ თემაზე მუშაობის არჩევანი გააკეთა, ელიზაბეტ ოზდალგა ამგვარი მოსაზრებით ხელმძღვანელობდა: \"თუ ჩემს მიერ არჩეული თემის სოციოლოგიურ და ისტორიულ ასპექტებს დავამუშავებ, მე იმავდროულად თურქეთიც, როგორც საზოგადოება, შესწავლილი მექნება\".:
უკანასკნელ წლებში მეცნიერი რელიგიის სოციოლოგიურ საკითხებზე მუშაობდა. 1982 წელს ელიზაბეტ ოზდალგამ ახლო აღმოსავლეთის ტექნიკურ უნივერსიტეტში ლექტორად დაიწყო მუშაობა, ამის მიუხედავად მას მშობლიურ შვედეთთან კავშირი არ გაუწყვეტია. ელიზაბეტ ოზდალგა ამჟამადაც შვედეთის მოქალაქეა. ჰყავს ორი შვილი, რომლებიც საზღვარგარეთ სწავლობენ.
როგორც სოციოლოგი, ვფიქრობ, საინტერესოა ელიზაბეტ ოზდალგას მიერ გამოთქმული შეხედულებები, რომლებიც ქვემოთ მოყვანილ კითხვებზე გაცემულ პასუხებშია ასახული.
_ რით არის განპირობებული თქვენი უფრო მეტად რელიგიის სოციოლოგიური საკითხებით დაინტერესება?
_ გასული საუკუნის 70-იანი წლების პირველ ნახევარში თურქეთში მემარცხენეთა ფრთაზე მოვლენების მნიშვნელოვანი განვითარება მოხდა. ამ მოძრაობამ ხალხს იმედი ჩაუსახა, მაგრამ 70-იანი წლების დასასრულს ამ თვალსაზრისით საქმე კარგად არ წარიმართა.
1979 წელს სენატის არჩევნებზე მემარცხენე-დემოკრატიული პარტიის მიერ მიღებული ამომრჩეველთა ხმების რაოდენობა მნიშვნელოვნად შემცირდა. პარტიის ლიდერებმა ხალხის მხარდაჭერას გარდაქმნებისა და საზოგადოებრივი მშვიდობისათვის აუცილებელი რეფორმების ხასიათი ვერ მისცეს, რასაც ასე ელოდებოდა მათგან მოსახლეობა. 1983 წლის 12 სექტემბრის გადატრიალების შემდეგ, როდესაც თურქეთში ყველა პარტია დაიხურა, ამ ქვეყნის პოლიტიკურ ცხოვრებაში დაბნეულობამ იჩინა თავი. იმავე პერიოდში მოსახლეობის ისლამურ ფენებში გამოცოცხლება დაიწყო. ამ პროცესის არსში უკეთ ჩაწვდომის მიზნით რელიგიის სოციოლოგიური საკითხებით დავინტერესდი.
_ შვედეთში რომ დარჩენილიყავით, ალბათ, თქვენი კვლევის საგნად ამ პრობლემას არ აირჩევდით?
_ ამ კითხვაზე პასუხის გაცემა მიჭირს. შეიძლება, ეს თემა მაინც ამეღო, მაგრამ მასზე ვიმუშავებდი, როგორც მკვლევარი, რომელიც თურქეთში არ ცხოვრობს. აქედან გამომდინარე, თურქეთში ცხოვრება უპირატესობა იყო. თანაც მოვლენები ჩემს თვალწინ ვითარდებოდა. Aამ პროცესებს საინფორმაციო საშუალებებით ყოველდღიურად ვადევნებდი თვალს, აგრეთვე იგი ჩემი საუნივერსიტეტო საქმიანობის ნაწილს შეადგენდა. თურქეთი ამ თვალსაზრისით, შეიძლება ითქვას, უზარმაზარ ლაბორატორიას ჰგავს.
_ ის საკითხები, რომლებსაც თქვენ იკვლევთ, თუ შეიძლება ასე ითქვას, თურქეთისათვის \"უხერხულ\" პრობლემათა რიგს განეკუთვნება. იმის მოწმენი ვართ, რომ თურქეთის სოციოლოგები ამ სფეროში მუშაობით დაინტერესებულნი არ არიან. არ გეშინიათ, რომ \"რაიმე იარლიყი მოგაწებონ\"? რადგან არ ერიდებათ თქვენი შეხედულების გამოთქმას და ამ საკითხის კვლევას ევროპელისათვის დამახასიათებელი თავდაჯერებულობით მოჰკიდეთ ხელი.
_ თურქეთის წინაშე მდგარი მნიშვნელოვანი პრობლემებიდან ერთ-ერთი არის სწორედ, ეს \"უხერხული\" საკითხი. მართალია, ყველა საზოგადოებას აქვს ტაბუდადებული საკითხები, რომელთა შესახებ საჯარო მსჯელობას იგი თავს არიდებს, მაგრამ თურქეთში ამგვარი საკითხი მეტისმეტად ბევრია. ეს გარემოება თურქეთის წინსვლასა და განვითარებას ხელს უშლის. ასე მაგალითად, რა ხდება ამჟამად? დავუშვათ, თქვენ აღნიშნულ პრობლემას თავსაბურავის საკითხით იკვლევთ. თუ თქვენ ამ საკითხს საზოგადოების განსაკუთრებით ელიტარულ ნაწილში წინასწარ შექმნილ აზრთა მიმართებაში არ განიხილავთ, თქვენ უმალ ისეთივე პიროვნებად დაგხატავენ, რომელსაც თქვენ თავად იკვლევთ. როგორც თქვენ აღნიშნეთ, \"იარლიყების მიწებებასთან\" გვაქვს საქმე. ეს გარემოება, რასაკვირველია, სერიოზულად და მიუკერძოებლად მომუშავე მკვლევარზე დამთრგუნველად მოქმედებს. ამის მიუხედავად, დღეს თურქეთში საკმაოდ დიდი რაოდენობის მკვლევარებია, რომლებიც აღნიშნულ საკითხებზე მუშაობენ.
_ მათი რიცხვი ცოტაა. რამდენ სოციოლოგს იცნობთ, რომლებიც თქვენს სფეროში მუშაობენ? ორზე მეტს?
_ უპირველესად, ვინც ამ კითხვაზე მახსენდება, ამ სფეროში მომუშავე ყველაზე ცნობილი პირები _ ბინაზ თოფრაქი და ნილიუფერ გიოლე _ გახლავთ, მაგრამ უსამართლობა იქნება, არ აღვნიშნოთ, რომ მარტო ახლო აღმოსავლეთის ტექნიკური უნივერსიტეტის სოციოლოგ სპეციალისტთა წრეში არაერთი ახალგაზრდა მკვლევარია აღზრდილი, რომელიც ისლამის კულტურასა და ისლამურ მოძრაობებს სწავლობს. ამგვარი მეცნიერები ბილგის, ილდიზის, მარმარის, ბაპჩეშეჰირის, კონიის სელჩუკთა უნივერსიტეტში მოღვაწეობენ. მათ შორის მე საკუთარ თავს არც ერთადერთ და არც სხვებზე გაბედულ მკვლევარად არ აღვიქვამ.
_ რატომ არ აღიქვამთ? თქვენ ხომ ისეთ საკითხებზე მუშაობდით, როგორიცაა: ფეთჰულაჰ გიულენის მოძრაობა, თავსაბურავის საკითხი, ალევიობის პრობლემა?
_ ალევიობის პრობლემაზე ორიგინალური გამოკვლევა არ დამიწერია, მაგრამ ამ 4-5 წლის წინ აღნიშნული საკითხისადმი მიძღვნილი კონფერენცია მოვაწყვე. იმ ხანად სტამბოლი-შვედეთის კვლევით ინსტიტუტში შეთავსებით პროექტის დირექტორის თანამდებობა მეკავა. ჩვენს მიერ ალევიობის საკითხზე გამართული კონფერენცია ერთ-ერთი იმ ღონისძიებათაგანი იყო, რომელიც ისლამური საზოგადოებისა და კულტურის საკითხებზე მოვაწყვეთ. ჩვენი სხვა კონფერენციები ნაყშიბენდის სექტის, მისტიციზმისა და მუსიკის, დემოკრატიისა და სამოქალაქო საზოგადოების საკითხების განხილვას ეძღვნებოდა. თავსაბურავისა და გიულენის მოძრაობის საკითხებს მე თვითონ ვიკვლევდი. მიზეზი, რამაც ჩემი კვლევის ობიექტად თავსაბურავის საკითხი აქცია, გახლავთ ის უსამართლობა, რომელსაც უნივერსიტეტში ჩემი ნაცნობი თავსაფრიანი სტუდენტების მიმართ იჩენდნენ. ჩემი აზრით, ამ თავსაბურავიანი ქალიშვილების მიმართ წინასწარ შექმნილი აზრი, მათდამი მოპყრობა და დისციპლინარული სასჯელები პროვოკაციულ ხასიათს ატარებდა. ჩემი სურვილი იყო, მემუშავა თავსაფრიან ქალიშვილებს შორის და ასე დამესაბუთებინა ჩემი თვალსაზრისი. თავსაბურავის პრობლემა ევროპის სხვადასხვა ქვეყანაში არსებობდა. მაშინ ვფიქრობდი, რომ ამ საკითხზე ჩემი გამოკვლევით აღნიშნული პრობლემის გარშემო წარმოებულ დებატებს სხვა განზომილებით მიდგომას შევთავაზებდი.
_ თქვენი ყურადღება გიულენის მოძრაობამ რა თვალსაზრისით მიიქცია?
_ ეს საკითხი ჩემთვის განსაკუთრებით სკოლის ახალგაზრდა მასწავლებლებისა და ბიზნესმენების გამო გახდა საინტერესო. როდესაც გასული საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისში შესაძლებელი გახდა ცენტრალური აზიის რესპუბლიკებში წასვლა, ისინი ამ რეგიონებში მეტად ძნელ პირობებში ხსნიდნენ სკოლებს და შემდეგ საწარმოებს. ეს ინიციატივა მნიშვნელოვან თავგანწირვასაც ითხოვდა. რასაკვირველია, აქ მხოლოდ თავგანწირვა არ იყო. მათი საქმიანობა გარკვეული დოზით ავანტიურიზმსაც შეიცავდა. შორს გამგზავრებულმა ახალგაზრდა მასწავლებლებმა შესანიშნავი გამოცდილებაც შეიძინეს და ამგვარად, საკუთარი თავი მომავალი ცხოვრებისათვის განსხვავებულად მოამზადეს. ეს იყო ვიზიონისტური ტენდენცია და იგი იმავდროულად გაბედულობასაც მოითხოვდა. მიზეზი, რომელმაც ხსენებული საკითხის კვლევისაკენ მიბიძგა იყო ჩემი დაინტერესება იმით, თუ საიდან მომდინარეობს მათი ეს ენთუზიაზმი, ენერგია და მისწრაფება.
_ მართალია, რომ უკანასკნელი რამდენიმე წლის განმავლობაში გიულენის მოძრაობის შესახებ თქვენ რამდენიმე სტატია გამოაქვეყნეთ?
_ დიახ. ჩემი ერთ-ერთი სტატია გიულენის მოძრაობის საერო ასკეტიზმსა და ენერგეტიზმს ეხებოდა, მეორე კი ლაიციზმისა და სეკულარიზაციის საკითხებისადმი იყო მიძღვნილი. Eერგეტიზმს თურქეთში როგორც საშიშ მოვლენას, ისე უყურებენ. აქ ენერგეტიზმი ბრძოლასთან, ძალადობაზე დამყარებულ ქმედებებთანაა გაიგივებული, მაშინ, როდესაც ენერგეტიზმს სხვა განზომილებებიც აქვს და მას განსაკუთრებით ახალგაზრდებს შორის აქვს დიდი მნიშვნელობა. ადამიანს, განსაკუთრებით ახალგაზრდულ ასაკში არ სურს მხოლოდ საკუთარი თავისთვის მუშაობა, მას უნდა, რომ სხვა ადამიანებისთვისაც სასარგებლო რამე გააკეთოს. ადამიანის სურვილია საკუთარი თავი უფრო დიდი პროცესის ნაწილად იხილოს. ფეთჰულაჰ გიულენი ახალგაზრდა აქტივისტებს მთელ რიგ მშვიდობიან გზებს სთავაზობს, რომლებიც ძალადობაზე არაა დამყარებული. ვფიქრობ, განსაკუთრებით განათლებისა და სასკოლო პროექტების მნიშვნელობის კარგად გაცნობიერებაა საჭირო. ჩემს სტატიაში სწორედ, ამ გარემოებების წარმოჩენას ვცდილობ.
_ თქვენი უკანასკნელი სტატიის დედააზრი ამას წინათ შაჰინ ალფაიმ კარგად ჩამოაყალიბა. თქვენ გამოთქვით მოსაზრება, რომ სინამდვილეში გიულენს მოძრაობა ლაიციზმისკენ მიჰყავსო, მიუხედავად ამისა, რომ გიულენის მოძრაობას დიდი რელიგიური მიმზიდველობა აქვს. თქვენ მათ მოღვაწეობასა და მე-19 საუკუნის ქრისტიან მისიონერთა საქმიანობას შორის განათლების მისიის თვალსაზრისით მსგავსებას ხედავთ. ამ საკითხზე შემდეგი რამ განაცხადეთ: \"მათი წამმართავი ძალა სარწმუნოებაა, მაგრამ მიზანი რელიგიის გავრცელება არაა\". ზემოხსენებული საქმიანობის დადებითი მხარეები კი ამგვარად განსაზღვრეთ: \"ღვთის მოშიში და თავდადებული ცხოვრება, ცოდნის მიღებისკენ დიდი ლტოლვა, ცოდნის გადაცემის სურვილია, აი, ინიციატორული სული\"..
_ ამ მოძრაობისათვის რელიგიური განზომილება მნიშვნელოვანია. ის რელიგიურობის შიდა სამყაროსკენ კი არა, უფრო გარე სამყაროსკენაა მიპყრობილი. მომსახურების ცნება მასში არსებითია. Mმათ სურთ, მნიშვნელოვანი წვლილი შეიტანონ ამ ქვეყნად მცხოვრები ადამიანებისთვის დახმარების საქმეში. ადამიანებისათვის სიკეთის მოტანის ერთ-ერთი გზა მათთვის კარგი განათლებაა. ამდენად, რამდენადაც მე ამის დანახვა შემიძლია, აქ უპირველესი ამოცანა ლიცეუმის მოსწავლე-ახალგაზრდებას შორის რელიგიის პროპაგანდა არაა.
ამისდა მიუხედავად, რასაკვირველია, არის ისეთი შემთხვევებიც, როდესაც იმ ახალგაზრდებს, რომლებიც ფეთჰულაჰ გიულენის თვალსაზრისებს მოწონებით ხვდებიან, ლიცეუმის დამთავრების შემდეგ სხვადასხვა დონის თანამდებობას სთავაზობენ და ამგვარად, გიულენის მოძრაობა ახალ წევრებს იძენს. ამ სიტუაციაში მოსწავლეებზე რელიგიის ზეგავლენა გაზვიადებულად არ უნდა წარმოვიდგინოთ. ჩაგონება შესაძლებელია, მაგრამ ძალდატანებაზე ლაპარაკიც კი ზედმეტია. მათი გაკვეთილები ხომ სრულიად საეროა. ამ საკითხში არავითარი ეჭვი არ გამაჩნია. მათთან მხოლოდ განათლების სამინისტროს მიერ დადგენილი საგნები ისწავლება.
_ თქვენს სტატიაში კიდევ ერთი დასკვნაა მოცემული, როგორც თქვენ ამბობთ, \"საკუთარი მისიის ჰუმანურ პროექტად წარმოდგენა პროექტის რელიგიურ საფუძვლებს ასუსტებს?
_ დიახ. ოფიციალურ წრეებში გავრცელებული თვალსაზრისის თანახმად, გიულენის მოძრაობა რეაქციულია. მე ვაცხადებ.: \"არა, ამ მოძრაობამ ლაიციზმი, პრინციპადაც მიიღო და საგანმანათლებლო საქმიანობის გაფართოებით სეკულარიზაციაშიც შეაქვს თავისი წვლილი, ვინაიდან აქ იმამ ჰატიბის სკოლები კი არის გახსნილი, არამედ საერო განათლებასთან გვაქვს საქმე. პარადოქსია, მაგრამ ფაქტია, რომ რელიგიური ღირებულებების მქონე მოძრაობა ასე საერო ფუნქციას ასრულებს.
_ ე.ი. ამ \"საზოგადოებრივ მოძრაობას\" თავისი თავის გამანადგურებელი მხარეც გააჩნია?
_ გამანადგურებელ მხარეს არ დავარქმევდი, იგი უფრო მისი შემასუსტებელი ფაქტორია. ჩემს სამსახურში ასეთი რამ შევნიშნე: იმისთვის, რომ არსებულ სისტემასთან თანხმობით იცხოვროს, ამ მოძრაობას რელიგიურობა თავის მოღვაწეობაში შეძლებისდაგვარად უკანა პლანზე გადააქვს, ხოლო ჰუმანისტური ღირებულებები უფრო მეტად წინა პლანზე აქვს წამოწეული. მაგალითად, მათ სკოლებში მნიშვნელობა ენიჭება არა იმდენად მოსწავლეების აღზრდას, არამედ მათ კარგ ადამიანებად ქცევას. ამგვარად, განა მისი ისლამური საფუძველი დასუსტებული არაა? ამ მოძრაობის მონაწილე ადამიანებს ამის შიში არ გაუჩნდებათ? სხვანაირად რომ ვთქვათ ამ საკითხზე განა დაპირისპირებას არ ექნება ადგილი? გიულენის მოძრაობაში ბოლო წლებში მევლანასთან დაახლოებას აქვს ადგილი, რაც ამ ჰუმანისტურ ტენდენციებთანაა დაკავშირებული. თურქეთის ლაიცისტურ წრეებს იმის ნაცვლად, რომ სიხარულით შეხვდნენ ამ მოვლენას, არ სურთ ამ გარემოების დანახვა და დღესაც ამ მოვლენის რეაქციულობაზე საუბრობენ.
_ სახელმწიფოს ოფიციალური ინსტანციები რატომ თქვენსავით არ განიხილავენ ამ \"მოვლენას\"?
_ არ განიხილავენ, ვინაიდან აღნიშნულ საკითხისადმი მათი მიდგომა ძალიან განსხვავებულია. უპირველეს ყოვლისა, ისინი ამგვარ მოძრაობებს უსაფრთხოების საკითხთან განიხილავენ. მე და ჩემი მსგავსი სხვა მკვლევარები ვცდილობთ, რელიგიური მოძრაობა მისი სოციოლოგიური, კულტურული, ისტორიული განზომილების, მისი ყველა მოუწესრიგებელი მხარეების გათვალისწინებით, შევისწავლოთ. ამ საკითხების შესწავლისას ვცდილობთ, ცნობილი იდეოლოგიური მდგომარეობისაგან რაც შეიძლება შორს ვიყოთ. მიუხედავად იმ დიდი განსხვავებისა, რაც ჩვენს შორის მიზნის თვალსაზრისით არსებობს. გვსურს, უფრო სერიოზულად მოეკიდონ ჩვენს მიერ მოპოვებულ ცნობებს, ვინაიდან, ვფიქრობ, რომ ეს მონაცემები, მოვლენებს უფრო კარგად და ღრმად აშუქებენ.
_ საზოგადოებრივ მეცნიერებებში ორჯერ ორი ყოველთვის ოთხი არაა, როგორც ეს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებშია. თქვენ, როგორ მუშაობთ?
_ მართალს ბრძანებთ. საზოგადოებრივი მეცნიერებები საბუნებისმეტყველო მეცნიერებებისგან განსხვავდება. ჩვენს მიერ განხილულ საკითხებზე მეცნიერება საბოლოო ინსტანციის როლში ვერ გამოვა. საზოგადოებრივ მეცნიერებებში ჩატარებული ანალიზების მკვლევარის შეფასებებიდან გამოყოფა დასაშვები არაა. ამიტომაა, რომ როგორც პიროვნული, ასევე საზოგადოებრივი ხასიათის შეფასებითი დასკვნებიდან, რაც შეიძლება ყოველთვის შორს უნდა ვიყოთ. ვცდილობთ, ჩვენს თავს სწორედ ამგვარი მითითებები მივცეთ. საჭიროა, მუდმივად ვებრძოლოთ შეფასებით დასკვნებს.
_ იმის გამო, რომ პერსპექტივებისა და შეფასებების საკითხი ჩვენ უკეთესად გვაქვს გაცნობიერებული, ჩვენ, საზოგადოებრივ მეცნიერებათა მკვლევარები, მეცნიერების სხვა დარგების წარმომადგენლებთან შედარებით, უფრო სანდო სამუშაოებს ვატარებთ.
_ აღძრულ სასამართლო საქმეებში ბრალდებები თქვენს დებულებებს ეწინააღმდეგება. ამ ვითარებას როგორ ხსნით?
_ ამ საკითხებზე აზრის გამოთქმა ძალიან ძნელია, ვინაიდან სასამართლო საქმეებში გამოთქმული ბრალდებები, ეტყობა, მნიშვნელოვნად სახელმწიფო საგანგებო-საინფორმაციო წყაროებს ეყრდნობა. ამჟამად მიმდინარე სასამართლო პროცესებზე საუბარი არ მსურს. ჩვენს საზოგადოებრივ მეცნიერებათა წარმომადგენლები მთლიანად ღიაა წყაროების საშუალებით ვმუშაობთ. ის თვალსაზრისები, რომელიც ამ მოძრაობას აქვს თავის სამოქმედო პროგრამად, მეტ-ნაკლებად, ჩვენთვის ცნობილია. ეს ამგვარი შეხედულებები არაა, რომლებიც არსებულ სახელმწიფო წყობას საფრთხეს შეუქმნის. როგორც თურქეთში, ასევე ცენტრალური აზიის სხვადასხვა რესპუბლიკებში გიულენის სკოლების პედაგოგებთან საუბრისას დავრწმუნდი, რომ პროფესიული მიზნების თვალსაზრისით სხვა სკოლის მასწავლებლებთან შედარებით განსხვავებულ ვითარებასთან არ გვაქვს საქმე. რასაკვირველია, გიულენის მოძრაობის მასწავლებლები მორწმუნეები არიან, ისინი რელიგიურობას უფრო მეტი სერიოზულობით ეკიდებიან, ვიდრე სხვა წრის ადამიანები. ეს ძლიერი სიყვარული მათ სახელმწიფოს ღალატისკენ არ უბიძგებს. მათი რწმენა უფრო პირადი ცხოვრებისთვის საინტერესო სფეროს განეკუთვნება, სკოლები და კლასები რელიგიის პროპაგანდის მიზნით არ გამოიყენება.
_ ე. ი. თქვენ ამბობთ \"ამ მოძრობას პოლიტიკური სურვილი არ გააჩნია\"?
_ დიახ, ამ მოძრაობას მე ამგვარად მივიჩნევ, მას არ სურს ოპოზიციური მოძრაობა იყოს. ის კი არა, გიულენის მოძრაობა ზომაზე მეტად ცდილობს სახელმწიფო სისტემას შეეწყოს.
_ რას იტყვით იმის შესახებ, რომ სახელმწიფო სისტემა მათ \"პრობლემად\" მიიჩნევს?
_ ოფიციალური წრეების დიდ ნაწილს ამ მოძრაობის შესახებ წინასწარ აკვიატებული აზრი აქვს, მაშინ, როდესაც გიულენის მოძრაობა გულმოდგინედ ცდილობს, რომ ძალაუფლებას არ შეეჯახოს. ვფიქრობ, ნეტავ კიდევ უფრო აუწიონ ხმას და უფრო პირდაპირ ისაუბრონ. ამიტომაა, რომ ამ მოძრაობის წინააღმდეგ გამოთქმული ბრალდებები მცდარად მიმაჩნია.
_ თქვენი რელიგიის სარკმლიდან საკუთარ თავს როგორ დაახასიათებდით?
_ ისევე, როგორც შვედების დიდი უმრავლესობა, მეც ლუთერანად, ე. ი. პროტესტანტად დავიბადე. ჩემს ბავშვობაში შვედეთში რელიგიურ აღზრდას როგორც სკოლებში, ასევე საეკლესიო წრეებში დღევანდელობასთან შედარებით უფრო მეტი ყურადღება ექცეოდა. მე იმ თაობას ვეკუთვნი, რომელიც სახარებასა და ძველი აღთქმის კითხვასა და გალობაზე აღიზარდა. მისტიური გრძნობებისკენ ვისწრაფვი, მაგრამ რელიგიური რიტუალების შემსრულებელი ადამიანი არა ვარ.
_ როგორ უყურებ იმ ვითარებას, რომ მემარცხენე-დემოკრატიული პარტია სახელმწიფო ლაიცისტურ გაგებას სდევნის?
_ ჩემი აზრით, უკეთესი იქნება, თუ ამ საკითხებზე ხსენებული პარტიის წევრები უფრო ლიბერალები, უფრო მეტი თავისუფლების მომხრეები იქნებიან. რელიგიის ხსენებაზე მემარცხენე დემოკრატიულ პარტიას ისევ სკეპტიციზმისა და შემოწმების სურვილი უჩნდება, მაგრამ ამ საკითხზე პარტიაში უკვე დაპირისპირებას აქვს ადგილი. ისიც უნდათ, რომ ხალხს დახმარების ხელი გაუწოდონ, მაგალითად, არჩევნებზე თავსაბურავებიანებს ხმების მიცემისკენ მოუწოდებენ, მაგრამ ამავე დროს, ტანსაცმელსა და რელიგიასთან დაკავშირებულ სხვა საკითხებში დღესაც სახელმწიფოს მთავარი ინსპექტორებივით იქცევიან.
No 6 მეგობრობა, ივლისი 2003
- შეიქმნა - ზე.